ऑक्सफर्डचं विहंगावलोकन!

कालिदासाचं मेघदूत म्हणजे मान्सूनच्या ताज्या ताज्या ढगांच्या दक्षिणोत्तर प्रवासाचं वर्णन आहे म्हणून फार पूर्वी पुण्याच्या एका डॉक्टरांनी ते पडताळून पहायचं ठरवलं. त्यांचं स्वतःचं विमान होतं. मान्सून आल्या आल्या त्यांनी विमानातून ढगांबरोबर प्रवास केला आणि खाली जे काय दिसलं ते मेघदूताशी पडताळून पाहून मेघदूतावर ISI चा शिक्का मारला. हे सगळं मी ऐकल्यावर मला पण ऑक्सफर्डचा मेघदूत व्हायची हु़क्की आली.

ऑक्सफर्ड वरून कसं दिसतं ते कुण्या कालिदासाने सांगितलेलं नसल्यामुळे मला स्वतःलाच ते पहाणं व लिहीणं (आणि आता तुम्हाला वाचणं) क्रमप्राप्त झालं. स्वतःचं विमान असण्याची तर सोडाच पण सध्या विमानात बसण्याची देखील ऐपत नसल्यामुळे मला ऊष्ण हवा भारित फुग्याचा आश्रय घ्यावा लागला. फुगेवाल्या कंपनीकडे रीतसर नोंदणी केल्यानंतरचं पहिलं उड्डाण वारा असल्यामुळे रद्द झालं. खरं तर तसा काही फार वेगाचा वारा मला जाणवला नव्हता, एखाद दुसरी झुळुक येत होती इतकंच! तेव्हढा वारा तर पाहीजेच, नाहीतर फुगा एकाच जागी राहील.. असं आपलं माझं मत हो! मग नवीन तारखा ठरवल्या. ते पण उड्डाण रद्द झालं! असं अजून एक दोन वेळेला झाल्यावर एकदाचं ते झालं. असो.

तर आता वर्णनाकडे वळू या!

फुग्याच्या खाली एक झाकण नसलेला पेटारा असतो त्यात पायलट धरून पंधरा एक माणसं मावतात. पायलट मधे (चित्र-१) उभा राहतो. तो अधून मधून शेगड्या पेटवून फुग्यातल्या हवेवर आगीचा झोत सोडून ती तापवतो (चित्र-२ व ३).

चित्र-१: फुग्याखालचा पेटारा

चित्र-२: फुग्यातली हवा तापवायची शेगडी

चित्र-३: आगीचा झोत

फुगा सणसणीत मोठा असतो, इतका की त्याला फुगा म्हणणं म्हणजे बेडकाला प्रति भीमसेन म्हणण्यासारखं आहे. इतकी माणसं व इतर वजन उचलण्यासाठी सुमारे १७,००० मीटर क्यूब ( १ मीटर क्यूब = १००० लिटर्स) इतकी हवा मावण्याइतकं तरी त्याचं आकारमान लागतं. म्हणूनच, इतका अगडबंब फुगा उडवायचं प्रशिक्षण घेऊन लायसन्स घ्यावं लागतं. साबणाचा फुगा उडवणे आणि हा फुगा उडवणे यात गुरं वळणे आणि उकडीचे मोदक वळणे इतका फरक आहे.

सुरुवातीला पेटार्‍यात पायलट व दोन/तीन प्रवासी असतात. सुरुवातीला फुग्यात हवा भरून नंतर ती तापवली जाते. या फुग्यात हवा भरण्यासाठी कुठलाही पंप नसतो. त्यासाठी फुग्याच्या कडा हातात धरून त्यात चक्क दोन मोठ्या पंख्यांनी हवा भरली जाते (चित्र-५). पुरेशी हवा झाली की फुगा चिल्लर झुळकीनं देखील जमिनीवर लोळतो आणि पेटार्‍याला हिसके बसतात. फुगा फुगत असतानाच पायलट त्यातली हवा तापवायला लागतो. लोळणार्‍या फुग्यात आगीचा झोत सोडणं हे टर्ब्युलन्समधे चहा पिण्याइतकं जिकीरिचं आहे.

पेटारा खेचला जाऊ नये म्हणून पेटारा मागे एका गाडीला दोरखंडाने बांधलेला असतो. जेव्हा फुगा टम्म फुगतो आणि हवा चांगली तापते तेव्हा पेटार्‍याची जमिनीला चिकटलेली बाजू वर खेचली जाऊन थोडी तिरकी होते. वेळ पडल्यास मागची गाडी रिव्हर्स गिअर टाकून त्याला मागे धरून ठेवते. आता फार वेळ न खाता प्रवाशांनी पेटार्‍यात चढायचं असतं. फॅन आधीच हलवलेले असतात. प्रवासी चढल्या चढल्या मागचे दोरखंड काढले जातात आणि पेटारा जमिनीवरून फरफटला जाऊन शेवटी हवेत झेप घेतो.

चित्र-४: उड्डाणाआधी पसरलेला फुगा व आडवा पेटारा.

चित्र-५: हवा भरताना

आमचा प्रवास ऑक्सफर्डच्या उत्तरेकडून ऑक्सफर्डच्या दक्षिणेला १५ मैल लांब असलेल्या डिडकॉट गावापर्यंत चांगला दीड तास झाला. डिडकॉट जवळच्या एका शेतात तो फुगा व पेटारा उतरवला. मग पुढे तासभर फुग्यातली हवा काढणे, त्याची घडी घालणे, तो फुगा एका खोक्यात कोंबणे आणि शेवटी शँपेन पिणे इ. कामात गेला.

विहंगावलोकनाचे काही फोटो खाली आहेत.

चित्र-६: ज्या खेळाच्या मैदानातून आम्ही उडालो ते मैदान

चित्र-७: ऑक्सफर्डच्या उत्तरेकडचा भाग. उजवीकडे रिंग रोड. रिंग रोडच्या उजवीकडून उड्डाण झालं.

चित्र-८: उत्तरेकडील समरटाऊन गाव

चित्र-९: पूर्वेकडील हेडिंग्टन गाव. निळसर पांढर्‍या इमारतींचा समूह दिसतोय ते जॉन रॅडक्लिफ रुग्णालय. गावातल्या रॅडक्लिफ इन्फर्मरीतले काही विभाग आता इथे हलवले आहेत.

चित्र-९: खालील काही स्थळांचा उल्लेख माझ्या या लेखात आला आहे.
१. थेम्स व शेरवेलचा संगम. शेरवेल नदी झाडात लपल्यामुळे दिसत नाही.
२. विद्यापिठाची बाग
३. बॅलिओल कॉलेजचं मैदान
४. न्यू कॉलेज व मैदान
५. नॅचरल हिस्टरी संग्रहालय.
६. ख्राईस्ट कॉलेज
७. सर्वात जुनी इमारत - सेंट मायकेल चर्च. कारफॅक्स मनोरा इथून खूप जवळ आहे.
८. ऑक्सफर्डचा किल्ला
९. रॅडक्लिफ कॅमेरा
१०. सेंट मेरिज चर्च.

चित्र-१०: वरचंच चित्र थोडं अजून जवळून.

चित्र-११: कीबल कॉलेजच्या आतली हिरवळ

चित्र-१२: ऑक्सफर्डच्या पश्चिमेकडच्या कालव्यातील मरिना.

चित्र-१३: गावातल्या रॅडक्लिफ इन्फर्मरीच्या जागी नवीन बांधकाम करून तिथे विद्यापीठ प्रशासन नेणार आहेत.

चित्र-१४: रेल्वेच्या रुळाशेजारून जाणार्‍या कालव्यातला अजून एक मरिना

चित्र-१४: मालगाडी जाताना

चित्र-१५: हिरवळीचा उंचवटा ऑक्सफर्डच्या किल्ल्याचा भाग आहे

चित्र-१६: डिडकॉट येथील औष्णिक विद्युतकेंद्राच्या चिमण्या दूरवर आहेत.

चित्र-१७: इंग्लंडच्या मध्य व दक्षिण भागाला जोडणारा हमरस्ता A34.

चित्र-१८: शेतावर पडलेली फुग्याची सावली

चित्र-१९: ऑक्सफर्डचं गोल्फ कोर्स

चित्र-२०: ऑक्सफर्ड जवळचं जंगल आणि शेतं

चित्र-२१: वरचंच चित्र अजून जवळून

चित्र-२२: श्रिमंतांची घरं

चित्र-२३: जंगल अजून जवळून

चित्र-२४: जंगलाजवळचं एक फार्म हाऊस

चित्र-२५: मिलिटरी एअरपोर्टवर एक हेलिकॉप्टर उतरतंय.

चित्र-२६: शेतातली गवत कापणी

चित्र-२७: डिडकॉटच्या औष्णिक विद्युतकेंद्राच्या चिमण्या जवळून.

चित्र-२८: मावळता सूर्य

चित्र-२९: डिडकॉट जवळील रदरफर्ड-अ‍ॅपलटन प्रयोगशाळा. याबद्दल नंतर कधी तरी लिहायचा विचार आहे.

फुगवतानाच्या काही फोटोंचं मूळ स्थळ -- http://en.wikipedia.org/wiki/Hot_air_balloon
बाकीचे फोटो माझे आहेत.

बीबीसीने ऑक्सफर्ड वर केलेल्या एका
छोट्या डॉक्युमेंटरीचा व्हिडिओ!

-- समाप्त --