व्यायामशाळेचं रहस्य

Submitted by बिपिनसांगळे on 12 August, 2022 - 12:38

व्यायामशाळेचं रहस्य
-------------------------
( ही कथा स्वातंत्र्याच्या अमृत महोत्सवाला समर्पित आहे . स्वातंत्र्य चळवळीचे काही संदर्भ सोडता कथा काल्पनिक आहे . )

बालकथा - मोठा गट
-------------------------------------------------------------------------------------------
ही गोष्ट आहे स्वातंत्र्यपूर्व काळातली . एका बालचित्रकाराची . आणि एका मोठ्या प्रसंगाची ...
-----
“ ए मामा , दाखव की तुमची व्यायामशाळा , “ शिरीष म्हणाला .
शिरीष आठवीतला मुलगा . उन्हाळ्याच्या सुट्टीत तो आजोळी आला होता. गोपाळमामाशी त्याचं चांगलं जमायचं . पण व्यायामशाळेनं काहीतरी घोडं मारलं होतं बहुतेक . ती दाखवायला तो काही तयारच होत नव्हता . तिला काय सोनं लागलं होतं , कोणास ठाऊक ?
शेवटी आजीचा वशिला लावला तेव्हा मामा नाईलाजाने तयार झाला . अर्थात रागानेच !
मामाचं गाव छोटं होतं . पण रेल्वेमार्गावर वसलेलं . निळ्याशार पाण्याचं एक तळं आणि हिरवीगार शेती असलेलं .
मामाच्या मित्रांनी एक व्यायामशाळा बांधली होती . स्वतः श्रमदान करून . पण गावाबाहेर . तीच शिरीषला बघायची होती . जी दाखवण्यासाठी मामा टाळाटाळ करत होता . काय कारण असावं ? मामा जाणे .
ते चालत निघाले . एका टेकाडावर ती व्यायामशाळा होती . बऱ्यापैकी मोठी . लाल विटांची .जशी ती जवळ येऊ लागली , मामा म्हणाला , “ बघ एकदाची आमची व्यायामशाळा . पण गप्प बसायचं हं. कोणाशी काही बोलायचं नाही , कळलं ? “
त्याला वाटलं , हा मामा वेगळाच आहे आणि ही व्यायामशाळाही . रहस्यमयच दिसतीये .
ते आत गेले. एक मोठी खोली होती . त्याला लागून आणखी एक मोठी खोली होती . चुना मारलेल्या पांढऱ्या भिंती. पहिल्या खोलीत जमिनीवर ठेवलेली वजनं , शीगा . डंबेल्स , मुदगल . काही बाकडी . तिथे आता एकच माणूस होता . तोदेखील नुसताच उभा . तो मामाकडे पाहून हसला .
ती एक जुन्या काळातली साधीशी जिम होती . शिरीष ते पहात होता .
दोनच मिनिटांत मामा म्हणाला , “ निघू या ? “
कसली घाई लागलीये ह्याला ? शिरीषला कळेना . आतली खोली तर बघूच दिली नाही .
तेवढ्यात आतून एक तरुण बाहेर आला . रुबाबदार . मोठ्या दाढीमिशा वाढलेला . धट्टाकट्टा . डोक्याला पांढरा रुमाल बांधलेला . त्यातून त्याचे बाहेर डोकावणारे लांब , दबलेले केस .
“ काय रे ? कोणाला आणलंय इथे ? “ त्याने विचारलं .
“ क्ष - क्षमा असावी , माझा भाचा . “ मामा म्हणाला .
“ असू दे ,असू दे . काय रे , नाव काय तुझं ? “ त्याने विचारलं .
मामाने सांगितलं होतं , बोलायचं नाही ; पण आता ? ...
“ शिरीष , “ त्याने नाव सांगितलं . मग तो धाडस करून पुढे म्हणाला ,” मी इथे आलं तर चालेल का - व्यायामाला ? “
मामाने आवंढा गिळला .
“तो कशासाठी ? आम्ही व्यायाम करतो तो देशसेवेसाठी . तू करणार का ती ? “
“ हो. करीन की . “
त्यावर तो तरुण गडगडाटी हसला . त्याने शिरीषच्या पाठीत एक थाप मारली . बाप रे ! काय ताकद होती त्या हातात !
मग तो म्हणाला , “ चालेल बरं . पण आता नाही . आधी शिक मोठा हो . मग मला भेट . “
त्यावेळी शिरिषला तिथे आणखी काही तरुण दिसले . त्यांच्या हालचाली चोरट्या होत्या . त्यांचं बोलणं कुजबुजत्या स्वरूपाचं होतं . संशयास्पद !
असं का ? ही कसली देशसेवा ? तो विचारात पडला .
कोण असावीत ती मंडळी ?
-----
ती व्यायामशाळा नावालाच होती . खरं तर तो एक गुप्त अड्डा होता - क्रांतिकारकांचा . आणि तो अड्डा म्हणजे त्यांच्या लपण्याची जागा , त्यांचा शस्त्रसाठा , त्यांचा खलबतखाना , सारंच होतं.
आणि सध्या तिथे शांततेत ‘ गडबड ‘ चालू होती . एक मोठा कट तिथे आकारास येत होता . काय असावा तो ? सध्यातरी ते एक गुपितच होतं .
-----
शिरीष अंगणात बसून चित्र काढत होता . आजीचं . दोघे कडुनिंबाच्या झाडाखाली बसले होते . छान सावली होती . तो लहान असला तरी चित्र छान काढायचा . विशेषतः चेहरे तर अगदी हुबेहूब !
तेवढ्यात मामा आला , म्हणाला , “ ए , चल माझ्याबरोबर . स्टेशनवर जायचंय . “
शिरीष निघाला . चित्र अर्धंच राहिलं . पण त्याने ती छोटी वही आणि पेन्सिल खिशात टाकली . मामाच्या शेतासाठी खत लागत होतं . ते घेऊन एक माणूस रेल्वेने येणार होता . ते ताब्यात घ्यायचं होतं . ते दोघे सायकलवर डबलसीट गेले . रस्त्याच्या कडेला पिवळ्या गवताची सोबत होती . गरम होत होतं .
स्टेशनवर खूप नाही , पण गर्दी होती . मामा कोणाकोणाशी बोलत होता . शिरीषने त्याचं चित्र पूर्ण केलं . तरी ट्रेन काही येईना अन वेळ काही जाईना .
तो इकडेतिकडे पाहू लागला . त्याला एक माणूस दिसला . एक धनगर . धडधाकट, काळसर . पांढरं धोतर , पांढरा सदरा . लाल मुंडासं . जाडजूड मिशा अन भेदक डोळे . व्यक्तिचित्र काढण्यासाठी भारी व्यक्तिमत्व होतं .
तो त्यांच्या पलीकडे बसला होता . शिरीषने त्याचं नीट निरीक्षण केलं . तो माणूस उठून दुसरीकडे गेला . तेव्हा त्याने त्या माणसाचं चित्र काढायची सुरुवात केली .
चित्र पूर्ण झालं . अन गाडी आली . शिट्टी वाजवत . धुरांच्या रेषा काढत .
-----
ते घरी आले जेव्हा तेव्हा मामाचा एक मित्र आला होता . त्याने शिरीषने काढलेलं आजीचं चित्र पाहिलं .
“अरे वा ! भारी आलीये की आमची काकू , “ तो म्हणाला .
त्यावर शिरीषला भाव चढला . त्याने वहीचं पान उलटलं आणि आणखी एक चित्र दाखवलं . त्या धनगराचं .
त्याबरोबर तो मित्र एकदमच चमकला . म्हणाला , “ हे चित्र तू नीट काढलं आहेस का ? चेहरा हुबेहूब आहे का ? “
“अगदी ! “ शिरीष आत्मविश्वासाने म्हणाला .
त्यावर त्या मित्राने मामाला डोळ्याने खुणावलं आणि ते दोघे तिथून निघालेच .
काहीतरी गडबड होती खरी . पण काय ? ...
-----
तो धनगर - धनगर नव्हता . तो एक वेष बदललेला पोलीस होता . तो तिथे फिरत होता ही काही चांगली गोष्ट नव्हती .
लगेच क्रांतीकारकांना निरोप गेला. सगळे क्रांतिकारक तिथून पसार झाले . सगळं घेऊन , गाव सोडून पळाले . एक ती व्यायामाची साधनं सोडता . आणि त्यांच्याबरोबर गोपाळमामाही . ते सगळे क्रांतिकारक पुढे भूमिगत झाले .
तो लांब केसवाला त्या गटाचा मुख्य होता - बळवंत . त्या गावावरून जाणाऱ्या ट्रेनमध्ये इंग्रजांचा मोठाच खजिना पाठवला जाणार होता . तो लुटण्याची त्याची योजना होती . अर्थात क्रांतिकार्यासाठी . त्यासाठी त्यांची सगळी लगबग चालू होती ; पण हे असं विघ्न आडवं आलं होतं .
पोलिसांनी व्यायामशाळेवर धाड घातली . तेव्हा त्यांना तिथे काहीच हाताला लागलं नाही . तिथे गावातले बालगोपाळ मस्ती करत होते . आणि त्यांच्यामध्ये शिरीषही होता . ती पोरंटोरं जड वजनं उचलण्याचा फुका प्रयत्न करत होती . नुसती गंमत.
खजिना लुटण्याचा कट फसला होता ; पण - क्रांतीकारकांना पकडण्याची इंग्रज सरकारची मोहीमही फसली होती . आणि हे सारं घडलं होतं , शिरीषच्या त्या एका चित्राने . अप्रत्यक्ष का होईना पण क्रांतीकारकांना वाचवण्याचं श्रेय त्याचं होतं .
पुढे शिरीष त्याच्या घरी गेला . एके दिवशी मामा त्याला भेटायला आला . चोरीछिपे . त्याने एक भारी रंगपेटी व चित्रकलेची वही आणली होती . तो म्हणाला , “ ही तुला भेट . खास बळवंतजींकडून ! ते तुझं खूप कौतुक करत होते . “
शिरीषची छाती फुगली . त्याने बळवंतजींचं चित्र काढायचं ठरवलं . पण तो एकदम सावध झाला . त्यात त्यांना धोका होता .
ती गोष्ट त्याने राखून ठेवली . त्याने ते चित्र काढलं - पण भारत स्वतंत्र झाल्यावर !
------------------------------------------------------------------------------------------------

विषय: 
Group content visibility: 
Use group defaults

लहानपणी "तैमुर लंगचा भाला " म्हणुन एक कादंबरी होती त्याची आठवण झाली
तसेच डी टी म्हणुन एक कैरेक्टर होते त्याच्या गोष्टी वाचल्या होत्या.
छान !

लहानपणी "तैमुर लंगचा भाला " म्हणुन एक कादंबरी होती त्याची आठवण झाली >> वा ! मी वाचलेली लहान पणी पण नंतर कुठेच दिसली नाही हि कादंबरी ..
मला वाटते भा रा भागवत लेखक आहेत

काय योगायोग आहे
कुंडल गावात प्रतिसरकारचे नेते ज्या ठिकाणी खलबत करायचे त्याचे सांकेतिक नाव व्यायामशाळा होते

संदर्भ: भाडिपा या चॅनेल वर प्रदर्शित झालेली डॉक्युमेंटरी

तैमूरलंगचा भाला हि कादंबरी खूप छान आहे . बाल न लघु . लेखक अर्थात भारा च आहेत .
त्यामध्ये एक बहीण भाऊ एका क्रांतिकारक कामात परिस्थितीने अडकतात . ज्यामध्ये तो भाला येतो . ज्याचं महत्त्व शेवटपर्यंत आहे .
शोधक - थोडे शोधले तर कादंबरी मिळेल . मला वाटतं डेक्कन पुणे - उत्कर्ष बुक डेपो

रसिया

काय योगायोग आहे
कुंडल गावात प्रतिसरकारचे नेते ज्या ठिकाणी खलबत करायचे त्याचे सांकेतिक नाव व्यायामशाळा होते

---
खरंच हा योगायोग आहे .
तिथे युद्ध प्रशिक्षणही दिले जात असे . शस्त्र भांडार ही

या कथेनंतर अजून एक कथा लिहिली ज्यामधेय प्रति सरकारचा उल्लेख आहे . ती कथा नंतर शेअर करीनच . पण तूर्तास टाकू शकत नाही

धन्यवाद