चला, भाषासमृद्ध होऊया !!!

Submitted by दक्षिणा on 24 September, 2014 - 08:27

महाराष्ट्रात दर मैलागणिक मराठी भाषा बदलते असे म्हटले जाते. यात अतिशोयोक्ती नाही हे महाराष्ट्राच्या भटकंतीत लक्षात येतेच. मराठी भाषा आपल्या या अनेक सख्ख्या, चुलत, मावस, सावत्र बहिणींच्या प्रभावामुळे वेळोवेळी बदलत गेली आहे. हिंदी, इंग्रजीसह महाराष्ट्रातल्या अनेक बोलीभाषातील शब्द विनासायास मराठीच्या पंक्तीत मानाने जागा अडवून आहेत.

चला तर मग या शब्दांना जाणून घेऊ या आणि त्यांचे नेमके मराठी अर्थ शोधूया.

उदाहरणार्थ, पेन या शब्दाचा मराठी शब्द तुम्हाला माहीत असेलच, पण रिफिलला मराठीत काय म्हणतात ?
ताबडणे, खुंदलणे ही क्रियापदे किती जणांना माहीत आहेत ?

आपण सर्रास टेबल खुर्ची म्हणतो. पण टेबल चेअर म्हणत नाही. का बरे ?
विदर्भात तर हिंदीभाषिक मराठी की मराठी भाषिक हिंदी हा वेगळाच घोळ आहे.
अनवट, विमल, उन्मन, कैवल्य, अद्वैत असे शब्द कवितेत जागोजागी बागडत असतात. पण साध्या सरळ मराठी भाषेत यांचे अर्थ काय आहेत, हे प्रत्येकाला माहीत आहे का ? या शब्दांनी कविता उच्च होत असली तरी ती सर्वसामान्यांना कळत नसली तर काय उपयोग ?

इथे कुणाला कमी लेखायचा किंवा हिणवण्याचा विचार मनात नाही. फक्त मराठी बोलीभाषेत येणार्‍या शब्दांची नव्याने ओळख करून घेण्याचा एक प्रयत्न आहे.

असेही जे शब्द आपण इंग्रजी असूनही सर्रास वापरतो आणि त्यांचे मराठी अर्थ आपल्याला पटकन आठवतात का?

कोणताही मराठी शब्द जो नेहमी सहजपणे वापरला जात असेल पण शब्दकोषात सापडणार नाही असा.

चला तर मग करायची का सुरुवात ?

विषय: 
भाषा
शब्दखुणा: 
म्हणी
बोली भाषेतील शब्द आणि त्यांचे अर्थ
शब्द ज्ञान
Groups audience: 
मराठी भाषा आणि व्याकरण
Group content visibility: 
Public - accessible to all site users
शेअर करा

<<असे एखाद्या शब्दावरून भाषेची तुलना कशी करणार ना?>>

प्राण्यांचा कळप हे केवळ एक उदाहरण झाले. अशी अनेक उदाहरणे आहेत.

उदा. टू गूगल हे क्रियापद. अशी क्रियापदे बनवण्याची ताकद मराठीत नाही.

Submitted by sunilt on 20 May, 2016 - 02:51

गुगलणे, गुगलून पाहणे असे शब्दप्रयोग हल्ली आंतरजालावर सर्रास वाचण्यात येतात की!

आता टू गुगल किंवा गुगलणे ही क्रियापदे अधिकृतरित्या अजून अनुक्रमे इंग्रजी आणि मराठीत समाविष्ट झाली नसावीत. किंवा झाली असतील तर मला माहीत नाही.

मराठी इंग्रजी तुलना (थोडावेळ) बाजूला ठेऊन भाषा समृद्धीबद्दल तुम्हाला अजूनही तुमच्या पहिल्या पोस्टप्रमाणेच वाटते का?

Submitted by गजानन on 20 May, 2016 - 03:09

@गजानन

होय. एकच शब्द अनेक अर्थांनी वापरणे हे भाषेची लवचिकता दर्शवित असले तरी ते भाषेची शब्दसंपत्तीतील कमतरतादेखिल अधोरेखीत करतात, असेच वाटते.

@मी अमि

इतक्या वर्षांनंतरदेखिल तुम्हाला प्रीटी वूमन आठवते आहे, हे पाहून खरेच भरून आले! आता मात्र पूर्ण करायलाच हवे!

Submitted by sunilt on 20 May, 2016 - 03:57

सुनील, माझ्या मते नविन शब्दप्रयोग हे बहुतेक वेळा तरुण पिढीकडून तयार होत असतात. त्या वयात असेलेला बंडखोरपणा, प्रस्थापिताविरुद्ध काहीतरी करण्याची मानसिक गरज आणि नाविन्याची आस याचा परीणाम भाषेवरही होतच असतो. नविन शब्दप्रयोगांपैकी काही विसरले जातात काही टिकतात. अजूनही ही प्रक्रिया घडतच असते. फक्त हल्लीची पिढी जास्त इंग्रजी शब्द वापरत असल्याने इग्रजाळलेले शब्द जास्त येतात. पूर्वी आलेल्या उर्दू / फारशी शब्दांना आपण आपलेसे केलेच ना? तसे हे ही होतील. गुगल करणे हा अजच्या मराठी पिढीचा स्टँडर्ड शब्दप्रयोग आहे मराठीत Happy

आणि प्रिटी वूमन मागे तुम्ही होतात तर? Wink मी लेखकाचे नावच विसरून गेलो होतो. लिहा पुढचे Happy

Submitted by माधव on 20 May, 2016 - 04:53

खास विदर्भीय शब्द

शीशी = बॉटल (काचेची)
हिरोति = मिर्ची पावडर ('ती' नाही)
फोकनाड = थापाड्या (ऋ= ला नागपुरी पर्यायी शब्द)
मंडई= तमाशा (नागपूर, भंडारा व गोंदिया भागात)
शान्ं = हि विदर्भीय शेपूट अशी वापरतात... जाऊनशान्ं, येऊनशान्ं, म्हणूनशान्ं... इं.

Submitted by रानपाखरु on 8 July, 2017 - 03:08

wolf howled हे मराठीमधे कसे म्हणता येईल? कोणितरी विचारले आणि मला सांगता आले नाही नीट. लांडगा ओरडला असे म्हणता येईल का की काही वेगळा शब्द आहे?

Submitted by sneha1 on 23 April, 2025 - 17:45

धन्यवाद सगळ्यांना.
मजेदार आहे शब्द ऋतुराज!
मला ओरडला योग्य वाटतं आहे आता.

Submitted by sneha1 on 23 April, 2025 - 22:07

लांडगा वेगवेगळ्या प्रकारे आवाज काढतो.
बरेचदा विव्हळतो, खास करून एकापेक्षा जास्त असतील तर साथ देत विव्हळतात.

Submitted by मानव पृथ्वीकर on 24 April, 2025 - 02:45

इंग्रजीतला फॉक्स, वुल्फ आणि जॅकेल यांच्या कोल्हा आणि लांडगा यांच्याबरोबर जोड्या लावा प्लीज. इंग्रजीत तीन आणि मराठीत दोनच का?

Submitted by मामी on 24 April, 2025 - 08:42

फॉक्स = खोकड
वुल्फ = लांडगा
जॅकल = कोल्हा

Submitted by स्वाती२ on 24 April, 2025 - 09:11

अच्छा. म्हणजे लहानपणी ऐकलेलं - फॉक्सफ्लडची मँगो लेडी यू मी ब्रेड - हे चुकीचं आहे. तिथे जॅकॉल पाहिजे.

Submitted by हरचंद पालव on 24 April, 2025 - 09:40

हर्पा Lol 'फॉक्सपुरची मॅन्गोआई तू मला पाव' म्हणायचो आम्ही. तुझं इंग्लिश तेव्हापासून चांगलेय Proud

लांडगालुई Lol

खोकड शब्द विसरून गेला होता. थॅंक्यू Happy

Submitted by अस्मिता. on 24 April, 2025 - 10:06

Pages