( रानाईची गढी !!.. - गढीत घडणाऱ्या विचित्र गोष्टी )

https://www.maayboli.com/node/75214

“या आवरून !.. “ हौसाक्का गेल्या , जाताना दार लावून गेल्या , ती हि मग उठली , तिचं सामान आधीच आणून नीट नेटकं लावून ठेवलेलं होतं , बॅग उघडून तिने वरच्यावर असलेला टॉवेल , साबण वैगेरे साहित्य काढलं आणि ती बाथरूम मध्ये जायला आत वळली , तोच एका स्त्रीची एकदम एक जीवघेणी किंकाळी तिला ऐकू आली, आणि तिचे पाय जागच्या जागीच थबकले !!!...एक क्षण सावरून मग धावत ती दरवाजापाशी गेली , आणि दार उघडून बाहेर पाहू लागली , बाहेर सगळं निपचित !.. धडधडत्या अंत:करणाने तिने आवाज कुठल्या दिशेने आला याचा अंदाज घ्यायला सुरूवात केली , पण तिला तो लावता येईना , पाच - दहा मिनिटे गेली , नकळत तिचं मन परत काही ऐकू येतयं का यासाठी कानोसा घेऊ लागलं , पण नंतर काही आवाज आला नाही , थोडंसं गंभीर होऊन मग तिने सुहृद ला फोन लावायचा प्रयत्न केला , पण मोबाईलला रेंज नव्हती , ती अस्वस्थ झाली , आपण लगेच त्याला भेटून सोक्षमोक्ष लावूया असं ठरवून दार लावून ती आत बाथरूम मध्ये गेली , आत अगदी पुरातन काळी असायचं त्यापद्धतीचं तांब्याचं घंगाळ होतं . एक गार पाण्याचा , आणि एक गरम पाण्याचा नक्षीदार पितळी नळ , वाळा -चंदन मिश्रित साबण , आणि कितीतरी आकर्षक गोष्टी ज्या एरवी देवयानी ला खूप आवडल्या असत्या , पण आत्ता नुकत्याच ऐकलेल्या किंकाळीने ती काहीशी अस्वस्थ झाली होती . बाथ घेऊन फ्रेश झाल्यावर तिला जरा बरं वाटलं , आरशा समोर आवरत असतानाच दारावर थाप पडली . तिने पटकन जाऊन दरवाजा उघडला , तर समोर कोणीच नव्हतं . दरवाजा तसाच उघडा ठेऊन ती उभी राहिली . ‘या अवाढव्य वास्तूच्या मागच्या बाजूला जिथे कोणाचाही वावर नाही अशा ठिकाणी आपण राहतोय ‘ या विचारांनी क्षणभर तिला भय वाटून गेलं ,
तेवढ्यात ‘हॉ !.. “ असा आवाज काढून कुणीतरी एकदम खळखळून हसलं , देवयानीने बाहेर डोकावून पाहिलं , दाराच्या मागे १०-११ वर्षांची एक चिमुरडी तोंडावर हात ठेऊन खुदुखुदू हसत उभी होती . तिला पाहताच देवयानीच्या चेहऱ्यावर हसू फुटलं , “अय्या तू ? घाबरले ना मी … . “
तिचा तो अभिनय बघून ती छोटी मुलगी खूष झाली आणि टाळ्या वाजवत हसली .
“ये आत “ देवयानीने प्रेमाने तिला आत घेत म्हणाली “तुझी आई म्हणाली कि तुझं नाव मुकी आहे , पण मला नाही आवडलं हे नाव , कसली क्युट दिसतेस तु मी तुला सोना म्हणू? “
मुकीने ‘हो ‘ अशा अविर्भावात या टोकापासून त्या टोकापर्यंत मान डोलावली .
“गुड गल “ हाय फाईव्ह दे !..
मग देवयानी ने तिला हाय फाईव्ह द्यायला शिकवलं आणि त्या दोघी रमतगमत जेवणघरात पोहोचल्या .
तिला तिथे सोडून मुकी खेळायला निघून गेली ,गडी माणसं आजुबाजुला फिरत होती , ती सुहृदची पाहुणी होती म्हणूनही असेल तिच्याकडे बघायला देखील सगळे बिचकत होते , मग ती आजूबाजूचं निरीक्षण करण्यात गुंतली , टेबलवर अनेक पदार्थांची रेलचेल होतीच पण बाजुच्या कोनाड्यांमधून मोठाल्या जड चांदीच्या थाळ्यांमध्ये निरनिराळे फळफळावळ भरून ठेवले होते , प्रत्येक वस्तू जुन्या काळातल्या चांदीने बनवली असावी , ती ज्या टेबलवर बसली होती त्याची कडाही चांदीचीच . हे सगळं बघून झाल्यावर ती सुहृदची वाट बघत बसली , असं खूप वेळ एकटं बसायचा तिला कंटाळा आला ,भूकही प्रचंड लागली होती , नानाविविध पदार्थांचा खमंग वास सुटला होता , ती आत स्वयंपाक घरात डोकावून बघायच्या विचाराने उठली तोच आतून पारंपारिक वेषात एक नोकर भली मोठी थाळी हातात घेऊन आला . आणि मोठ्या अदबीने तिच्यापुढे ठेऊन वेगाने निघून गेला . शाही भोजन असावं तसं सगळं पान भरगच्चं वाढलेलं होतं , वरच्या बाजूला मध्यभागी मीठ, डाव्या बाजूला निरनिराळ्या चटण्या,चार -पाच कोशिंबिरी, लोणची, पापड, भजी, कुरडया, खीर आणि पुरण . उजव्या बाजूला तोंडली,मटार -बटाट्याची भाजी ,भरलं वांगं , सांबार ,पानाच्या मध्यभागी पोळ्या, पुऱ्या ,वाटल्या डाळीचे कढीवडे, कोथिंबीर वडी , कोबीची वडी , मठ्ठा, २ प्रकारच्या खिरी (शेवयाची आणि गव्हल्याची), पुरण पोळ्या, शेजारी घीवर, आमरस, श्रीखंड ,बासुंदी, साखरभात, जिलबी , लाडू , पुरणपोळी , केशरपाण्याची एक छोटी चांदीची नक्षीदार वाटीही होती पानात ,( असं म्हणायचे कि पेशवाईच्या काळात ही पध्द्त होती , एक पक्वान्न खाल्ल्यावर त्याची चव दुसऱ्या पक्वान्नाला लागू नये म्हणून त्यात आधी बोटं बुडवायची हे तिला वाचून माहिती होतं ), बेत तर एकदम शाही आहे , एवढं सगळं खायला मला दोन तीन दिवस लागतील ,डाएट चा धुव्वा !... ती स्वतः:शीच उद्गारली “ पण हा सुहृद येणार आहे कि नाही ? “ कंटाळून तिने पुन्हा फोन हातात घेतला , त्याला रेंज नव्हती . तिने इकडे तिकड़े बघितलं , एक नोकर हातात काही सामान घेऊन बाहेर जाताना दिसला त्याला तिने बोलावून घेतलं . “इथे कोणीच आलं नाहीये का? जेवायला मी एकटीच आहे का ? सुहृद कुठे आहे , त्याच्या माँ पण दिसत नाहीयेत . “
तो काहीच न उत्तरता तिच्याकडे मख्ख चेहेऱ्याने पहात राहिला . “अहो मी तुमच्याशी बोलतेय , हौसाक्का कुठे आहेत ? “ तितक्यात समोरून हौसक्का आल्या. “ हे काय ताई जेवायला सुरूवात न्हाई केली अजून ?”
“ अहो पण मी एकटीच ? सुहृद कुठे आहे ?त्याच्या घरातलं कोणीच नाही जेवायला ? “
“ कंठाजीरावांचं डोकं दुखतया , आन वहिनी सरकारांची आज एकादशी हाये , त्या फकस्त ज्यूस घेतात . तुम्ही जेवा बिनघोर , अन ताई हिथं सरदारास्नी कंठाजी राव म्हनत्यात , त्या बिगर बाकी कोनतं बी नाव कोनाला ठावं न्हाई तवा गडी मानसाला काई इचारू नका , उत्तरं देनार न्हाई कोनीबी . “ एकतर आपण त्या नोकराशी बोलत असताना ह्या बाईने कसं ऐकलं ? इथे ती नव्हतीच , त्यातून असं सडेतोड बोलणं , याचा तिला राग आला आणि मुळात असं एकटं जेवायला बसवलेलंही तिला आवडलं नाही ,समोरच्या वाढलेल्या पानाला नमस्कार करून ती उठली . “हौसाक्का मला भूक नाहीये , मला जरा प्लिज सुहृदची रूम दाखवा .”
“आवं ताई हे काय ? भरल्या पानावरुन असं उठावं का ? जेवा बरं मुकाट्यानं , नाहीतर पावन्यास्नी उपाशी ठेवलं म्हनून वहिनी सरकार रागावतील .“
“हौसाक्का सुहृदची रूम कुठे आहे प्लिज सांगा “
“ सरदार झोपले असताना आमी कुनीबी तिथं जात न्हाई “ .. एव्हना हौसाक्का अतिशय डॅम्बीस आहे ,हे देवयानीला कळून चुकलं . आलेला राग मनातच गिळून , तिने म्हटले ,”ठीक आहे , तो उठला कि त्याला ताबडतोब माझ्या रूमवर पाठवा .आणि “ इथे मोबाईलला रेंज कुठेच येत नाही का? लँडलाईन वैगेरे कुठे असतो ? मला जरा घरी फोन करायचा आहे . “
“ करा की सावकाश , काय घाई येवढी ? अदुगर आराम करा जरा ,”
“ इथे सगळं तुमच्यावरच सोपवलंय का? “ कपाळावर आठ्या चढवून देवयानी तरातरा जेवणघराच्या बाहेर आली आणि अंदाजानेच उजव्या बाजूला निघाली , सकाळी येताना ज्या दिशेला तिने माँ ची रूम पाहिली होती त्या बाजूला ती जाऊ लागली . हौसाक्का तिच्या मागून पळत आल्या , “ताई असं कुटबी फिरू नका , त्यो रस्ता वहिनी सरकारांच्या महाला कड जात न्हाई , तुमाला रस्ते ठावं न्हाईत , चुकला तर हिथं तुम्हाला माझ्या बिगर कोनी ओळखत बी न्हाई .सरळ उचलून खाली टाकतील तळघरात “
“असं पण आहे का ? पाहुण्यांना बोलावतात कशाला मग तुमचे सरदार ?तळघरांत टाकायला ? कुठल्या शतकात वावरतात तुमची सरदार मंडळी ? तुम्ही एक काम करता का हौसाक्का ?, मला बाहेर जायचा रस्ता दाखवा , मी घरीच जावं म्हणते इथून आता “
“अवो ताई एकदम असं रागावू नका , माज़ काही चुकलं असलं तर माफी करा , गढीतले नियम आनी बाहेरचे नियम येगळे आहेत . म्हनून जरा सावध क्येलं एवढंच ,कंठाजी राव उठले की लगोलग मी सांगावा धाडतेच ”
तितक्यात लाल रंगाचं मखमली छत्र डोक्यावर दोन जणांनी धरलेलं अशी माँ साहेबांची स्वारी येताना देवयानीला दिसली , जवळ येता येता त्यांनी विचारलं , “ भोजन आवडलं का देवयानी तुम्हाला ? इथे फक्त पारंपारिकच जेवण असतं हं ,आणि माफ करा तुमच्या बरोबर पंगतीला कोणी नव्हतं आज , काय आहे ना , कंठाजीराव डोकेदुखी ने त्रस्त आहेत , त्यांचे वडिल बंधू आपल्या पिताजींसोबत फॅक्टरीच्या कामासाठी गावी गेले आहेत आणि आमच्या कन्या आपल्या आजोळी गेल्या आहेत गिरवली ला ,हौसक्काकांकडे सांगावा धाडला होता मी तसा “ त्यांच्या आपुलकीच्या शब्दांनी तापलेली देवयानी जरा शांत झाली . चेहेऱ्यावर सौम्य हसू आणत ती उत्तरली ,
“नाही मला भूक नव्हती फारशी, मी रात्री तुमच्याबरोबर खाईन.पण आत्ता तुम्ही या बाजूने कशा आलात ? i mean तुमची रूम उजव्या बाजूला आहे ना ?
“ हाहाहाहा फसलात ना तुम्ही पण ? अहो इथे भुलभुलैय्या आहे सगळा. दिशा ज्ञान होत नाही पटकन.पूर्वीचं स्थापत्य शास्त्रच असं जबरदस्त आहे, शत्रूला हुलकावणी द्यायला ,बांधलंय अशा पद्धतीने की नवीन माणसाला कुठून आलो ,कुठे गेलो समजत नाही . “
“ओह , मग सध्या तरी तुम्ही मला एक गाईड दिला पाहिजे .”
“अलबत, म्हणून तर हौसाक्का आणि मुकी दोघीना तुमच्याच तर दिमतीला ठेवलंय “
“हो पण हौसाक्का इतर कामात व्यस्त असतात “
“अहो पण मुकी आहे की , तिला बोलता येत नाही म्हणून तुम्हाला वाटलं असेल , पण ती भयकंर हुशार आहे .गढीतले जवळजवळ सगळे रस्ते तिला ठाऊक आहेत “
“ मला फोनही करायचा होता माझ्या घरी मी इकडे सुखरूप पोहोचल्याचा ,घरी आई बाबा काळजीत असतील . “
“हौसाक्का , तुम्ही रूम मध्ये यांना कनेक्शन द्यायला सांगितलं नाही का ? आनंदाला बोलावून आजच्या आज ते काम करून टाका , कंठाजीरावांच्या पाहुण्यांकडून काहीही तक्रार येता कामा नये , बाकीची दोन -चार कामं कमी करा . बरं देवयानी , तुम्ही जेवला नाहीत तर निदान आमच्या बरोबर फळांचा रस घ्या ,आणि आपल्या आमराईतल्या आंब्यांची चव बघा , बाकी सगळे आंबे विसरून जाल “ . पायात घोळणाऱ्या आपल्या डाळिंबी रंगाच्या रेशमी शालूच्या निऱ्या किंचित वर उचलत , पुढे चालता चालता त्यांनी आर्जवाने म्हटलं “अं ? ...हो घेते “ जेवणघरातून फळांचा रस घेऊन ती मुकी बरोबर बाहेर पडली , “सोना तुला मॅप म्हणजे काय माहिती आहे ? “ नाही अशा अर्थाने सोनाने मान हलवली .
“मॅप म्हणजे एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी जायचं असेल तर तो रस्ता आणि त्या मार्गावरच्या खाणाखुणा याचं चित्र . तुला चित्र काढायला आवडतात ? “
सोनाने खुशीने होकारार्थी मान हलवली .
“मग चल माझ्या रूमवर , तुला देते साहित्य, शाळेत जातेस ?कितवीला आहेस ? “
सोनाने नाही अशा अर्थाने मान हलवली .

क्रमशः