सायकलविषयी सर्व काही २

http://www.maayboli.com/node/42915
ज्यांनी हा धागा वाचला असेल आणि सायकल घ्यायचे ठरवले असेल त्यांचे मनापासून अभिनंदन...किमान विचार केलात आणि उत्सुकता दाखवलीत हेही नसे थोडके...

या भागात आपण पाहूया सायकल निवडण्यापूर्वी काय करावे. सर्वसाधारणपणे सायकलच्या दुकानात गेल्यावर इतक्या सायकली, गियरवाल्या, बिनागियरवाल्या, देशी, इंपोर्टेड असे पाहून भंजाळायला होते. त्यात आपण शाळा कॉलेजमध्ये सायकल चालवल्यानंतर इतक्या वर्षांनी पहिल्यांदाच सायकल घ्यायला गेलो असू तर फारच.
आपल्या काळात २-२.५० हजारात चांगली सायकल येत असे पण आता तो जमाना गेला..
आता साध्या सायकलीसुद्धा पाच सहा हजाराच्या घरात आहेत. थोड्या चांगल्या सायकली १०-२० हजारात आणि रेग्युलर चालवणार्यांसाठी तर पार अगदी पाच लाखांपर्यंत (अतिशयोक्ती नाही पुण्यात लाईफसायकल मॉलमध्ये मी ही पाच लाखाची सायकल पाहीली आहे)
अर्थात आपल्याला इतक्या महागातल्या सायकलची नक्कीच गरज नाही. या सायकली प्रामुख्याने प्रोफेशनल सायकलपटू वापरतात...आपल्याला गरज आहे ती एक हलक्या, स्वस्त मस्त आणि दणकट सायकलची...आणि इथेच आपल्याला पहिला दणका बसतो...

हलकी, स्वस्त मस्त आणि दणकट सायकल हे एक आखुडशिंगी बहुदुधी प्रकरण आहे.
कसे त्याचे उदाहरण देतो...
स्वस्त आणि दणकट सायकल - अर्थातच काळा घोडा किंवा दूधवाला सायकल...या सायकलला तोड नाही. एकदम दणकट आणि स्वस्तही. पण ही मुळीच हलकी नाही. आणि ही घेऊन तुम्ही ऑफीसलाही जाऊ शकत नाही.
स्वस्त आणि हलकी सायकल - बहुतांशी चायनिज बनावटीच्या सायकली. अनेकदा या अन्य चायनिज मालाप्रमाणे क्षणभंगुर असतात. यात चायनिज मोबाईलप्रमाणे भरपूर सोयी सुविधांचा मारा केला असतो पण क्वालीटी शून्य. आणि सायकल चालवताना एखादा पार्ट तुटणे हे फारच धोकादायक आहे.
त्यामुळे जर आपल्याला हलकी आणि दणकट सायकल घ्यायची असेल तर थोडा खिसा हलका करावा लागेल एवढे मात्र निश्चित..
स्कॉट, बर्गेमॉंट, बियांची, ट्रेक यासारखे इंटरनॅशनल ब्रँड हे वजनाने अतिशय हलक्या पण तितक्याच दणकट सायकल्स बनवण्यात अग्रेसर मानले जातात. हे बहुतांशी ब्रँड आता भारतात सर्व ठिकाणी उपलब्ध आहेत. आणि याच्या किंमती साधारणपासून १५ हजारांपासून पुढे आहेत.

आता सायकलसाठी एवढे पैसे खर्च करायचे म्हणले किच आपल्याला धसका बसतो...बापरे एवढे पैसे आपल्याला नाही परवडणार..आपण काय कधीतरी वापरणार आणि नंतर ती नुसती पडून राहणार मग कशाला एवढी महागातली सायकल...आणि मग या नकारात्मक विचारानंतर एक पाच-सहा हजाराची सायकल खरेदी केली जाते. ती अर्थातच जड तरी असते किंवा कमी क्वालीटीची..आणि मग नंतर नंतर ती त्रास देऊ लागते आणि हळूहळू ओढून ताणून आणलेला उत्साह कमी होऊन खरोखरच ती सायकल पडून राहते.

त्यामुळे माझा सल्ला हाच की खरोखर सायकल चालवण्याची इच्छा असेल तर थोडे पैसे खर्च करा..मोबाईल घेतानाही अनेकजण १०-२० हजार सहजगत्या खर्च करतात..तेच पैसे आपण आपल्या आरोग्यासाठी गुंतवत आहोत असा विचार करा. पेट्रोलचे वाचलेले पैसे, जिमचे, औषधपाण्याचे खर्च लक्षात घेता सायकल कधीही स्वस्तातच पडते.

आता मुळात महाग सायकल का घ्यायची..एकतर वरती सांगितले तसे की हलक्या आणि दणकट असतात म्हणून. दुसरे म्हणजे या सायकली चालवायला अतिशय सुखद असतात...आपण शाळा कॉलेजच्या वयाचे नसू तर या वयात पूर्वीसारखा जोम नसतो आणि स्नायूही थोडे आखडून गेलेले असतात, लवचिकपणा, दमसास हा तितका राहीलेला नसतो. अशा वेळी चालवायला मजा येईल, मोटीव्हेट करेल अशी सायकलच घेणे उत्तम...अन्यथा ती दोन चार महिन्यात पडून राहणार एवढे मात्र निश्चित (हा एक सर्वसाधारण अंदाज आहे...यालाही अपवाद असतील..त्यांनी कृपया असे कसे म्हणू शकता म्हणून वाद घालू नये)

आता अजून एक मुद्दा म्हणजे गियरवाल्या सायकलींचा...आपल्यापैकी अनेकजण गियरवाली सायकल म्हणजे काहीतरी चमक्तारीक प्रकरण असल्यासारखे वागतात. पण एकदा सवय झाली तर त्यासारखी छान गोष्ट नाही हे लक्षात येते. गियरवाल्या सायकलींना जास्त मेंटेनन्स लागतो, त्याला जास्त वेगाने जावे लागते ही सगळी मिथके आहेत. आत्ता आपण एवढेच लक्षात ठेवायचे की गिअरमुळे आपण आपल्याल्या स्नायूंवर जितका ताण देणे शक्य आहे तितकाच देऊ शकतो. उदा. साध्या सायकली चढावर नेतानाचे श्रम आपल्याला आठवत असतील. पार अगदी दात ओठ खाऊन पेडलवर उभे राहून दाबावे तेव्हा सायकल पुढे सरकत असे. पण हेच गियरवाली सायकल तुम्ही आरामात बसून सहज पेडल मारत चढ पार करू शकता. हे गियर कसे असतात आणि त्याचा वापर कसा याची माहीती देतोच पुढे.

आता सायकलचे प्रकार
मुख्यत्वे सायकल रोडबाईक (टूर डी फ्रान्स डोळ्यासमोर आणा त्या सायकली), माऊंटन बाईक्स अर्थात एमटीबी आणि हायब्रीड. याव्यतिरिक्त टूरिंग बाईक्स, फोल्डींग बाईक्स, आणि एक्सट्रीम असेही प्रकार आहेत पण ते भारतात अजून फारसे उपलब्ध नाहीत आणि लोकप्रियही नाहीत.

रोडबाईक - खाली वळलेले हँडल, अतिशय स्लीक बॉडी आणि टायर्स ही वैशिष्ट्ये...मुख्यत्वे करून सायकलस्पर्धांमध्ये वापरल्या जातात.

माऊंटन बाईक्स - रोडबाईकच्या अगदी उलट...जाड टायर्स, भरभक्कम बॉडी आणि सस्पेशन. मुख्यत्वे करून ऑफ रोडींग साठी वापरले जातात. जाड टायर्स आणि सस्पेशनमुळे खराब रस्त्यांवरही सुखात चालवता येते.

अर्थात रोजच्या रोज ऑफीसला किंवा घराच्या आजूबाजूला जाणारे आपल्यासारखे या दोन्ही गोष्टी करत नाहीत. त्यामुळे आपल्यासाखी हायब्रीड हा प्रकार उत्तम...

रोडबाईक आणि माऊंटन बाईक यांचा संकर घडवून आणलेली ही सायकल सर्वांनाच वापरता येण्यासारखी असते. टायर्स स्लीक असल्याने पळते वेगात आणि एमटीबीसारखे हँडल असल्याने वाकून चालवाण्याची गरज नाही. जर तुम्ही वरच्या दोन्ही गटात जाण्याचा विचार करत नसाल तर हायब्रीडशिवाय पर्याय नाही. अनेकजण एमटीबीच्या देखण्या रुपाला भाळून विकत घेतात आणि डांबरी रोडवर सस्पेशन आणि जाड टायर्स वाहून नेता नेता टेकीला येतात.

आता आपण एकदा हायब्रीड घ्यायची ठरवल्यानंतरही त्यात पुन्हा शंभर ब्रँड, पन्नास फिचर्स आणि हजार पर्याय असतात आणि त्यापैकी नक्की कुठला पर्याय निवडावा याबाबत मनात संभ्रम राहतो. डायरेक्ट दुकानात गेलात तर तो तुम्हाला इतके गियर्स, सस्पेन्शन, डिस्कब्रेक आदींचा मारा करून टेकीला आणतो. तर आपण टप्प्याटप्याने या फिचर्सची माहीती करून घेऊ...

१. सस्पेन्शन्स - अनेकदा दुकानदार याचे भरघोस कौतुक करून सस्पेन्शन असणे किती आवश्यक आहे हे मनावर बिंबवण्याचा प्रयत्न करतात. पण माझा अनुभव असा आहे की शहरातल्या शहरात चालवताना सस्पेन्शनची मुळीच गरज पडत नाही. पुण्यातले रस्ते काय हेमामालिनीच्या गालासारखे नाहीत पण तरीदेखील सस्पेन्शनची गरज पडत नाही. आणि मुळात आपले बजेट कमी असेल तर सस्पेन्शनच्या मोहात न पडलेलेच बरे कारण चांगले सस्पेन्शन महागडा प्रकार आहे आणि स्वस्त सायकलीमध्ये स्वस्तातलेच सस्पेन्शन बसवले असताता जे उपयोगी तर फारसे नाहीतच पण उलट त्याने वजनात वाढ होते. स्कॉटची विदाऊट सस्पेन्शन १२ कि. वजन तर फ्रँट सस्पेन्शन १३.५ कि. आणि विश्वास ठेवा हे वाढलेले दीड किलो अतिशय अनावश्यक असतात. त्यामुळे पैसे वाचवा आणि श्रमही.

२. डिस्कब्रेक - अजून एक अनावश्यक फिचर. टूर डी फ्रान्समध्ये सायकली ८०-९०किमी च्या वेगाने जातात त्या सायकलींना देखील डिस्कब्रेक नसतात. आणि आपण कितीही वेगात गेलो तरी ४०च्या वर जात नाही. त्यामुळे इथेही साफ नाही आणि पैसे बचाओ धोरण.

३. टायर्स - बरेचजण जाड टायर्सच्या मोहात पडतात. पण अनुभव असा की डांबरी रस्त्यावर स्लीक टायर्स असले तर कमी श्रमात जास्त वेगात जाता येते. म्हणूनच रोड बाईक्सचे टायर सुपरस्लीक असतात. जाड टायर्समुळे खड्यांमधूनही आरामात जाता येते पण त्यासाठी वजनाची पेनल्टी बसतेच.

४. गियर्स - सर्वात महत्वाचा मुद्दा..साधारणपणे दुकानदार ही १४ गियरवाली, २७ गियरवाली सायकल असे दाखवतात आणि बरेचजणांना असे वाटते की मोटरबाईकप्रमाणे एका पुढे एक असे २१ गियर्स असतात आणि मग एवढे कशाला असा प्रश्न येतो. पण मुळात हे मार्केटिंग गिमिक्स आहे. २१ गियर्स असले तरी आपण त्यातले सगळे वापरू शकत नाही आणि वापरूच नये.

आता हे गियर्स कसे असतात सांगतो...सगळ्या सायकलींचे गियर्स हे कॉबीनेशनमध्ये असतात. डाव्या बाजूला ३ फ्रंट गियर्स आणि उजव्या बाजूला ७ रिअर गियर्स असे हे सात त्रिक असे २१ गियर्स. आणि कुठल्यावेळी कुठले गियर वापरायचे याचेही नियम आहेत.

जसे बाईक, कार सुरु करताना आपण पहिल्या गियरमध्ये टाकून मग पुढे नेतो तसेच हे. पहिल्या गियरमध्ये पेडल मारणे अतिशय सोपे म्हणजे अगदी गरागरा फिरवता येईल इतके. पण श्रम कमी असल्यामुळे काम फक्त गतीला चालना देणे ऐवढेच. त्यामुळे वेगात चालवण्यासाठी उपयुक्त नाही. चढावर जिथे पेडल फिरवणे आवश्यक तिथेच पहिला गियर जो डावीकडे असतो. आणि त्याच्या कॉंबिनेशनमध्ये मागचे (उजवीकडचे) १, २ हे गियर्स...
आता थोडासा वेग आला आहे तर डावीकडचा गियर एकाने वाढवायचा..दुसरा गियर हा सर्वसाधारणपणे सरळ रस्त्यांवर चालवण्यासाठी वापरला जातो. आणि त्याच्या कॉंबोमध्ये उजवीकडचे ३, ४, ५ हे गियर्स
आता छान गणित जमले आहे आणि उत्साह आहे आणि वेगाने सायकल चालवण्याची मौज घ्यायची आहे तर डावीकडचा तिसरा गियर टाकायचा. सगळ्यात वरचा गियर असल्याने थोड्या पॅडलमध्ये सायकल भसकन पुढे जाते पण ते पॅडल दाबायला श्रमही तितकेच जास्त लागतात. याच्या कॉंबोमध्ये ६, ७ हे उजवीकडचे गियर्स. शक्यतो वेगाने जाण्यासाठी किंवा उतारावर चालवण्यासाठी.
शक्यतो डावीकडच्या पहिल्या गियरवर उजवीकडचा ७ किंवा डावीकडच्या तिसर्या गियरवर उजवीकडचा पहिला असे चमत्कारीक कॉंबो करू नये त्याने चेनवर ताण येऊन ती निसटण्याची शक्यता असते.
हे थोडे तांत्रिक झाले असले तरी थोड्याश्या सरावाने सहज जमून जाते. फार काही अवघड नाही. त्यामुळे गियर्सचा बाऊ बाळगू नका.

सर्व प्रचि आंतरजालावरून साभार...(शेवटचा माझा सायकलचा आहे)

पुढच्या भागात सायकल्सचे देशी परदेशी ब्रँड, सुरक्षा आणि काळजी, सायकलबरोबरच्या आवश्यक एक्सेसरीज आणि काही टीप्स...

http://www.maayboli.com/node/42971