एक स्पेशालिस्ट आणि एक ग्रेटेस्ट शोमन : दोघांच्या ड्रीम प्रोजेक्टपैकी कुठला चित्रपट उजवा ?

निर्विवाद गाईड.

गाईड विजय आनंदचा होता आणि आहे. हल्लीच मला वाटते विविधभारतीवर ऐकले. गाईड हिंदीत करण्यासाठी त्याच्याकडे गेला तेव्हा तो म्हणाला की मुळ कादंबरी व इंग्रजी चित्रपट एक साधी कथा आहे पण मी हिंदीत बनवला तर तो माझा चित्रपट असणार, मला हवा तसाच बनणार. आणि त्याने तो तसाच बनवला. पिया तोसे नैना लागे रे… हे गाणे गाण्याचे चित्रिकरण व टेकिंगमधले मास्टरपिस आहे.

मला अर्थात शेवट आवडला नाही. ती देव आनंदची किमया वाटली.

मेरा नाम जोकर - राज कपुर ही व्यक्ती आवडतच नाही. त्यात मे ना जो म्हणजे गतकाळाचे मुद्दाम काढलेले कढ वाटले. अजुन बरीच पिसे काढता येतील. पण काय फरक पडतोय, नावडता कोळसा का उगाळा??? गाणी मात्र ऐकायला आवडतात. जाने कहा.. सुंदरच आहे.

गाईड निर्विवादपणे विनर. अप्पुन का वोट गाईडकोच.

जनतेच्या कोर्टातही हाच निकाल लागला होता ना ?

दोन्ही चित्रपट लहानपणी पाहिले आहेत. तेव्हाच्या माझ्या चित्रपटाकडून अपेक्षा वेगळा असतील पण दोन्ही संथ आणि रटाळ असल्यासारखे आठवतेय.

तरी गाईड बाबत खात्रीने सांगता येत नाही. घरी त्या चित्रपटाचे चाहते होते. पण मला पुन्हा बघायला हवे शोधून त्यामुळे त्याबद्दल तूर्तास नो कॉमेंट.

पण मेरा नाम जोकर मात्र बरेपैकी आठवतोय. तो नक्कीच एका चांगल्या थीमची माती होती. जे काही सांगायचे होते ते किती मजेशीर आणि इंटरेस्टिंग पद्धतीने पोहोचवता आले असते. पण दिग्दर्शकाच्या डोक्यात काहीतरी वेगळेच चालू असावे..

गाईड! आनंद बंधुनी एक चांगली कलाकृती म्हणून गाईड बनवला आणि Showman ह्या बिरुदाला जागण्यासाठी एक भव्य चित्रपट काढायचा म्हणून जोकर बनवण्यात आला असे माझे तरी मत आहे.

निर्माता देव होता त्यामुळे काही बोलुन उपयोग नाही पण देवच्या जागी दुसरा सक्षम अभिनेता, जो बोलताना एका सुरात व दमात पुर्ण वाक्य बोलुन मोकळा होण्यापेक्षा भावनांचे चढउतार दाखवु शकतो, घेतला असता तर शेवटचा अर्धा तास अजुन चांगला झाला असता. माझा तर शेवटी संयम सुटला आणि कसातरी शेवट पाहिला. अर्थात देव हवाच होता आणि विजय आनंदने त्याच्याकडुन शेवटापर्यंत काम करुन घेतले. तरी…

मस्त लिहीले आहे. एक जाणवले - गाइडच्या मानाने मेरा नाम जोकर बद्दल कमी वर्णन आहे. तरीही गाइडबद्दल लिहीलेले आवडले. या माहितीवर आता पुन्हा बघायला आवडेल.

हे दोन्ही पिक्चर्स नीट पाहायला हवेत. मेरा नाम जोकर मी पाहिलेला नाही आणि गाइड पाहूनही बरीच वर्षे झाली. गाइडची गाणी मात्र ऑटाफे आहेत. त्यांचे चित्रीकरण सुंदर आहे. मेरा नाम जोकरची काही गाणी पाहिली आहेत पण ती आवर्जून बघावीत अशी अपीलिंग वाटली नाहीत कधी. विकीवर हा पिक्चर १९७० चा आहे असे दिसले. शंकर जयकिशन जोडीचा बहराचा काळ तोपर्यंत संपला होता, पिक्चर्स मधेही राजेश खन्ना-किशोरचे युग सुरू झाले होते. तेव्हा ते फ्रेश चेहरे, फ्रेश संगीत एकदा चलतीत आल्यावर हा जुन्या पद्धतीचा पिक्चर लोकांना कदाचित आवडला नसेल. त्यात राज कपूरचा हुकमी एक्का म्हणजे लता - तिची गाणीच यात नाहीत. याउलट गाइड हा एस डी बर्मन चा पीक फॉर्म म्हणता येईल. कदाचित देव आनंदचाही. 'गाता रहे' मधे देव व वहिदा काय ग्रेसफुल दिसतात! १९७० पर्यंत राज कपूर थोराड दिसायला लागून नायक म्हणून त्याची सद्दी संपली होती.

गीतलेखनही गाइडचे सरस वाटते. तत्कालीन गीतलेखकांत साहिर थोर होताच. पण कथेतील प्रसंगांचे नायक-नायिकांच्या दृष्टीने कमालीच्या सोप्या शब्दांत वर्णन करण्यात शैलेन्द्रचा हात कोणीही धरणार नाही. गाइडमधे त्याने कमाल केली आहे. एरव्ही शैलेंद्र आरके मधे असायचाच पण नेमका 'जोकर' मधे एक दोन गाणी वगळता नाही. आणि हसरत जयपुरीची गाणी लोकप्रिय असली तरी त्याला शैलेद्रची सर नाही.

त्यामुळे गाइड उजवा आहे हा निष्कर्ष काढायची सुरसुरी आली आहे पण 'जोकर' पाहून मग लिहीतो

वक्त बी आर चोप्रांचा आहे. (ओ मेरी जोहरा जबीं , बलराज सहानी, अचला सचदेव, राजकुमार, सुनील दत्त, शशी कपूर, साधना , शर्मिला टागोर) . तो १९६५ साली आला होता.

गुलशन राय - जॉनी मेरा नाम

१९७० पर्यंत राज कपूर थोराड दिसायला लागून नायक म्हणून त्याची सद्दी संपली होती.>>>>>

मेरा नाम जोकर मधला हिरो मुख्यत्वे उतारवयीन आहे आणि फ्लॅशबॅकमध्ये वेगवेगळी वये आहेत.

टिनेज वयासाठी त्याने ऋषी कपुरला उभे केलेय. तसे तिशीच्या वयासाठी रणधीर कपुरला उभे केले असते तर वयानुरुप
कास्टिंग झाले असते. पण रणधीर कपुरचे अभिनयकौशल्य पाहता ही खेळी म्हणजे बुडत्याचा पाय खोलात असे झाले असते

मेरा नाम जोकरची कथावस्तुच माझ्या मते डळमळीत आहे. खर्‍या सर्कशीत जोकरला फक्त दोन भागामधला फिलर म्हणुन वापरतात. मेनाजो मध्ये तो मेन पार्टी. आणि वर आयुष्यात नागवला गेलो म्हणुन सतत रडणारा. इथे गाईडशी तुलना केली तर राजु गाइडच्या चुका पडद्यावर येतात, लोक रिलेट करु शकतात. तसे मेनाजोचे काही होत नाही.

राजकपुरने या चित्रपटापासुन स्त्रीदेहाचे उघड प्रदर्शन मांडले आणि त्या जीवावर चित्रपट खेचण्याचा प्रयत्न सुरु केला. पद्मिनीची बरीच दृष्ये कॉम्प्रोमायजिंग आहेत. सिमीचा न्युड सिन खुप लांबुन चित्रित केलाय त्यामुळे असो. पण पद्मिनीची दृष्ये प्रेक्षकांना खुष करण्यासाठी आहेत. पण नुसती असली दृष्ये चित्रपट चालवत नाही हेही सिद्ध झाले.

नंतर बॉबी आला त्यात दुर्गा खोटे सोडली तर बाकी सगळ्यांना प्रदर्शन करायला लावले. हीना त्याने दिग्दर्शित केला नाही त्यामुळे या चित्रपटापासुन आरके बॅनरमधले हे प्रदर्शन थांबले. राम तेरी…. मधले प्रदर्शन नसते तरी चित्रपट चालला असता इतकी मजबुत कथा होती पण रा कुचा स्वतःवरचा विश्वास उडाला असावा.

लताचे गाणे नाही हे लक्षात आलेच नाही. त्याने काहीतरी कुरापत काढली असणार तिची.

वर वक्त बद्दल लिहिलेय ते खरे वाटत नाही. त्या काळी कित्येक चित्रपट सुरवातीला रिकामे थेटर आणि नंतर माउथ पब्लिसिटीवर हाउसफुल असे झालेले वाचलेय. लोक चित्रपट पाहुन तो बरा वाईट ठरवतात. रिकामे थेटर बघुन कसे ठरवणार. आणि सगळी तिकिटे विकत घेऊन ती खिडकीवर येणार्‍या प्रेक्षकाला २ रु विकली असती तर तोबा गर्दी झाली असती. २ रु ला विकुनही थेटर रिकामे म्हणजे मुळात खिडकीवर कोणी येत नसणार.

छान लिहिले आहे. मी गाईड हल्लीच पुन्हा पाहिला, त्यामुळे पूर्ण आठवतोय. तिला नवऱ्याच्या सावलीत राहायचे नसते एवढेच नसून तिच्या कलेवर येणारी बंधनं आणि त्याचे बाहेरख्याली असणे ह्या मोठ्या बाबी वाटल्या. मला तर ते बाहेरख्याली असणं पथ्यावर पडले असेही वाटले. ते लग्न सुरवातीपासून तडजोडच होते. आईने तिला गडबडीने उजविलेले असते. जो बापाचे नाव नसलेल्या मुलीला 'हो' म्हणेल अशा पहिल्या पुरुषाशी. देव आनंद फायनान्स वर कंट्रोल करू पाहतो, जुगार खेळतो, तो चुकतो पण कुठेतरी जाणीव होते. पश्चात्तापदग्ध होतो, पण तोही दिशाहीनच आहे. त्यालाही माहीत नाही यावर उपाय काय मग ते संन्यास घेणे, नंतर एकदमच लक्षात येणं आणि खरोखरच बलिदान देणं असं आहे. त्यालाही रोझीशिवाय उद्दिष्ट राहिलेले नसते, परतही जायचे नसते. गाणी गाईडचीच सरस आहेत. दोघेही अतिशय ग्रेसफुल आणि देव आनंद आब राखून दिसायचा कायम. वहिदा तर ब्युटी विथ ब्रेन्सच वाटते नेहमीच. त्यामुळेच आवडते.

'मेरा नाम जोकर' अजिबात आठवत नाहीये. पण राज कपूरच्या नायिका ह्या त्याची 'सेवाभावी संस्था' असायच्या, हे मला मोठं झाल्यावर लक्षात आलं. अवीट गाणी (मे ना जो सोडून) , त्या काळाच्या मानाने आधुनिक तंत्रज्ञान, छायाचित्रण, दिग्दर्शन, अभिनय- या गोष्टींनी त्या गोष्टी ठळकपणे जाणवत नाहीत इतकेच. मे ना जो जेवढा आठवतोय त्याप्रमाणे मला लाऊड वाटला होता, रडारड, भावना, अभिनय सगळेच. रिपीट मूल्य नाही त्यात, पुन्हा आवर्जून पाहावासा वाटला नाही कधीच. राज कपूरच्या नायिका त्याच्याशी अंतरल्या तरी शेवटपर्यंत त्याच्याच असायच्या स्वतःच्या नाही, दुसऱ्यांच्या तर मुळीच नाही, नाहीतर त्या खलभूमिकेतच जायच्या. त्यावरून लक्षात येते. संगम मधे पण तसेच आहे. राज कपूरचा नायक आत्मकेंद्री असायचा. दुःख, करूणा, स्वप्नं, निराशा सगळं त्या नायकाचंच, नायिकेने त्या भोवती परिवलन करायचं नाहीतर ग्रहमालेच्या बाहेर जायचं. हेल्दी स्पेस दिलेली दिसली नाही कधी. ऑबसेस्ड आणि सॅडिस्ट नायक वाटतो. दुःखात रमायला आणि त्यावरून लक्ष वेधून घ्यायला आवडणारा. अगदी नेहमी नसेल पण हीच प्रतिमा या क्षणी आठवली.

गाईड बघितला tv वर शाळेत असताना. मेरा नाम जोकर बघावासाही वाटला नाही. मला राज कपूर आवडत नाही. त्यामुळे गाईडलाच मत. शेवटी बोअर झाला गाईड, असं आठवतंय. गाणी आणि देव वहिदा आवडले.

मला देव आनंद्ची संवाद्फेक शैली आवडायची नाही. त्यात त्याचा चिरटा आवाज. (राजेश खन्ना त्याची बर्‍यापैकी कॉपी मारायचा).
दिसायला राज कपूपेक्षा नक्कीच बरा वाटायचा.
राज कपूर लबाड वाटायचा. काहीही भोळा वगैरे दिसणं न्हवतं.
स्टोरीविषयी नंतर ल्हिते.

राभु, अस्मिता , साधना मस्त लिहीलयत. मला रोझी खूप आवडुन गेली. मेनाजो मी ४ वेळा पाहीलाय. पण मला तो ओके वाटला.
तितर के दो आगे तितर ……. सुंदर गाणे आहे. आणि गाईडची गाणी तर शब्दच अपुरे आहेत. एस डी मला वाटतं (?)

एस डी मला वाटतं (?) >> होय!!

पण राज कपूरच्या नायिका ह्या त्याची 'सेवाभावी संस्था' असायच्या >>>

राज कपूरचा नायक आत्मकेंद्री असायचा. दुःख, करूणा, स्वप्नं, निराशा सगळं त्या नायकाचंच, नायिकेने त्या भोवती परिवलन करायचं नाहीतर ग्रहमालेच्या बाहेर जायचं >>> संगम बघताना मला हा तिला हॅरॅस करतोय असे वाटले होते. तेव्हाच्या लोकांनी काय दृष्टिकोनातून पाहिला हे माहीत नाही पण आता पाहताना तो पहिला भाग शाखाच्या 'डर' मधल्या हॅरॅसमेन्टसारखा आहे.

मला एकूणच राज कपूर, मनोज कुमार वगैरे लोकांचे Selling India short वाटणारे संवाद, गाणी अजिबात आवडत नाहीत. "कुछ और न आता हो हमको, हमे प्यार निभाना आता है" टाइप. गावचे/गरीब लोक सगळे भोळे व चांगले, शहरी/श्रीमंत सगळे वाईट असले प्रकार तेव्हा खपून गेले असतील. आता बोअर होतात.

>>>>>पण राज कपूरच्या नायिका ह्या त्याची 'सेवाभावी संस्था' असायच्या
काल झोपेत होते त्यामुळे फार टायपत बसले नाही. पण हे वाक्य कै च्या कै खरे आणि मार्मिक आहे. कटु सत्य आहे.
.
मेनाजो मध्ये वयस्क राज कपूरने काम करण्याचा मोह टाळायला हवा होता. कुठे थांबायचे त्याच्या सारख्या शोमनलाही कळले नाही. अन्य कोण्या हिरोने तो सिनेमा छान चालला असता.

अस्मिता अगदी अगदी…

संगममधल्या राजकपुरचे मी शक्य तितके वाभाडे माबोवर आधीच काढल्यामुळे आता वाचकांना पुनःप्रत्ययाच्या आनंदापासुन वंचित राहावे लागतेय याबद्दल क्षमस्व!!!!

त्या काळात साम्यवाद शिक्षितांमध्ये लोकप्रिय होता. तेव्हाचे बलराज साहनीपासुन सगळे शिक्षित लेखक दिग्दर्शक गीतकार अभिनेते साम्यवादी होते. या विचारसरणीचे प्रतिबिंब तेव्हाच्या कथांमध्ये, गाण्यांमध्ये दिसते. राजकपुरचे बहुतांश चित्रपट श्रीमंत भांडवलदारांनी भोळ्याभाळ्या दिलदार मजदुरांना कसे पिळले, समाजाने कसे नागवले या थिमवर आधारीत होते.
काही प्रसिद्ध रशियन कथा त्याच्या चित्रपटात दिसतात. फिर सुबह होगी हे एक ठळक उदाहरण.

हा भोळाभाबडा मनमौजी चार्ली चॅप्लिनसारखा विनोदी जीव सामाजिक चरकात पिळवटुन निघाला की आपोआप करुण रसाची ढगफुटी व्हायची. त्याला रशियाने पायघड्या घालुन आपलेसे केले यात नवल नाही.

पण हाय… प्रत्येक चित्रपटात त्याच्या ह्या सगळे करुन सवरुन नंतर जबाबदारी नाकारायच्या आणि याचे पाप समाजाच्या गळ्यात ढकलायच्या वृत्तीमुळे तो माझा नावडता दोडका झाला…

राभु
वहिदा रेहमानच्या नजरेत धाक होता, खरेच बुद्धीची झळाळी असतेच चेहऱ्यावर. हुशारीचा अभिनय करताच येत नाही, असावेच लागते.

फा, शेवटच्या परिच्छेदातले निरीक्षण अचूक आहे. बोअर होते आता खरेच.

साधना, धमाल पोस्ट. माहितीपूर्णही आहे. राज कपूर खरेतर दोन पिढ्या आधीचा आहे माझ्यासाठी, त्यामुळे सुद्धा बऱ्याच गोष्टी खटकत असतील. पण त्याने पॅसिव्ह अग्रेसिव्ह नायक आणि सबमिसिव्ह नायिकेचे उदात्तीकरण केले आहे, शोमॅन म्हणून बाकी गोष्टी चकाचक असायच्या पण गाभा हाच.

मे ना जो च्या पोस्टर कडे बघून It सिनेमातला विकृत विदुषक आठवायला लागला. सतत रडणाऱ्या व अटेंशन सीकिंग प्रौढ मंडळीना 'उगी उगी' करणारी कन्सेप्ट पटत नाही. Adult child नावाची संकल्पना आठवते. त्यामानाने गुरुदत्तचे दुःख प्रामाणिक आणि विमनस्क वाटायचं. ह्याला विकृतीची झालर आहे. आता मी जास्तच नावं ठेवायला लागले, पुरे करते.

धन्यवाद सर्वांना.

मला दोन्ही सिनेमे आवडले नव्हते. देव आनंद वर अभिनयाचा आरोपही करता येत नव्हता, आणि राज कपूर खूप मोठा दिसतो ‘जोकर’ मधे.

तसंही त्या काळातले सिनेमे आता कथा/टेक्नॉलॉजी मुळे रेलेव्हंट वाटत नाहीत. त्यापेक्षा ती गाणी ऐकावीत आणि खुश व्हावं. उगाच वाड-वडिलांच्या त्या काळातल्या आवडी-निवडीचे आता वाभाडे काढून काही सिद्ध होत नाही. आपल्या आताच्या आवडीच्या सिनेमांची काही वर्षांनी हीच गत होणार आहे.

करुण रसाची ढगफुटी
नावडता दोडका >>>> Lol

अस्मिताला (सेवाभावी संस्था लिहिलेल्या पोस्टसाठी) 100 गावं इनाम!!
(कसला तो राजकपूर! करून सवरून भागला म्हणतात त्यातली गत! भाबडा चेहरा करून उ*ड्या वा*ड्या बाया बघण्यात कसला आलाय आनंद!! - माझ्या आत्तेचे उद्गार! हिंदी सिनेमाची कमाल शौकीन. 2 महिन्याच्या असलेल्या माझ्या आत्तेभावाला आजीकडे सोपवून चटकन- म्हणजे अडीच तास- सिनेमा बघून येणारी. आणि हे 50 वर्षांपूर्वी, आमच्या रत्नागिरीत म्हणजे तुलनेने लहानशा शहरात. तिचंच हे असं मत, मग आम्हाला काय, मज्जाच!)

कधीही गाईड
राक कायम मी नाही त्यातला अन् कोयंडा लावा आतला टाइप वाटत आलाय, येडा बनून पेढा खाणारा
चोरी चोरी या एकमेव सिनेमात सहन झालाय

त्या कॉम्परिझन मधे देव आनंद तर अव्वल नंबर मधे ही सहन करणेबल होता

सवाल ये नहीं है के मैं जीऊंगा या मरूंगा
सवाल ये है के इस दुनियाको बनानेवाला, चलनेवाला कोई है या नहीं
अगर नहीं, तो मेरा जीना क्या, मेरा मरना क्या
मगर अगर है, तो सवाल ये है के वो अपने भक्तों की फरियाद क्यों नहीं सुनता...
लक बाय चान्स मधे ऑडिशन ला वापरलेला गाईड मधला डायलॉग...

जोकर अन् जॉनी मधे जॉनी अजूनही बघितला जातो, सहा महिन्यांपूर्वीच पाहिला. पण जोकर बघायचा विचारच होत नाही. भाबडेपणाच्या नावाखाली ठरकीपणा

जोकरचा पहिला म्हणजे एक तृतियांश .. सीम्मी वाला..... क्लासिक होता..... मग सामान्य
गाईड सर्वांगसुंदर