ऑनलाईन कादंब-या : लांबच लांब लांबच लांब लांबच लांब भागम भाग

प्रस्तावना :
गोंधळलात का शीर्षक वाचून ?
त्याचा अर्थ आहे ऑनलाईन कथा कादंब-यांचे अनेक भागात येणारे धागे.
ते मार्केटिंग डिपार्टमेंट आहे वायएसआर फिल्मस सारखं. आता चित्रपट रिलीज करतोय म्हणजे लेखाच्या विषयाकडे वळू.

चर्चाप्रस्ताव
मायबोली आणि तत्सम मराठी संकेतस्थळांवर आपले साहीत्य प्रसवणा-यांची संख्या कमी नाही. जुन्यांची जागा घ्यायला नवे तितक्याच ताकदीने येतात. मायबोली हे सर्वात जुने संस्थळ आहे आणि बाकीच्यांनी मायबोलीने प्रचलीत केलेली मराठी संस्थळांची शैली उचललेली आहे.

पण गेल्या काही वर्षात तंत्रज्ञानामुळे वाचकांच्या सवयी सातत्याने बदलत आहेत. वाचक असो वा श्रोता त्याच्यावर एव्हढा जबरदस्त कंटेण्ट आदळतोय कि तो गोंधळून गेलेला आहे. अशा परिस्थितीत मायबोली किंवा तत्सम संस्थळांवरचे लेखक हे जुन्याच जमान्यात रमलेले आहेत. तसे काही वाचक देखील आहेत. ऑनलाईन वाचक एकाच वेळी अनेक कामे करत असतो. अलिकडे युट्यूब / नेटफ्लिक्स /प्राईम / हॉटस्टार च्या जमान्यात तर त्याला रमायला अनेक स्थळं आहेत. मग त्याच्याकडे वाचनासाठी वेळ किती असणार ? अशा वाचकाला तुम्ही वाचनासाठी कसे विवश करू शकाल ?

आपण आज जर युट्यूबवर जाऊन पाहिलेत तर नियमित व्हिडीओज प्रसारीत करणा-या ज्या युट्यूब वाहीन्या आहेत त्यात व्हिडीओच्या सुरूवातीला पाच दहा सेकंदात व्हिडीओचं सार टाकलेलं पहायला मिळतं. कारण त्यांना माहीत आहे की जर वाचकाला पहिल्या मिनिटात व्हिडीओत रस वाटला नाही तर तो पुढे जाणार आहे. त्यामुळे त्याची उत्सुकता ताणण्यासाठी अशा पद्धतीचे सार सुरूवातीला दिले जाते. नंतर आपल्या लयीत चालणारा व्हिडीओ दिला जातो.

ऑनलाईन ब्लॉगिंगमधेही बदल होत आहेत. नेमकं लिहीण्याकडे अलिकडच्या लेखकांचा ओढा आहे. फाफटपसारा टाळून ते लिहीतात. अपवाद ज्यांचे नाव झाले आहे असे लेखक आहेत. त्यांचे बस्तान बसलेले आहे. नव्याने लिहू पाहणा-यांनी पाल्हाळ लावू पाहीले की वाचक तिथे थांबत नाही.

सुदैवाने मराठी वाचकाचा संयम वाखाणण्यासारखा आहे.
मात्र लिहीणारे उदंड झाले आहेत.

अशा वेळी टिकून रहायचे तर वाचकाला त्यात रस वाटला पाहीजे. लिखाण नेमके असायला हवे. जर लांबण लागणार असेल तर सुरूवातीला वाचकाला जखडून ठेवण्याची ताकद असायला हवी. पण नंतरही दर्जा सांभाळला गेला पाहीजे.
हे जर करायचे असेल तर एकामागोमाग एक भाग लिहीत सुटलेल्यांनी काही पथ्ये पाळायला हवीत.

- खरंच मराठी टीव्ही सिरीयल्स प्रमाणे पाणी घालून भाग वाढवायचेत का ? या प्रश्नाचे उत्तर शोधायला हवे. दहाच्या आत भाग असलेली कादंबरी . दीर्घ कथा माझ्या मते ऑनलाईन वाचनासाठी उत्तम. तीन / चार भागात आटोपता येत असेल तर अतीउत्तम.

काही लेखक एका मागोमाग एक अशा ऑनलाईन कादंब-या सुरू करतात. त्यातली एकही पूर्ण करत नाहीत. तर काही अनेक प्रोफाईल्सद्वारा लिहीत सुटलेले असतात. त्यांना लिहीण्याची व्यसन लागलेले समजून येते. अशांच्या प्रोफाईल्स सुद्धा समजून येतात. अशा सर्व प्रोफाईल्सचे मिळून एक अज्ञात बेट तयार होते. इतर होतकरू लेखक या प्रत्येकाला प्रतिसाद देतात. पण या बेटावरून एकाचाच प्रतिसाद येतो. कारण एकाने वाचले, सर्वांनी वाचले असा प्रकार आहे.

या प्रोफाईल्सच्या शैलीत फारसा फरक नसतो. हे एकमेकांना वाहव्वा असे प्रतिसाद देत राहतात ते मनोरंजक असते. ते एकमेकांचे चाहते देखील असतात. ज्याला जे करायचे ते करू द्यावे. त्यांची काही विवशता असेल यामागे. मात्र एकाच शैलीत असे न संपणारे भाग घेऊन कादंब-या येत राहिल्या तर भविष्यात जेन्युईन नवोदीत लेखकांकडे सुद्धा दुर्लक्ष होत राहील.

काही लेखक तर एखादी कल्पना क्लिक झाली कि लिहीत सुटल्याचे जाणवते. त्यांच्या कडे आगापिछा काही नसतो कादंबरीचा. भाग कुठे संपवायचा , दुसरा कुठून सुरू करायचा याचा ताळमेळ नसतो काही. नुसती गाडी सुटलेली असते आणि ड्रायव्हरलाच रस्ता माहीत नसल्यावर प्रवाशांची जी अवस्था होते ती वाचकांची होते.

"कहना क्या चाहते हो भई ?" हा प्रश्न येत राहतो.
४५ वा भाग हे वाचूनच दचकायला होतं. लोकही एकदाचं संपूदेत. अंतिम भाग अशी पाटी लागली की वाचू म्हणून थांबतात. पण यांचं मारूतीचं शेपूट काही थांबत नाही आणि अंतिम भागही येत नाही.

या लेखकांनी विचार करावा , यांनी तरी अशा प्रकारे प्रकाशित झालेल्या प्रसिद्ध कादंब-या वाचल्या असत्या का ?
मुरली खैरनार दोन वर्षे कादंबरी लिहीत होते.
त्यासाठी ते नाशिकजवळच्या डोंगरांमधे वर्षभर फिरत राहीले. त्याचे नकाशे हाताने बनवले. टिपणं काढली. इतिहासातल्या नोंदी टिपल्या. मुंबईतले रस्ते पुन्हा नव्याने पालथे घातले.

कारण त्यांना संपूर्ण कादंबरी घडताना दिसत होती. तिच्यासाठीची स्थळं ते निश्चित करत होते. शिवाजी सावंत हे हरियानात कुरूक्षेत्र आणि आजूबाजूला दहा महीने फिरून आले. कर्णाचे कुंड त्या आधी कुणाला माहीत होते. नद्यांचे नकाशे आणले. स्थानिकांशी बोलले. त्या वेळच्या रणांगणाचा नकाशा तयार केला. मग हस्तिनापूरच्या शोधात गेले. इतकी माहिती घेऊन मृत्युंजयची सिद्धता केली.

अशी मेहनत घ्यायची तयारी आहे का ऑनलाईन लेखकांची ?
गुगलच्या जमान्यात मुरली खैरनार डोंगर का फिरले याचे उत्तर शोध वाचताना मिळते.

नवीन लेखकांकडे शैली आहे. पण घाटाचे लिखाण नाही अनेकांकडे. अचूकतेचा ध्यास नाही.
निव्वल शैलीवर कथा मारून नेऊ असा विचार सुशिंच्या लिखाणावर पोसलेली पिढी करते. अलिकडच्या मराठी मालिकांनी तर पाणी घालून नवे आदर्श निर्माण केले आहेत.

पण वाचताना मनुष्य आपले संपूर्ण लक्ष त्या अगम्य लिपीत गुंगवून कल्पनाचित्रे बनवण्यात गुंगलेला असतो. लेखका इतकाच गुंगलेला वाचक हे केव्हां दिसते ?
दुर्लक्षित प्रकार म्हणून बाजूला पडलेले मतकरी, धारप यांच्या कथात सुद्धा वाचक कथेशी तादात्म्य पावत असतो. धारपांची एखादी कथा ऑनलाईन अनेक भागात लिहीली तरी ती गोळीबंद वाटते. मोठी घोटीव कादंबरी सुद्धा फारतर दहा ते तेरा भागात पोस्ट करता येऊ शकेल.

मग ५० भागांच्या कादंब-या का येतात ?
यातल्या किती भागांची खरोखर आवश्यकता असते ? सुरूवातीचा स्पार्क नाहीसा झाल्यावर फक्त पाट्या टाकण्याचे काम तर नाही ना होत ? आणि मग शेवटाशी गोंधळल्यावर समारोप करण्या ऐवजी तो बाजूला ठेवून नवीन कादंबरी चालू केली जाते.

या चर्चा प्रस्तावावर साधक बाधक चर्चा व्हावी