आर. डी. बर्मन

२.४ तंत्र आणि मंत्र.

मंत्र हा स्वयंपूर्ण आहे, कालातीत आहे, अचल आहे; तर तंत्र हे कालानुसार बदलत असते, अधिक सशक्त होत असते. मंत्र स्वतः कुठल्याही तंत्राशिवाय टिकू शकतो असे म्हणता येईल, पण मंत्रच नसेल तर तंत्राला अर्थ ऊरत नाही. तंत्र आणि मंत्राचे हे गणित अचूक साधणार्‍या कलाकारांची कारकीर्द व्यावसायिक वा व्यावहारीक दृष्ट्या यशस्वी व दीर्घायुषी असते असे अनेक ऊदाहरणांवरून दिसून येते.