गैर कानूनी धावता संयुक्त रिव्यू : अचाट आणि अतर्क्य कथा कशी लिहावी?

धन्यवाद सगळ्यांना रिव्यू पुढे नेऊया

६) नेचर ऑर नर्चर?
एकदा का तुम्ही कनेक्टेड ग्राफ + बिछडना पर्याय निवडलात की तुम्हाला हिरो/हिरवीणीला लहानाचे मोठे होतानाची कॅरेक्टर डेव्हलपमेंट करणे भाग आहे. इथे आपल्याला दुसरा मोठा प्रश्न सोडवावा लागतो - नेचर की नर्चर? खून का रिश्ता की परवरीश? एका चांगल्या प्रश्नाप्रमाणेच याचे एकच बरोबर उत्तर नाही. तुम्हाला हवे ते उत्तर तुम्ही निवडू शकता. फक्त त्यानुसार येणारी वेगवेगळी बंधने तुमच्या कथानकाने पाळणे आवश्यक आहे. गैर कानूनीमधल्या द्वैतवादामुळे या दोन्ही पैलूंनाही स्वतंत्रपणे हाताळले आहे.
नोंद : अधिक अभ्यासाअंती ज्याचे इतके दिवस अस्मादिक द्वित्ववाद असे भाषांतर करत होते, तोच द्वैतवाद असल्याचे स्पष्ट झाले आहे. त्यामुळे इथून पुढे द्वैतवाद ही संज्ञा प्रयुक्त होईल.

(अ) नेचर : अकबर खान आणि रिटा डिकॉस्टा
रजनीकांत व किमी काटकरची जोडी ही नेचरच्या अंगाने जाते. रजनीकांतच्या बाबतीत नेचरचा ओव्हरडोस आहे. त्याचा तोंडवळा, चपळता, स्वभाव, कानूनविषयी असलेला एक नैसर्गिक तुसडेपणा, रणजीतच्या तिजोर्‍या उघडण्याचे कसब हे सर्व अनुवंशाने त्याच्याकडे आले आहे. किंबहुना वरती चित्रगुप्ताने जनुके लिहिताना टर्मिनलमध्ये "cp aazam_khan.dna akbar_khan.dna" अशी कमांड रन केली असावी असा आमचा कयास आहे.

रिटाची केस थोडी अधिक काळजीपूर्वक अभ्यासली पाहिजे. तिचे बंधुराज टोनी डिकॉस्टा (तेज सप्रू) पूर्णपणे रणजीतचे गुण घेऊन जन्माला आलेले आढळतात. अशावेळी पहिल्या १० मिनिटातल्या ब्रिलियंस मध्ये दिग्दर्शक एक छोटासा क्लू सोडतो. जूतावाला डिकॉस्टाला धमकावतो की जर त्याने जूतावालाची मदत केली नाही तर तो जाऊन ज्यूलीला सांगेल की डिकॉस्टा खरा डॉक्टर नाही. थोडक्यात ज्यूलीबाई (यांचे दर्शन होत नाही) पापभीरू प्रवृत्तीच्या असाव्यात. तसेच हॉस्पिटलचे नाव जे.डी. हॉस्पिटल का हेही तिथेच स्पष्ट होते. रणजीतही या धमकीला घाबरतो म्हणजे त्याच्यात किमान ज्यूलीबाईंविषयी काही ममत्व असावे. हे ममत्व व पापभीरूपणा काटकसरीपणा केल्याने फक्त काटकसरी ताईंकडे आला आहे, टोनीमध्ये नव्हे. तसेच जेव्हा रणजीत तिला जूतावाल्याच्या फॅक्टरीज् साठी गोविंदाबरोबर प्रेमाचे नाटक करायला सांगतो तेव्हा ती "ये से येकमेव ये से अकबर खान" च्या प्रेमात पडते.

(ब) नर्चर : गोविंदा आणि श्रीदेवी
गोविंदाचे वडील पोलिस कमिशनर असले तरी त्याच्यात त्यांचे एकही गुण आलेले दिसत नाहीत. गैरकानूनी धंद्याच्या पैशावर वाढलेल्या गोविंदाचा डान्स त्या काळचे कमाल सोफिस्टिकेशन - बप्पी लाहिरीच्या गाण्यांवर मिथुन स्टाईल डिस्को - दर्शवतो (या गाण्यांविषयी एक स्वतंत्र सेक्शन लागेल). (४-क) मध्ये लिहिलेल्या अल्गोरिदमनुसार गैर कानूनी कामे करण्यात त्याला कसलेही किल्मिष वाटत नाही. तसेच वर नमूद केल्याप्रमाणे जेव्हा किमीला नाटक करण्याबद्दल सांगितले जाते तेव्हा कादर खानने सांगितल्याप्रमाणे गोविंदाही तिच्यासोबत नाटक करणार असतो. तिथे त्याला काहीच प्रॉब्लेम नसतो. तसेच ते नाटक करता करता इतर मुलींसोबत फ्लर्ट करण्याचा नॉन-सेन्सिकल प्रकार जूतावाल्याच्या परवरीशमुळेच होऊ शकतो.
नोंद : इथे एक सॉलिड मेटा आहे. या पॉईंटपर्यंत शशी कपूर इन्स्पेक्टरचा कमिशनर झालेला असतो. गोविंदा त्या पोरींसोबत फ्लर्ट करताना बिनदिक्कत खोटे(?) बोलतो की तो कमिशनरचा मुलगा आहे, जेव्हा त्याच्या आणि किमीच्या मते तो जूतावालाचा मुलगा असतो पण प्रत्यक्षात तो कमिशनरचाच मुलगा आहे (!!)

श्रीदेवीची केस या सगळ्यात ट्रॅजिक आणि गुंतागुंतीची आहे. तिच्यानुसार तिचे परवरीशवाले आई-वडील अरुणा इराणी-सत्येन कप्पू. सत्येन कप्पू १८ वर्षे जेलमध्येच असतो. अरुणा इराणीच्या परवरीशनुसार ती भुरटेगिरी करायला शिकते. पण तिच्या मते तिचे खरे वडील शशी कपूर असतात ज्याला ती दर कोर्टाच्या सुनावणीनंतर जाऊन स्वतःला मुलगी म्हणून स्वीकारण्याची विनंती करत असते आणि तो दर वेळी कंटाळा न येऊ देता नाकारत असतो. बरं तिच्यात काही चांगूलपणाही दाखवला आहे - हिरवीण असल्याने हे करणे भाग आहे. तिचे खरे वडील जूतावाला त्याच्याच भाषेत "मैं इतना कमीना थोडेही हूं, मै तो इससे भी ज्यादा कमीना हूं" असतात. आशालता स्वभावाने चांगली दाखवली असली तरी ती भोळसट चांगली आहे तर शशी कपूरप्रमाणे श्रीदेवी नैतिक चांगली पण फाने लिहिलेल्या टाईपची ब्रिलियंट चोर दाखवली आहे पण ती अल्गोरिदम फॉलो करत नाही. तर वाचकहो, याला म्हणतात कॉम्प्लेक्स कॅरेक्टर लिहिणे

एकंदरीत काय, तर जर कनेक्टेड ग्राफ निवडला असेल तर परवरीशच्या वाटेवर कॉम्प्लिकेशन्सच्या काट्यांना सामोरे जायची तयारी असली पाहिजे.

७) रोमँटिक जोड्या कशा जुळवाव्यात?
कथानक अचाट व अतर्क्य लिहायचे असल्याने इथे आपल्याला कलात्मक स्तरावर जाऊन भूमिकांना न्याय वगैरे देणे परवडण्याजोगे नाही. त्यामुळे लेखकाला मुकाटपणे हिरो हिरवीण जोड्या जुळवणे भाग आहे. किंबहुना यामुळेच जर जोडी जुळत नसेल तर तो/ती मरणार हे फिक्स! जर वेगळे काही करण्याची खूपच हौस असेल तर त्यातल्या त्यात इतकेच करता येते की एकापेक्षा अधिक जोड्या जुळवून त्यातली एखादी जोडी मृत्युदेवतेस स्वाहा करावी. गेल्या पानावर सुचवला गेलेला जलजला या वाटेने जातो - धर्मेंद्र जगवायचा असल्याने रति अग्निहोत्री मेल्यावरही त्याच्या नशिबी अनिता राज बांधली जाते तर काटकसरी ताईंना सोबत म्हणून शॉटगन सिन्हाही ढगात जातात.

गैर कानूनीमध्येही काहीसा असा प्रकार असला तरी सिनेमाभर मुख्य फोकस असलेल्या जोडीची, गोविंदा-श्रीदेवीची कहाणी सरधोपट मार्गाने जाते. रोमँटिक जोड्या जुळवण्याचे अनंत मार्ग असल्याने इथे लेखकासमोर प्रॉब्लेम ऑफ प्लेंटी निर्माण होतो. कथेत कधीतरी धाग्याच्या सुरुवातीच्या सीनप्रमाणे हिरोने हिरवीणीसाठी फाईट करणे आणि ती जिंकणे अनिवार्य आहे. जर हिरो ब्रॉन्स ओव्हर ब्रेन्स प्रकारचा असेल आणि हिरवीण शोभेची बाहुली असेल तर बाकी काही करायची आवश्यकता नाही, हिरवीणीच्या इज्जत वाचवण्याचा सीन लिहावा आणि हिरवीण हिरोच्या प्रेमात पडणार म्हणजे पडणार! गोविंदाचा ओम नारायण मात्र फाईट मास्टर नाही. त्याच्याच शब्दात तो "म्युझिक पे लहराने वाला, खूबसूरत नजर आने वाला, मन को बहलाने वाला, और कुंवारी लडकियों को बेवकूफ बनाने वाला" आहे. त्यात समोर असलेली श्रीदेवीही शोभेची बाहुली दाखवलेली नाही. त्यामुळे रजनीकांत-किमीला वापरलेली स्ट्रॅटेजी इथे वापरता येत नाही.

त्यामुळे गोविंदा-श्रीदेवीच्या बाबतीत "हिरो हिरवीण एकमेकांवर कुरघोडी करण्याचा प्रयत्न करतात" ही हिकमत लढवली आहे. सर्वप्रथम श्रीदेवी शाळकरी मुलीचा पोशाख करून कादर खान-गोविंदाच्या गाडीखाली येते. प्रत्यक्षात तिला काहीही झालेले नसतानाही ती मोठा अपघात झाल्याचे नाटक करते. मग मध्येच शुद्धीत आल्याचे दाखवून ती कादर खानला आपण मुकी व बहिरी असल्याचे भासवते पण चाणाक्ष गोविंदा ते खोटे असल्याचे ताडतो पण गप्प राहतो. मग ती कादर खानचे घड्याळ आणि ₹५०० घेऊन पसार होते, तर गोविंदा तिला स्वतःहून ₹५०० देतो. इथे झाला प्रथम परिचय!

आता हिरवीणीलाही प्रेमात पडायला काही कारण दिले पाहिजे. तर श्रीदेवी एका अतर्क्य कारणामुळे मुजरेवाली बनून रणजीत-कादर खानने मिळून दिलेल्या पार्टीत जाते (हे कारण भयंकर अचाट आहे. नंतर कव्हर करतो किंवा इतर एक्सपर्ट्सने भाष्य करावे). ती तिथेही चोरी करते. इथे डिकॉस्टांचे कुलदीपक टोनी सोबत अनंत काळचा साईड व्हिलन शिव रिंदानीला घेऊन श्रीदेवीवर तो माल परत घेण्याकरिता हल्ला करतात, अर्थातच तो हल्ला तेवढ्यापुरता सीमित नसतो. मग गोविंदा येऊन तिला वाचवतो. याने हिरवीणीला वाचा फोडण्यात हिरोला यश मिळाले असले तरी इथे ते पुरेसे नाही - नेसेसरी बट नॉट सफिशिअंट! ती त्याच्या डोळ्यात तिखटाची पूड फेकून पळते.

मग नाटक करण्याची पाळी गोविंदाची असते. तो डोळ्यांवर काळा चष्मा आणि हातात काठी असे आंधळा झाल्याचे बेमालूम सोंग वठवतो. ते दोघे टोनीची बाईक चोरून पळतात आणि तो त्यांचा सायकलवर पाठलाग करतो. श्रीदेवीला रस्त्यात अचानक विजू खोटेच दिसतो. ती त्याला आपण आपल्या आंधळ्या नवर्‍यासोबत चाललो असून मागचा सायकलवाला इज्जत लूटने की कोशिश कर रहा आहे अशी थाप मारते. या सिनेमाचा घाऊक स्वरुपात फसवला जाणारा इसम असल्याने विजू खोटेही लगेच फसतो आणि टोनीला पकडून नेतो. मग गोविंदा आणि श्रीदेवी न जाणे कोणत्या रोडवर जातात. त्या रोडवर समोरच्या पाण्याच्या टँकरमधून गळणार्‍या पाण्यामुळे चिखल झालेला असतो ज्याच्या घसरून ते पडतात. इथे गोविंदा आपण आंधळा नसल्याची कबूली देतो जेणेकरून श्रीदेवीला लटका राग दाखवायची संधी मिळावी. या संधीचा फायदा घेऊन अखेर त्याला तिच्यासोबत ड्युएट गाण्यावर नाचण्याचे परमिट मिळते आणि पर्यायाने प्रेमाचे लायसेन्स मिळते.

थोडक्यात काय तर ८० च्या सिनेमातला "म्युझिक पे लहराने वाला, खूबसूरत नजर आने वाला, मन को बहलाने वाला, और कुंवारी लडकियों को बेवकूफ बनाने वाला" हिरो असाल, तर प्रेमाचा भवसागर दुस्तर आहे.

सिम्बा

इकडे श्रीदेवी कॅज्युअली आपल्या बापाची चौकशी करते,(हो बाप कुठे गेला ? असेच विचारते) >> स्पेसिफिकली बाप जैसा बाप! इथे दिग्दर्शक श्रीदेवीची परवरीश वाली केस अजून स्ट्राँग करतो.

तर ढोबळ कथानक झाले, कॅरेक्टर्स एस्टॅब्लिश झाली, जमेल तशी डेव्हलपही झाली. राहता राहिले व्हिलन

८) हिरोमध्ये लक्षात राहण्याजोगे क्विर्क्स नसले तरी चालतील व्हिलनमध्ये असलेच पाहिजेत.
गैर कानूनी जरा मार खातो तो व्हिलन्सच्या आघाडीवर! श्रद्धाने लिहिल्याप्रमाणे या व्हिलन्ससमोर फार काही चॉईस नाहीत. त्यांना जगण्याकरिता गैर कानूनी कामे करणे भाग आहे. तर चांगला व्हिलन कसा असावा?

अ) हिरोचा/हिरवीणीचा वैयक्तिक, त्यातही लहानपणीचा, बदला असेल तर व्हिलनला ट्रॅक करण्याची सोय हवी
हिरो/हिरवीण मोठे झाल्यानंतर बदला घेण्याकरिता ते व्हिलनला शोधणार. आता ही केस बिलिव्हेबली (ओह द आयरनी) वर्क व्हायची असेल तर व्हिलनने काही ना काही धागादोरा मागे सोडणे अनिवार्य आहे (खूनी कितना भी चालाक क्यों न हो, कोई ना कोई सबूत जरूर छोडता हैं - आमचे प्रेरणास्थान एसीपी प्रद्युमन). नेमका हाच नियम गैर कानूनी तोडतो. रणजीत आणि कादर खान रजनीकांत १ ला गाडीने धडक देऊन मारण्याचा प्रयत्न करतात पण तिथे ते फसतात. मग त्याच्या हातचा मार खाल्ल्यानंतर रणजीत चाकूने त्याला भोसकतो. तरीही तो मरत नाही. मग भेलकांडत जाऊन एकदाचा तो स्वतःच विजेच्या खांबाला जाऊन चिकटतो आणि जळून मरतो. (रजनीकांतला कसे मारावे? याची नोंद वाचकांनी घ्यायला हरकत नाही) या घटनेला एकही साक्षीदार नाही. सत्येन कप्पूने स्वतःवर हा इल्जाम घेतलेला. रजनीकांत २ चा शशीवर विश्वास नाही. अशावेळी तो बदला घेणार तर घेणार कसा? अर्थातच दिग्दर्शक याची सोय करतो पण तो या सेक्शनचा विषय नाही. इथे मुख्य मुद्दा असा की मूलभूत नियमांचा भंग केला की कॉम्प्लिकेशन्स निर्माण होतात.

ब) व्हिलनला स्वतःचे वाक्य हवे/स्वतःची तर्‍हा हवी
हा नियम नसून मार्गदर्शक सूचना आहे. बरं हा प्रकार लॉजिकल सिनेमांमधून आयात केला गेला आहे - उदा. अकिरा कुरोसावा कॅरेक्टर ठसवण्यासाठी स्वतःची अशी एक तर्‍हा ठरवून देत असे (https://youtu.be/doaQC-S8de8?t=2m49s). आता कथानक अतर्क्य असल्याने ती तर्‍हाही अतर्क्य असली पाहिजे इतकाच काय तो फरक! इथे बदला व्हिलन रणजीत असला तरी मुख्य जोडीसोबत अन्याय केलेला व्हिलन कादर खान आहे. त्यामुळे त्याला अशी तर्‍हा असाईन केली आहे. कादर खानला कोणाचे कौतुक करायला, चांगले बोलायला जमत नसते. म्हणून तो कायम त्या जागी विरुद्धार्थी शब्द योजून त्याच्यामागे "कम-" उपसर्ग लावत असतो. म्हणून रणजीत त्याचा "दोस्त" नसून "कम-दुश्मन" असतो. तो लोकांवर "कम-नाराज" होत असतो इ. इ.

क) व्हिलनला मोडस ऑपरंडी हवी
पुन्हा नियम नव्हे, मार्गदर्शक सूचना! इथे फारशी क्लॅरिटी गरजेची नाही, कच्चा आराखडाही चालू शकतो. उदा. कादर खान अंमली पदार्थांची स्मगलिंग करतो. त्यासाठी तो बूटाच्या टाचेखाली पुड्या लपवत असतो आणि ते स्मगल(?) करत असतो. आता तिथून पुढे काय होतं? दलाल ब्रँडचे बूट कोणकोणत्या शोरूम्समध्ये जातात? क्लाएंट कोण, त्यांच्याशी संपर्क कसा होतो? माल भरणार्‍या दोन बायका सोडून त्याच्याकडे इतर माणसे किती? या सर्वांत रणजीतचे योगदान काय? हे असे सर्व प्रश्न गौण आहेत, यांची उत्तरे द्यायची का नाही तो आपला अधिकार असल्याचे लेखकांनी ध्यानात ठेवले पाहिजे.

बाकी मग व्हिलनला अड्डा हवा, क्लायमॅक्सचा किमान काही भाग या अड्ड्यात घडायला हवा असे इतर किरकोळ मुद्दे आहेत ते कॉमन सेन्स वापरला (रिपिट : ओह द आयरनी) तर लगेच कळतील. असे सगळे मुख्य तुकडे तयार झाल्यानंतर ते जुळवायचे तेवढे बाकी राहतात. यासाठी आपल्याकडे तीन प्रकारचे डिंक आहेत - गाणी, फाईट्स आणि मेलोड्रामा! हे उरलेल्या सेक्शन्समध्ये कव्हर करूयात.

नो वंडर, तिरंगामध्ये प्रलयनाथ गेंडास्वामी पोलीस ऑफिसराला मारायला जाताना घोड्यावरून हेल्मेट घालून जातो आणि फक्त त्याचा मुलगा पाहत असताना हेल्मेटची काच वर करून हॉहॉहॉ करून हसतो. येथे मेहुलकुमारला दाद दिली पाहिजे. >> ग्रेमा माझ्याही डोक्यात लिहित असताना हेच उदाहरण आले होते.

पायस भाऊ, तेव्हढी ती कथा पूर्ण करायचं मनावर घ्या... >> लिखाण चालू आहे.

खरंच ती अंगठी गिळताना दाखवलीये? कसं शक्यंय?>> अशा सिनेमातल्या चोरांच्या फॅशनच्या इतिहासानुसार कधी काळी गळ्यात छोटी पिशवी बनवून त्यात शक्यतो हिरा लपवायची फॅशन होती. जर अशी पिशवी बनवली असेल तर अंगठी/हिरा/माणिक गिळल्यानंतर गळ्यावर थापट्या मारून मानेला झटके देऊन, डोळे मिचकावून ते दाखवायची पद्धत आहे. श्रीदेवी हे सर्व करते. पण अंगठी काढताना ती योग्य पद्धतीने काढत नाही. पुन्हा द्वैतवादी दिग्दर्शकामध्ये क्लॅरिटीचा असलेला अभाव दिसून येतो.

आपल्याकडे आता बरेच तुकडे आहेत जे कसेतरी जुळवायचे आहेत. हे थोडेसे केकचे थर रचण्यासारखे आहे, मध्ये मध्ये क्रीमचे लेअर देत एक एक थर रचत जायचा. या रिव्यूत आपण तीनच गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करत आहोत - गाणी, फाईट आणि मेलोड्रामा. मग फक्त चेरी ऑन द टॉप सारखा क्लायमॅक्स उरतो.

९) गाणी
गाणी ही नाचण्यासाठी, कानसेनांनी तल्लीन होण्यासाठी, डोलण्यासाठी किंवा तत्सम गोष्टींसाठी असतात हा समज प्रथम डोक्यातून काढून टाकावा. अतर्क्य पॅराडाईम मध्ये गाणी ही प्रामुख्याने व्हिजुअल अतर्क्यपणा करण्यासाठी वापरली जातात. बहुतांशी वेळा गाणी रुल ऑफ थ्री (https://en.wikipedia.org/wiki/Rule_of_three_(writing)) नुसार जातात. आपण केस स्टडी म्हणून "मन गोरा तन काला" वापरणार आहोत.

अ) सेटअप
गाण्यात कधीही, चुकूनही डायरेक्ट उडी मारू नये. त्याचा वापर पिलो शॉटसारखा विश्रांती द्यायला करणे अपेक्षित नाही. त्यामुळे गाण्यातून जे दाखवायचे आहे त्याचा सेटअप करून घ्यावा. हे सरिअलिस्टिक असले तरी चालेल. अगदी हिरो-हिरवीणीला "तुम बिन जियूं कैसे" पासून एकमेकांना "हॅपी बर्थडे टू यू" म्हणण्यापर्यंत सगळं चालेल, फक्त ते आधीच्या सीनमध्ये क्लीअर केले पाहिजे. आपल्या केस स्टडीचा हेतु विस्कळीत तुकड्यांना एकत्र आणण्याची प्रोसेस सुरू करण्याचा आहे आणि ते होण्यासाठी काही इंपेटस सेट करणे गरजेचे आहे.
तर गोविंदाशी सूत जुळल्यानंतर (आपके नारायण के तरह मुझे भी एक ओम नारायण मिल गया है) श्रीदेवी एका विष्णू-लक्ष्मी मंदिरात जाऊन आपण सगळे वाईट धंदे बंद करत असल्याचे सांगते आणि लक्ष्मीला मां बनकर आशीर्वाद द्यायची विनंती करते. मॅच कट टू आशालता! या क्लेव्हर एडिटिंग नंतर अत्यंत सोयीस्कररित्या आशालताचे मंगळसूत्र खाली पडते जे श्रीदेवी तिला परत द्यायला तिच्या मागे धावते. आशालता तिला धन्यवाद देत असताना कादर खान येऊन श्रीदेवीवर चोरीचा आळ घेऊन तिला तुरुंगात पाठवतो. मग पुढच्याच सेकंदाला त्याचा चेहरा मुतखडा झाल्यासारखा दुर्मुखतो. हॉस्पिटलमध्ये गेल्यावर डॉक्टर त्याला सांगतात की त्याच्या दोन्ही किडन्या फेल झाल्या आहेत. अत्यंत निरागसपणे कादर खान डॉक्टरला स्वतः:ची किडनी आपल्याला द्यायची विनंती करतो पण डॉक्टर ती विनंती धुडकावून लावतो. इथे त्याच वर्षी आलेल्या क्लर्कमधल्या "आजकल के डॉक्टर..." ची आठवण आल्याखेरीज राहत नाही. पॉईंट टू नोट - कादर खानला पैशांची गरज निर्माण झाली आहे.
तिकडे श्रीदेवी बंद असते ती सामान्य कोठडी असलेल्या अतिसामान्य पोलिस स्टेशनमध्ये कमिशनर शशी कपूर घटकाभर टेकायला म्हणून आलेला असतो. बाकी सर्वांना कामे असल्याने मुक्रीची एफआयआर लिहायचा मोठेपणाही तो दाखवतो. मुक्री आणि कंपनीची तक्रार अडीच लाखांचा अल्गोरिदम वापरणार्‍या बाप-लेक जोडीविरुद्ध तक्रार असते. श्रीदेवी आतून म्हणते की मी त्या दोघांना ओळखते. लगेचच शशी मुक्रीचे पुढचे बोलणे ऐकून न घेता, इतर तपास न करता श्रीदेवीची मदत घ्यायची ठरवतो. पॉईंट टू नोट : शशी कपूर, श्रीदेवी, कादर खान, गोविंदा यांना एका दृश्यात आणण्याची संधी प्राप्त झाली आहे.
कादर खान पेपरात बातमी वाचतो - आफ्रिकेतल्या ओसिबिसा देशाची राजकुमारी नवरा शोधायला म्हणून भारतात आलेली आहे आणि ती खूप श्रीमंत आहे. इथे श्रीदेवीने विग घातल्यामुळे ती कादर खानला ओळखू येत नाही. त्याच्यासाठी ती "कडकी के अंधेरे में आफ्रिका के काले सूरज से निकली उम्मीद की किरन" असते. अर्थातच गोविंदाने तिला फसवण्याचे ठरते. पॉईंट टू नोट : एकत्र आणण्याचा बहाणा मिळाला आहे. गाणे सुरू करायला एवढा सेटअप पुरेसा आहे.

ब) इनॅक्ट
सेटअप झालेल्या सिनॅरिओला गाण्यात इनॅक्ट करणे पुढची नैसर्गिक पायरी आहे. त्यानुसार कोण्या एका क्लबमध्ये श्रीदेवी नाचत असते. तिचे वडील आणि लॉर्ड ऑफ ओसिबिसा म्हणून शशी कपूर कुरळ्या केसांचा विग घालून आणि आफ्रिकन दिसावे म्हणून काळा रंग लावून आलेला असतो. काही अनाकलनीय कारणाने गोविंदा आणि कादर खानही आफ्रिकन बनून येतात. मग गोविंदाही नाचायला सुरुवात करतो आणि गाणे सुरु होते.
या इनॅक्टमेंटमध्ये म्युझिक डिपार्टमेंटची साथ मिळणे अत्यावश्यक आहे. म्हणूनच काही संगीतकारांवर, गायकांवर अतर्क्य गाण्यांचा शिक्का बसला आहे. त्यांची स्टाईल अशा सिनेमांसाठी सुयोग्य होती तर ते तरी काय करणार? असो तर या गाण्याचे संगीत बप्पीदांनी दिलेले असल्याने साहजिक अंगविक्षेप करायला ट्रिप्पी बीट्स मिळतात. "सारे शहर में एक लडका/लडकी ऽऽऽ मन गोराऽऽऽ तन काऽलाऽऽ" असे शब्द इंदीवरच्या डोक्यातून आले का प्रयाग राजच्या हे कोडे काही सुटले नाही. जानी दुश्मन एक अनोखी कहानीचे "आजा" येईपर्यंत कमीत कमी शब्द असलेले गाणे बहुतेक हे असावे. यातून एक स्पष्ट होते की काळा रंग लावून आले असले तरी गोविंदा आणि श्रीदेवीची मने गोरी (?!) आहेत आणि जे काही घडतंय त्याचे कर्ते करविते कादर खान-शशी कपूर आहेत (!!). आश्चर्याचा धक्का देत कादर खान शशी कपूरकडे हुंडा मागतो, जो सॉलिड मेटा आहे कारण लोकांसाठी कादर खानचा मुलगा तर श्रीदेवी शशी कपूरची मुलगी आहे. त्याहून अँटी-मेटा असा की प्रत्यक्षात कादर खानची मुलगी श्रीदेवी आणि शशी कपूरचा मुलगा गोविंदा, म्हणजे मुलीच्या बापाने मुलाच्या बापाकडे हुंडा मागितला! त्याहूनही आश्चर्यजनकरित्या शशी कपूर ते मान्य करतो. त्याहूनही आश्चर्यजनकरित्या तो हुंडा अमेरिकन डॉलरच्या स्वरुपात असतो - ५ डॉलरची ५ बंडले, १ डॉलरची ४ बंडले, २० डॉलरचे १ बंडल. कादर खान वास घेऊन त्या बंडलांचे परीक्षण करतो. गाण्याच्या शेवटी गोविंदाचा विग निघून येतो, गाणे संपले.

क) रिझोल्युशन
आता सिचुएशन रिझॉल्व्हही केली पाहिजे. स्वप्न असेल तर त्यांना जमिनीवर आणले पाहिजे. थोडक्यात गाणेरुपी वाक्याच्या शेवटी पूर्णविराम दिला पाहिजे. यूट्युबवरच्या आवृत्तीत या सीनचा काही भाग कट झाला आहे (जेवढे डायलॉग्ज ऐकायला मिळाले वरून आमचा अंदाज) पण शशी कपूर कादर खानचाच अल्गोरिदम त्याच्यावर वापरतो असे दिसते. मग निष्ठूर पालकत्वाच्या थीमला अनुसरुन कादर खान अल्गोरिदमचे जनकत्व गोविंदावर ढकलून देतो आणि त्याला इमोशनल ब्लॅकमेल करतो. मग गोविंदा आळ स्वतःवर घेतो. तो जाता जाता श्रीदेवीला जेलमधून परत आल्यावर शरीफ बनण्याचे वचन देतो - थोडक्यात दोघेही या ना त्या लक्ष्मीला वचन देतात.
याने काय काय साध्य झाले - १) कादर खानची पैशाची चणचण न मिटता अधिकच वाढली. त्याने तो काहीतरी चूक करण्याची शक्यता निर्माण झाली (हर अपराधी पकडे जाने से पहले कोई ना कोई गलती जरूर करता हैं), २) गोविंदा जेलमध्ये गेला जिथे दुसर्‍या एका कारणाने रजनीकांत ऑलरेडी आलेला आहे. दोघांची भेट होण्याचा सेटअप झाला. थोडक्यात कादर खान-शशी कपूर आणि गोविंदा-रजनीकांत या तोवर न झालेल्या इंटरअ‍ॅक्शन्सची सोय या सर्व घटनाक्रमाने झाली, दोन थर जोडले गेले. रिझॉल्व्ह्ड!

विशेष टिप्पणी : ओसिबिसा हा एक प्रसिद्ध ब्रिटिश आफ्रो-रॉक बँड आहे. प्रयाग राजला हे नाव का वापरावेसे वाटले हे माझ्या आकलनाच्या पलीकडचे आहे.