दर्शनमात्रे

आगाऊ, इतकं प्रामाणिक आहे की, पोचलच.
देव आहे का नाही... वगैरे खूप गहन अरण्यं आहेत.
प्रश्नं आपल्या मनाला काय स्पर्शतं आणि त्याचा मनावर काय परिणाम होतो ह्याचा आहे.
दुसर्‍या दिवशी सकाळची पुजा ठरलेली असतानाही (म्हणजे बुक केलेली असताना ), गणपतीपुळ्याच्या देवळात अगदी पायही न धुता, सामान ओसरीवर ठेऊन, संध्याकाळी गेलो होतो. (ह्याला धूळभेट म्हणतात हे सुद्धा नंतर कळलं.)
तेव्हा अगदी कडकडून भेटला... वाटच बघत असल्यासारखा.
दुसर्‍यादिवशी पुजेच्या ऐनवेळी, सगळ्या धामधुमीत मात्रं कुठे गुल झाला होता कुणास ठाऊक
आमच्याबरोबर पुजेला बसलेल्या दुसर्‍या जोडप्याला मात्रं कृतार्थं वगैरे वाटत होतं.
दुसर्‍याच दिवशी पहाटे प्रदक्षिणा करायची म्हणून लवकर उठलो. कल्लाकार असल्याने घड्याळं वगैरे बाळगत नाही जवळ. यडपटासारखे पहाटे साडेतीनलाच आंघोळी वगैरे उरकुन काळोखातच प्रदक्षिणा करायला सुरूवात केली. कितीतरी वेळ उजाडेनाच . मग दमून वेळेवर जाऊन बसलो, समुद्राकडे तोंड करून... मग तो एकटाच मागे देवळात बसलाय असं इतकं प्रकर्षानं जाणवलं की, शेवटी त्याच्याकडे तोंड करून बसलो... तो त्यादिवशी दोन यडपटांच्या खुळेपणाला, सांसारिक गप्पांना हसला असणार... बहुतेक
टोकाचे बुप्रा असा किंवा दुसर्‍या टोकाचे कर्मकांडी... तुम्हाला कळत असताना किंवा कळत नसतानाही तुमच्या चित्ताला काय स्पर्शतंय ते तुमच्या हातात असेलच असं नाही... कदाचित हातात नाहीच.

मस्तच लिहील आहे!
(यावर बराच मोठा झब्बू देता येईल, पण आत्ता वेळ नाही, देवाच्याच मनात नसावे तसे! )

आगावा काय मस्त लिहिलंस रे. घाईघाईने वाचून टाकण्यापेक्षा रवंथासाठी ठेवलं ते बरं झालं.

>>देवावर माझा विश्वास आहे का नाही हे मलाच अजून नीटसे कळलेले नाही. देवळात जाताना काही विशिष्ट भाव,मागणी,लीनता,शरणागतता वगैरे मनात असते असेही काही नाही. या सर्व भक्तीभावापेक्षा माझे तथाकथित बुद्धिवादी मन(?) ईश्वरप्रतिमा आणि संकल्पनेच्या शास्त्रिय, ऐतिहासिक, सामाजिक व्युत्पत्ती,दैवतशास्त्र, मिथ्यकथा यात जास्त रमते.मात्र या वृत्तीमुळेच मला वेगवेगळ्या देवळात जायला फ़ार आवडते.<<
>>पण या सर्वांपलिकडे जाउन, एखाद्या देवळात दर्शन घेताना मनस्थितीत होणारा (वा न होणारा) बदल हेच दर्शन खर्‍या अर्थाने झाल्याचे लक्षण आहे असे वाटते. <<
>>कशाही पद्धतीने पृथ:करण केले तरी या अनुभवाची कारणमिमांसा मला आज इतक्या वर्षांनीही देता येत नाही.
त्याक्षणी माझ्या मनाच्या एका कोपर्‍याला त्या अफ़ाट तत्वाचे थोडे दर्शन झाले होते एवढेच म्हणता येईल, की ते ही नाहीच?<<
हे तर अगदी अगदी...

आवड्याच... जियो दोस्त!!

खुप छान.... अगदी अनेकाच्या मनातला लेखा . .

अतिशय सुंदर लेख...

अनाम आणि शांत, थंड फरशीची आणि आपल्या अशा वासाची देवळं मला तुफान आवडतात. देवाबीवाचं माहित नाही, शांतीचा शोध मात्र किंचीत सुफळ संपुर्ण होतो>>>रैनाच्या वाक्याला १००० मोदक...नाशिकच्या एका तळाकाठच्या गणेश मंदीरात (नाव आठवत नाही, पण तिथे मी आता पर्यंत पाहिलेली सर्वात भव्य गणेश मुर्ती आहे) आणि कलकत्त्याच्या बेलुर मठात हा अनुभव तंतोतंत मला आला होता. पंढरपुरच्या विठोबाबद्दल तर काय बोलावं हेच सुचत नाही..तुम्ही लिहीलेलं सगळं अगदी मनातलंच होतं..

आगावा,
छान लिहिलं आहेस..

आत्ता परत वाचल्यावर प्रतिक्रियाही वाचल्या.
>>मला कोकणातली ही देवळं फार आवडतात. ती "देवाची घरे" वाटतात.<<
याला खूप खूप अनुमोदन.

लहानपणापासून नाळ जुळल्याने म्हणा किंवा अजून काही. पर्वतीवरचं देवदेवेश्वराचं मंदीर आवडतं माझं. पर्वतीवरची सगळीच मंदीरं. अगदी कार्तिकेयाच्या देवळात जायचं नाही असं घरून बजावलेलं असल्याने आतमधे काय असेल या कुतूहलासकट अजूनही गूढच असलेलं कार्तिकेयाचं देऊळ सुद्धा.
आणि ही सगळी तेव्हातरी (जेव्हा सुट्टीचा उपयोग रोज सकाळी भावंडांनी मिळून पर्वतीवर जाण्यासाठी केला जाई तेव्हा...) देवाची घरं वाटायची. हल्ली कैक वर्षात पर्वती चढलेच नाहीये...

Khoop Chhan! agadi apan jase manashi nirmalpane bolato tasech vatale.

छान आहे लेख! विचार करायला लावणारा.

आगावू एकदम मस्त लेख.

खुप छान....

मी धड आस्तिकही नाही आणि धड नास्तिकही. ह्या विश्वाला निर्माण करणार्‍या आणि चालविणार्‍या पण त्या अचाट शक्तीवर माझा नक्कीच विश्वास आहे. कर्मकांड, मुर्तीपुजा ह्यांवर जास्त विश्वास नाही पण.. तरिही काही काही देवळात गेल्यानंतर एक खुप आत्मिक आनंद किंवा एक खुप मंगलमय अथवा शांत जरुर वाटतं.
माझ्या एका वडीलांच्या मित्रानी (जे व्यवसायाने सर्जन आहेत आणी धर्माने मुस्लीम) मला ह्या धार्मिक स्थळांबद्दल, (मग ते मंदिर असो वा मशिद वा चर्च वा गुरुद्वार वा इतर कुठलेही धार्मिक स्थान ) खुप छान सांगितले होते. ते म्हणाले कि आपण सर्व जणं तिथं जमतो, काहीतरी मागणी मागतो, चांगले विचार ऐकतो, मनात आणतो, मंत्र म्हंटले जातात.. तेव्हा तीथे एकत्रित अशी एक खुप positive energy तयार होते. आणि त्या positive waves, vibrations मुळे तिथे खुप पवित्र आणि शांत वाटतं आणि साक्षात देव तिथे वसतो असे आपल्याला वाटते.
शेवटी हे सगळे magnetic waves, vibrations ह्यांच्याशी आणि पर्यायाने आपल्या आत्मा आणि मनाशी निगडीत असते. आपले मनःस्वास्थ्य सुद्धा खुप सारे आपल्या आत निर्माण होणर्‍या electromagnetic waves वर अवलंबुन असते. हे आता science सांगते. (मी ह्यांविषयावरची authority नाही, पण माझे जे काही वाचन आणि ज्ञान आहे त्यावरुन मी हे लिहीले आहे).

तर असो.. थोडक्यात मला देखिल असा अनुभव येतो काही मंदिरात, देउळात गेल्यावर आणि जर मंदिर खुप पुरातन असेल तर एक वेगळाच अदभुत आंनद मिळतो (आणि असा आनंद मला कुठल्याही ऐतिहासिक अथवा पौराणिक जागी जाउन मिळतो.)
प्रवास करतांना दुर कुठल्या डोंगरावर एखादे मंदिर असेल तर तिथे जावेसे वाटते, का मला सांगता येणार नाही

फार छान, आगाऊ.

देवाचं दर्शन होणं हे देवाच्याच मनात असतं..
<अंबाबाईचं दर्शन घडतं, पण ज्योतिबा टाळतच राहतो... > खरंच!

खूप छान लिहिलं आहेस. आवडलं.

तिरुपती, शिर्डी, पंढरपूर, सिद्धीविनायक सारख्या ठिकाणी नुसतेच उपचार पार पाडल्यासारखे वाटले. एखाद्या खेड्यातल्या शांत, एकाकी, छोट्या देवस्थळाला भेटल्यावर देवत्वाशी एकरूप झाल्याचा अनुभव येतो, तसं काही वाटलंच नाही.

एक लहानसा अध्यात्मिक अनुभवच आहे हा, काही वादच नाही... हा विषय लेखातून मांडल्याबद्दल अभिनंदन, अजून लिहावे ह्या विषयावर... आज समाजाला आणि आपण सर्वांना ह्या विषयावरील लेखनाचीच अधिक गरज आहे.. चराचरात जे चैतन्य भरले आहे त्याची प्रचिती 'तो' आपल्याला कधी आणि कशी आणून देईल, ह्याचा अदमास बांधणे कठीण आहे.
-मानस६

आगाऊ

तू लिहीलंस इतकं छान कि या धाग्यावर गोंधळ घालायचा विचार रद्द केला ...

असंच पुन्हा वाचायला मिळू दे..

भारीच लिहलय....

इस्लाम्पुर जवळ 'नरसिंगपुर' म्हणुन एक गाव आहे (ताकारी रस्त्यावर). तिथे 'नरसिंहाचे' देउळ आहे (बहुतेक १४ व्या शतकातलं). जमिनीखाली १४ फूट. ती मुर्ती बघितल्यावर कोणी बनवली असेल यावर विश्वास्च बसत नाही. (ती कृष्णेच्या पात्रात सापडली असे तिथे लिहले आहे). शक्यतो पुजेच्या वेळी गेलात तर मुर्ती पुर्णपणे बघता येते.

आवडले रे... मस्तच लिहीतोस तू...
फारच सुंदर...

लेख 'निवडक दहा'त केव्हाच टाकला आहे. प्रतिक्रिया द्यायची राहून गेली होती.

आगाऊ, खूप सुरेख लिहिलं आहेस. पंढरपुरातल्या अनुभवाबद्दलचा परिच्छेद फार सही!

डोक्यातला बुप्रावाद आणि मनातला भक्तीभाव याचा झगडा कधी सुटेल ते माहिती नाही.>>>>> माझा सुटला आहे !! डोक्यातला गुंता किती कमी होतो याचा अनुभव गेले काही वर्षे घेत आहे.

मध्यंतरी मला कुणीसं म्हटलं की - "मग एके दिवशी कळलं की देव आहे तर?" ... म्हटलं "सर्वात प्रथम तिथे मी नमस्कार करीन..." त्यात लाज बाळगण्याचे काहीच कारण नाही.. हा काही माझ्या इज्जतीचा प्रश्न केलेला नाहीये. माझं एवढंच म्हणण आहे की ही कल्पना सर्वस्वी मनुष्यनिर्मित आहे. जर देव असेल तर मनुष्याबरोबर तो इतर प्राण्यांना सुद्धा अनुभवता आला पाहिजे आणि अगदी रोज नाही, अगदी प्रत्येकाला नाही तरी अनेक लोकांना, ब-याच वेळा दिसलाच पाहिजे... आणी मुख्य म्हणजे सिद्ध करता आला पाहिजे... बास !

मला वाटते की, देवळात एखाद्याला काय वाटते ते सुद्धा लहानपणी झालेल्या संस्कार, ठोकून ठोकून ठसवलेल्या गोष्टी याचा परिपाक असतो. जसे तुम्हाला हिंदु असल्यामुळे देवळात वाटते तसे चर्च मध्ये वाटेल का ? किंवा ख्रिश्चन माणसाला हिंदु देवळात "तसे" वाटेल का जे त्याला चर्च मध्ये वाटते? २००-३०० वर्षांपूर्वी त्याचे पूर्वज हिंदू होते पण त्याचा काहीच परिणाम या व्यक्ति वर होत नाही... यातच सगळे येत नाही का? असो. विषय फार मोठा आणि वादाचा आहे

पंढरपुरला मलाही हा वेगळा अनुभव आला. माझ्या डोळ्यातुन अश्रु येऊ लागले. डोळ्यातले पाणी बाहेर येऊ द्यायचे नाही हा माझा नेहमीचा प्रयत्न तोकडा पडुन अनंत अश्रुधारा वाहु लागल्या. परमेश्वराच्या अस्तित्वाची प्रचिती मानावी असा हा अनुभव होता.

सुंदर लिहिलं आहे. फार भावलं.

विठोबाचे दर्शन अजून झालेले नाही पण अस काही वाचल तर अंगावर काटा येतो आणि डोळ्यातून आपोआप अश्रू पण. तोच जाणे कधी भेटेल.

सुंदर लिहिले आहे!

पंढरपूरचा विठोबा... तुकोबांचा विठोबा... माऊलींचा विठोबा...
दर्शनमात्रे चित्त हलवून टाकणारा विठोबा...

कसला सुंदर लेख आहे हा, कसा काय राहिला होता वाचायचा देव जाणे नंदीनीचा प्रतिसादही सुरेख
पंढरपूरला मला पण असा वेगळा अनुभव आला होता. लहानपणापासून पुण्यातल्या घराजवळच्या विठ्ठलाच्या देवळात खूप वेळा गेलो होतो पण पंढरपूरला अगदी नोकरीला लागून दहा वर्षे झाली तरी गेलो नव्हतो. मग एकदा मॉरिशस मधल्या विठ्ठलाच्या देवळात गेल्यावर मला लाज वाटली की साता समुद्रापार प्रतिकूल परिस्थितीत राहून तिकडे आपल्या लोकांनी देवाला धरून ठेवलंय आणि आपण महाराष्ट्रात रहात असूनही पंढरपूरला अजून गेलो नाहीये. अगदी मनापासून वाटल्याने असेल तिकडून परत आल्या आल्याच पंढरपूर ला जायचा योग आला. तेव्हा गेलो तो पहिल्यांदाच आणि त्यामुळे किती आत आहे, कधी दिसेल असं काही माहित नव्हतं, असंच भुलभुलैया मधून जात जात अचानक आलाच की तो समोर आणि न कळत डोळ्यातून घळाघळा अश्रू वाहू लागले. घळाघळा का ते कळलंच नाही अजूनही विचार करता समजत नाही.

नंतर इतक्यात दोनेक वर्षांमागे सायकलवर गेलो होतो तर निघताना एका मित्राची सायकल अनेक वेळा पंक्चर झाल्याने पोचायला उशीर झाला आणि देऊळ बंद झाले होते. रजा नव्हती त्यामुळे मुक्काम न करता लगेच निघायचे होते त्याकारणाने त्या खेपेस पंढरपूरला जाऊनही दर्शन झाले नाही. परत येताना आमच्या सायकली ज्या टेम्पोत घालून आणत होतो त्याला अपघात झाला. दारू पिऊन गाडी चालवणार्‍या, समोरून येणार्‍या गाडीवानाने आमच्या पुढेच असलेल्या टेम्पोला धडक दिली. असो. तो एक वेगळा विषय होईल.

मुद्दा देवाच्या मनात येईल तेव्हाच तो दर्शन देतो हे पटावं असा अनुभव

वर्षातुन एकदातरी पंढरीला जायचा योग येतो. त्यामुळे तुमच्या सुंदर अनुभवाला रिलेट झाले मी.

<<< जवळजवळ तीन-चार तास रांगेत उभारून आणि या वेळात खच्चून टाईमपास करीत थकून गेलेला मी जेंव्हा शेवटी विठ्ठलाच्या मुर्तीसमोर उभा राहिलो तेंव्हा त्या दर्शनाने मला एकदम अत्यंत अजबरित्या ताजेतवाने वाटु लागले. >>>
तीन-चार तास हायकिंग करून एकदा समिट गाठले की तेव्हा पण असेच वाटते. आपले उद्दिष्ट गाठले याचा आनंद असेल तो, देवाच्या दर्शनाचा काही संबंध नाही असे वाटते.

डोळ्यातून घळाघळा अश्रुधारा वाहू लागल्या हे वर्णन सगळ्यात भारी वाटले.

वर काहींनी लिहिलय मीही लिहावं का? लिहितोच.
आराध्य रामराया असल्याने विठोबाशी फारशी सलगी नाही. एकदा मित्रासोबत पंढरपुरला गेलो. मला विठोबापेक्षा मंदिरात जास्त रस होता. मित्राला म्हणालो तू जाऊन भेट विठ्ठलाला मी मंदीर पहातो. पण त्याने ओढून नेले. समोर काही मुली भजने गात होत्या. कन्नड असावे. पण फार सुरेख. मी चक्क विठ्ठलाकडे पाठ फिरऊन त्यांचे भजन ऐकत उभा राहीलो. मित्राने खांद्याला धरुन मागे वळवले. अनिच्छेने मागे वळलो आणि पहातच राहीलो. मला पाया पडायचेही भान राहीले नाही. कसला आनंद झाला समजेना. नंतर मित्राने सांगीतले की त्याने मला पुढे न्यायचा प्रयत्न केला पण पुजाऱ्यांनी त्याला तसे करु दिले नाही. घरी आल्यावर वडीलांना हे सर्व सांगीतलं तर ते काही बोलू नको म्हणत चक्क पाया पडले माझ्या. पंढरपुरात काहीतरी ताकद आहे हे नक्की.

हर्पेन आणि शाली, सुंदर अनुभव.
पंढरपूरला अजून गेले नाहीये. कोल्हापूरच्या अंबाबाईच्या मंदिरात दर्शनाचा असा काही विशेष अनुभव आल्याचं आठवत नाही.
जगन्नाथपुरीला प्रचंड गर्दीतून लांबूनच जेमतेम दर्शन झालं. त्या ठिकाणाबद्दल, देवस्थानाबद्दल मनात खूप उत्सुकता होती, त्यामुळे असेल, पण ते जेमतेम दर्शनही समाधान देऊन गेलं.
गावातलं गावदेवीचं देऊळ, गावाजवळचं एक महादेवाचं देऊळ अशा देवळांमध्ये देवदर्शनापेक्षा तिथे नुसतं बसणं आवडतं. शांत वाटतं.