इसे रिश्तोंका इल्जाम ना दो..

किरण नगरकरचं ककल्ड वाचून संपवलं.
पुन्हां एकदा तो दोन स्त्री पुरुषांच्या दरम्यानचा अनाम नात्याचा वेध.

अव्यक्ताच्या मागे कुठल्या अनावर आकर्षणातून जात रहातो आपण!

स्त्री पुरुषांच्यामधे अनपेक्षितपणे कधीतरी जे शब्दांत मांडता येत नाही, नात्यात बांधता येत नाही आणि उलगडत नाहीये म्हणून गुंतणं सोडूनही देता येत नाही असं काहीतरी रुजतं आणि ती अपरिहार्यता पुढे जाऊन जीवघेणी ठरणार आहे हे उमजूनही तिचा वेध घेत राहण्याचा मोह नाही टाळता येत.

भल्याभल्यांना नाही टाळता आला.

खूप वर्षांपूर्वी रविन्द्रला जांभूळ आख्यान पाहीलं होतं.
विठ्ठल उमपांच्या त्या सहा फ़ुटांच्या काळयारोम रांगड्या देहातून साकारत गेलेले द्रौपदीचे ते विभ्रम! पाच पांडवांच प्रेम आणि कृष्णासारख्या सख्याचं मैत्र मिरवणा-या पांचालीचं एका दुपारी घरात कोणी नसताना अचानक पांडवांची खुशाली विचारावी म्हणून आलेल्या कर्णाला एकांतात समोर बसलेला पाहून याच अनाम आकर्षणाच्या भोव-यात खेचलं जाणारं आणि मग त्यातच अडकून हिंदोळे घेत राहिलेलं मन..
तिचं विभोर रुप निटसं समजण्याचं ते वय नव्हतं.
पण "कर्णाला पाहून द्रौपदीचं मन पाकुळलं.. " .. ऐकताना ती कोणत्यातरी अशाच अव्यक्तामागे आकर्षित होतेय हे त्यातल्या कृष्णाला जितक्या स्पष्टपणे उलगडत गेलं तितक्या स्पष्टपणे नाही कदाचित तरी अस्पष्ट नाजूकतेने मनाला स्पर्शून गेलं होतं.

प्रेम आणि आकर्षणा दरम्यानच्या याच कुठल्यातरी अज्ञात प्रदेशामधली वाट चालून जाणारे मग पुढे अनेक जण भेटले.

जमिनदाराची छोटी बहू आणि तिच्या त्या सरंजामी वाड्यातला अनाहूत पाहुणा भूतनाथ याच अव्यक्ताचे गुलाम बनताना पाहिले.
जबाच्या प्रेमात आधीपासूनच असलेला भूतनाथ आणि पतीवरच्या आंधळ्या रुढीबद्ध ’प्रेमात’ जखडली गेलेली छोटी बहू.
त्या दोघांमधला तो अनाम, अव्यक्त आणि म्हणूनच अपूर्व वाटलेला कोवळा भावबंध.
निरपेक्ष नव्हता अगदीच पण नितळ होता.
निव्वळ गोडगोड नव्हता. त्यात भांडण होतं पण दुरावा नव्हता.
ते दोघे एकमेकांचे कोणीच नाहीत. त्यांच्यातलं नातं मालक-नोकराच नाही, मित्र-मैत्रिणीचं नाही, भावा-बहिणीचं नाही, देवर-भाबीचं नाही, प्रियकर-प्रेयसीचंही नाही आणि तरी एकमेकांवरच्या अपार विश्वासाने, उत्कट जवळिकिने बांधले गेलेले ते दोघे.. इतके जवळ की तिच्या अंत:पुरात सहजतेने येऊन तो तिच्या एकटेपणात सोबत करु शकत असलेला, तिला तिच्याच पतीला वश करुन घ्यायला उपयोगी पडेल म्हणून मोहिनी सिंदूर ची चिमुट तिच्या भांगात भरु शकणारा.
आणि सा-या जगापासून दडवून, लपवून ठेवलेलं पतीबद्दलचं काळिज फ़ोडणारं दु:खं त्याला मोकळेपणाने सांगणारी ती. नव-याचे बाहेर पडणारे पाय धरुन ठेवण्याच्या अगतिकीतेतून मदिरा प्यायची वेळ येते तेव्हां ती आणुन द्यायलाही तिला हक्काचा वाटतो तो भूतनाथच.

जबा भूतनाथची प्रेयसी असते पण शेवटपर्यंत तो अधिकार मानतो छोट्या बहूचा आणि त्यासाठी जबाच्या वैषम्याची जाणिव होऊनही त्याची पर्वा तो करत नाही..
आपल्या हृदयातली छोट्या बहूची जागा प्रेयसीलाही अप्राप्य करणारा तो.
निर्माण झालेलं ते अनाम नातं समूळ तोडणं दोघांनाही शक्य नसतं. ते तसा प्रयत्नही करत नाहीत.

या निसरड्या वाटेवरुन चालताना त्यांचा तोल तर जाणार नाही नां चं टेन्शन बघणा-यांनाच.

पण मग एकदा तिलाच सावरताना या अस्पर्श नात्याला स्पर्शाची पहिली ओळख होते तेव्हां छोटी बहू इतकी क्रुद्ध कां होते?
खूप कठिण जातं हे कळून घेणं.
अव्यक्ताला सामोरं जायला न धजावणारं मन अचानक उघडं पडलं म्हणून? की तिचा पातिव्रत्यावर शिंतोडा पडल्याचा तथाकथित कांगावाच खरा होता?

त्याच्या आणि तिच्या मधल्या नात्याच्या प्रवासातलं अव्यक्त टिकवत रहाण्याचा हट्ट कधीतरी आपलाच बनून जातो.

स्त्री पुरुषांमधल्या या अनाम आकर्षणाची ही गुढ आणि रहस्यमय लिपी शारिर भाषेतूनच उलगडण्याचा प्रयत्नही पुढे पाहीला.
पण जणू काही या अनाम नात्याला स्पर्श झाला की त्यातली जादूच संपून जाते.
आभासी जगात मनानं कायम वावरणा-या त्या मायाचं कायम शारिरिक प्रेमातूनच व्यक्त होतं रहाणं आणि तरी एका हताश क्षणी ’ क्या सपनोंको छूनेसे इनके रंग उडने लगते है?’ हा प्रश्न पाडत नात्यांचा साराच प्रवास संपवून टाकणं!
एक अयशस्वीच प्रवास तो.

स्पर्शाचा शाप मिरवणा-या निष्फ़ळ नात्याचं हवय कशाला हे आकर्षण?

ककल्ड मधल्या नात्यांचा प्रवास तर थक्क करुन टाकणारा.

त्याच्या पत्नीचं दुस-यावर प्रेम असतं.
आणि म्हणून तो ककल्ड. व्यभिचारी स्त्रीचा पती.

जगाने त्याची हेटाळणी केली नाही पण सहानुभुतीचा धनी म्हणूनही इतिहासात नोंद केली गेल्याची दखल नाही.

स्त्री पुरुषांमधे असणा-या नात्याच्या कोणत्याच रुढ व्याख्येत न बसवता येणारं महाराज कुमार आणि त्याच्या पत्नीमधलं नातं.
परपुरुषाच्या आकंठ प्रेमात बुडालेल्या आपल्या पत्नीबद्दलं त्याला वाटत राहिलेलं गुढ आणि रहस्यमय असं अनामिक आकर्षणाचं ते नातं.
वाचताना आपल्याला विलक्षण आकर्षून घेणारं. ही जादू किरण नगरकरच्या नेहमीच मोहात पाडत आलेल्या शब्दांच्या खेळाची की त्या नात्यातल्या अगम्यतेची हे मात्र नाही कळत.

महाराज कुमारने या त्याच्या रुढार्थाने पत्नी असलेल्या स्त्रीचा,सारं जग जिला मीरा म्हणून ओळखतं तिचा तिरस्कार करायलाच हवाय पण तरी तिच्याबद्दलच्या नेमक्या कसल्या अनिवार आकर्षणाच्या जाळ्यात तो अडकून पडलेला आहे?
आणि तिनेही दुस-यावर प्रेम करताना, शारिर प्रेमापासून म्हणून पतीला वंचित करत असतानाही त्याच्यावर याच अनाम नात्यातून गाजवलेला हक्क. त्याच्या इतर मैत्रिणींबद्दल तिच्या मनातला तो मत्सर!
तिच्या प्रियकराचा मुकाबलाही तो करत नाही.
ते अशक्य आहे त्याला माहीत आहे. कारण त्याचं अस्तित्व केवळ तिच्यापुरतंच.

आपली पत्नी असूनही अप्राप्य असणा-या तिच्याशी जर रत झालो तर उलगडेल आणि संपेल एकदाचं आकर्षणाचं गुढ कदाचित असं म्हणून महाराज कुमार एकदा त्या तिच्या भास-आभासाच्या सीमारेषेवर असणा-या मन:स्थितीचा फायदा उठवत तिच्या निळ्या प्रियकराचं रुप घेतो. तेव्हा कां कुणास ठाऊक पण आपल्यालाही त्याची कीव किंवा तिरस्कार नाहीच वाटू शकत.

अव्यक्ताच्या मागे अपरिहार्यपणे खेचला गेलेला महाराज कुमार.
काय आहे ते नक्की जे त्याला तिच्याबद्दल वाटतय हे त्याच्यासोबत आपणही शोधत रहातो. ते कोडं उलगडणारण नाही कधीच हे माहीत असूनही.

प्रेम आणि आकर्षणाच्या दरम्यानच्या या अशा कितीतरी जागा!सोडताही येत नाहीत आणि भरुनही टाकता येत नाहीत धडपणे अशा...

अव्यक्ताच्या मागे धावत जाऊनही त्याला स्पर्श करायला न धजावणारं एक मन स्त्री पुरुष दोघांकडेही असतं हेच खरं.
ते असतं म्हणूनच आकर्षण टिकून आहे हे कोण नाकारणार?

----------