तुम्हाला तुमचं घर भाड्याने द्यायचं आहे? तुम्ही घरमालक आहात का? एक फुकटचा सल्ला.. नको, ताबडतोब घर विका! भाड्याच्या फंदातच पडू नका. उगाच मनस्ताप! स्वानुभवाचे बोल आहेत. तरीपण धाडसी निर्णय घेताय? माझ्या लाख लाख शुभेच्छा!
मनुष्याच्या मुलभूत गरजांपैकी घर ही एक मुलभूत गरज आहे. चार भिंती आणि डोक्यावर छत इतकीच सोपी व्याख्या वाटली तरी प्रत्येकाच्या मनात एखादे छानसे घर दडलेले असतेच. ते छानसे हे कधीच लहानसे नसते, ते महालच असते. कथा कादंबऱ्या मध्ये “माझी झोपडी प्यारी” अशा पोकळ कल्पना उगाचच रंगवलेल्या असतात. अलिशान, दोन-तीन मजली, प्रशस्त अंगण, मोठाली गच्ची, मोठ्या मोठ्या बेडरूम्स, किचन, डायनिंग, हॉल, अशा अनेक खोल्या… कल्पनेतले घर हे कधीच टुमदार किंवा 1RK प्रकारात मोडत नाही. भले, स्वतःची लायकी काहीही असो.
काही कारणांमुळे अशी इच्छा पूर्ण होईलच असे काही नाही. विकत घेणं परवडत नसलं तरी भाड्यानं घेणं आवाक्यात बसू शकतं.. असा एक समज! त्यामुळे एक सोपा उपाय म्हणजे घर भाड्याने घेणे. मनातल्या सर्व इच्छा पूर्ण करण्यासाठी एक जमात आपल्या सेवेत बसलेली असती.. ती म्हणजे घरमालक! किती भाडं देणार, किती कालावधी साठी राहणार आहात हे फारसे महत्वाचे नसते, तुम्हाला जसं हवं तसं घर देण्यासाठी घरमालकानं तत्पर राहणं बंधनकारक असतं. जावई देखील करणार नाहीत इतका हट्ट करण्याची भाडेकरूना मुभा असते. या अशा समजुती मधील बरेच निरागस भाडेकरू मी अगदी जवळून पाहिले आहेत. त्याना मी सेवा पुरवण्यामध्ये कुठेही कमी पडलो नाही याचा मला सार्थ अभिमान आहे.
अगदी ठरवून नाही पण काही कारणाने आणि नशीबाने गेल्या काही वर्षात तीन चार घरांचा घरमालक बनण्याची मला भगवंताने शिक्षा ठोठावली. स्थावर मालमत्तेतून काही पैसे गाठीला सुटावेत इतकीच माफक अपेक्षा ठेवून मी गुंतवणूक केली. वास्तु मध्ये गुंतवलेले पैसे हे कालांतराने वृद्धिंगत होतात आणि शिवाय ते चोरीला जाण्याचे भय सुद्धा नसते, अशी माझी एक बाळबोध समजूत. लक्ष्मी स्थिर ठेवण्याचा तो एका सोप्पा उपाय.. हा एक मोह!
असो! नानाविध पंथाचे, धर्माचे, भाषेचे भाडेकरू मी याची देही याची डोळा पाहीले आहेत आणि अनुभवले आहेत. सभ्य असोत वा भांडखोर असोत.. सर्वांची एकच माफक इच्छा असते, कमी भाड्यात राजेशाही थाट मिळावा. भाडेकरूचे नखरे हे घर पहायला येण्यापासून सुरू होतात. सांगितलेल्या वेळेला येतीलच याची खात्री नसते. आलेच तर घर बघताना प्रत्येक खोलीत जाऊन नाके मुरडतात. एकदा तर एका महाभागाने तब्बल पंचवीस सुधारणांची यादीच करून दिली. शिवाय भाडे मात्र कमी करण्याचा हट्ट होताच. एसी बसवून हवेत, किचन ट्रॉली हवेत, नवीन कपाटं हवीत, स्टडी टेबल, ड्रेसिंग टेबल, कपडे वाळवण्याचे रॉडस.. एक ना दोन! इतक्या सगळ्या सोयीच्या घरात त्याला सहा महिनेच रहायचे होते.
प्रत्येक भाडेकरू हा कशा ना कशा प्रकारे समस्या निर्माण करतात. कधी जाणून बुजून तर कधी अजाणतेपणाने आपल्याला एक नवीन अनुभव शिकवून जातात. माझ्या एका फ्लॅटमधे काही विद्यार्थी राहत होते. एक दिवस सकाळी लौकर मला सोसायटीच्या चेअरमन चा फोन आला. त्या विद्यार्थ्याकडे रात्री काही मित्र आले होते आणि ते सर्व लिफ्टमध्ये एकाच वेळी घुसल्यामुळे लिफ्ट नादुरुस्त झाली. त्यानी तर cctv चा व्हिडीओ पाठवून दिला. दहा लोकांच्या लिफ्ट मध्ये तब्बल अठरा लोक घुसले होते. आता मी काय करणार? भाडेकरू ला फोन केल्यावर त्याला काहीच माहिती नसल्याचे त्याने दाखवले. मग पुढील दोन तास मी “अपराधी कौन?” मालिकेच्या डिटेक्टिव ची भुमिका बजावली आणि अखेरीस माझ्या भाडेकरून कडून लिफ्ट दुरूस्तीचा खर्च वसूल करण्याचे वचन दिले. एकदा एक तरूण जोडपे रहात होते. मुलगा कुठेतरी नोकरी करीत होता. कदाचित त्याची आर्थिक स्थिती ठिक नसावी. दर महिन्याला वेळच्या वेळेला भाडे देण्याचे कबूल केले असले तरी प्रत्येक महिन्याला मला वाट पाहून आठवण करावी लागे. एका महिन्यात तर मीच आठवण करायचं विसरलो आणि तो पण सोयिस्कर रित्या विसरला. पुढच्या महिन्यात त्यानं दिलेले भाडे नक्की कोणत्या महिन्याचे आहे हे समजायला मला चार दिवस लागले.
प्रत्येक भाडेकरू हा नवीन काहीतरी शिकवून जातो. प्रत्येकाचा हेतू शुद्ध असतो. घरमालकाला शहाणे करून सोडायचे...! एकदा एका भाडेकरूने घर सोडण्याच्या आधी महिनाभर मला विनंती केली, शेवटच्या महिन्याचे भाडे डिपॉझिट मधून वळते करा आणि उर्वरित रक्कम मला आत्ताच देऊन टाका. मी पण विचार केला.. बिचाऱ्याला पैशाची गरज असेल. मी ताबडतोब सर्व रक्कम देऊन टाकली. ठरल्या प्रमाणे शेवटच्या दिवशी घराची किल्ली त्याने दिली. घराची अवस्था पाहून मी घाबरूनच गेलो. सर्व भींतींवर त्याच्या चार वर्षांच्या मुलीने चित्रकला मुक्तपणे साकारली होती. सोफ्याचे कव्हर फाटले होते. दोन पंखे बंद पडले होते. किचन सिंकमधून पाणी गळून ट्रॉलीचे दरवाजे कुजले होते.. आणि संपूर्ण घरात कचऱ्याचा डोंगर होता. डोकं सुन्न झालं. मला मुकाट्याने सर्व खर्च करण्याशिवाय पर्याय नव्हता.
कोरोनाच्या काळात अजून एक अनुभव! माझ्या सिंगापूरातल्या फ्लॅटमधे एक भारतीय भाडेकरू रहात होता. बिचारा चांगला होता. फारशा तक्रारी करीत नसे आणि वेळच्यावेळी भाडं पण देत असे. त्याच्या आणि माझ्या दुर्दैवाने आम्ही एका भयंकर परिस्थितीत अडकलो. काही कारणांमुळे तो आणि त्याची बायको भारतात आले होते आणि लॉकडाऊन लागले. मी पण भारतात! त्याला परत जाता येईना. त्यात त्याची नोकरी गेली. तो म्हणाला, “साहेब, लॉकडाऊनमुळे आम्ही अडकलो, कृपया फ्लॅटचं भाडं तरी माफ करा!” आता याची नोकरी जाण्याची मला शिक्षा झाली होती. त्यांचं सामान सिंगापूरमध्ये घरात आणि घराची किल्ली त्याच्याकडं भारतात! तो आणि मी दोघेही चिंताग्रस्त! अखेरीस त्यानं किल्ली कुरीयर करून माझ्या एजंटकडे पाठवली. त्या एजंटनं सर्व सामान बाहेर काढून त्याच्याकडे पाठवले. मला तर तो एजंट अगदी देवासमान वाटला. त्यामुळं मला भरभक्कम प्रसाद चढवावा लागला.
तुमच्या घरात जर विद्यार्थी रहात असतील तर काही वेगळेच अनुभव असतात. मुलं रहात असतील तर शेजारचे तक्रारी करतात. वेळी अवेळी येतात, दंगा करतात. घराचा उकीरडा करून टाकतात. आणि मुली असतील तर शेजारच्या काकूना त्यांचे वागणे खटकते. त्यांचे कपडे, त्यांचे मित्र, उशीरा घरी येणे. जणू काही या माझ्याच मुली असल्या प्रमाणे माझ्या कडे तक्रारी करतात. “या मुली रात्री बेरात्री येतात, आणि त्यांचे कपडे तर बघायलाच नको! तुम्ही जरा भाडेकरू नीट बघून ठेवत जा ना!” सगळ्यात गंमत म्हणजे घर भाड्याने देताना ज्या मुलांच्या अथवा मुलींच्या हातात किल्ली दिलेली असते, ती मुलं किंवा मुली घर सोडताना नसतातच. दुसरंच कोणीतरी किल्ली परत करून जातो. सर्व सोसायटींचा एक अलिखित नियम असतो, विद्यार्थ्यांना घर भाड्याने द्यायचे नाही. हा नियम कधी कधी इतका त्रासदायक ठरू शकतो की तुमचे घर दोन तीन महिने रिकामे राहू शकते.
भाडेकरूंचे मुड हे शेअर मार्केट पेक्षाही वेगाने बदलतात. एका भाडेकरूने तर डिपॉझिट दिले आणि आठ दिवसात रहायला येतो सांगून गेला. जाताना रितसर ॲग्रीमेंट पण करून गेला. सहा दिवसानंतर फोन करून सांगितले की डिपॉझिट परत द्या तुमचा फ्लॅट नको आहे. मी तर अवाकच झालो. कारण काय तर त्याला दुसरा फ्लॅट मिळाला. डिपॉझिट जप्त करावे किंवा काही पैसे वळते करावे ठरवले तर त्याचे सतत फोन. ऑफिस ची कामं करू का याच्या फोनला उत्तर देत बसू? अखेरीस त्याचे सर्व डिपॉझिट परत करून सुटकेचा निश्वास सोडला. एका हुशार भाडेकरूने तर एक महिना राहिल्यावर सांगितले की घर सोडायचे आहे. कारण काय तर बायकोला पार्किंग मध्ये गाडी पार्क करता येत नाही. “अरे! तिला ड्रायव्हींग स्कूल मधे घाल.” असा खोचक सल्ला देण्याचा मोह मी टाळला.
प्रत्येक नवीन भाडेकरू रहायला येताना जरी सर्व कागदपत्रांची शहानिशा केली असली तरी ती व्यक्ती भविष्यात कशी वागेल हे कोणीच सांगू शकत नाही. आजकाल हे एजंट लोक पोलीस व्हेरीफिकेशन, आधार कार्ड, पॅन कार्ड ची प्रत आणि ॲग्रीमेंट चे रजिष्ट्रेशन इतक्या तत्परतेने करतात की आपल्यालाच त्या कागदांवरती शंका येऊ लागते.
इतके सर्व अनुभव गाठीशी घेऊन मी आजही एक समर्थ घरमालक अशी भूमिका चोखपणे पार पाडीत आहे. येणाऱ्या प्रत्येक भाडेकरू बरोबर नव्याने गोड बोलून व्यवहार करीत आहे. कॅपिटल गेन टॅक्स नामक राक्षस मला फ्लॅट विकू देत नाही आणि आजही मी भाडेकरूंच्या सेवेत रूजू आहे.
