मैत्र - ५ (वक्तृत्व स्पर्धा)

Submitted by हरिहर. on 30 August, 2018 - 06:23

मैत्र - ४ (इर्जीक - एक खादाडी)

“अगं, किती ओरडशील त्याला? जातोय डॉक्टरकडे आम्ही” बाबा कपडे घालता घालता आईला म्हणाले. पण आईचा राग काही कमी होत नव्हता.
“मला हौस आहे म्हणून चिडलेय मी! ‘जरा सडा घालायचाय, शेण आणून देतो का?’ म्हटलं तर तोंड फिरवून जातो हा. मग आता कशाला गेला होता त्या बैलाची शेपटी ओढायला?” म्हणत आईने ओट्यावर भांडे आदळले.
काळजीपोटी बडबडत असली तरी मला आता वैताग आला होता तिच्या बडबडीचा. “काही होत नाही, जरासं तर लागलय” असं सगळ्यांना सांगता सांगता आता हात चांगलाच दुखायला लागला होता. इन्नीने लावलेल्या चंदनानेही काही फारसा फरक पडला नव्हता. इकडे हात फण फण करत होता आणि तिकडे आई तण तण करत होती.
बाबा जवळ येवून हळूच म्हणाले “अरे अप्पा, काळजी वाटते रे तीला. तुला नाही कळायचे. आवर बरं पटकन. आपण निघू.”
इतक्यात बाहेर शकीलच्या जीपचा हॉर्न वाजला. दोन मिनिटात शकील दार उघडून आत आला. मागोमाग दत्ता आणि इन्नीही. दोघे सोफ्यावर बसले. इन्नी आत गेली. दोघांचा आवाज ऐकून आई किचनच्या दारात येवून उभी राहीली. हातात भाजीचा चमचा, पदर खोचलेला, चेहऱ्यावर वैताग.
“काय रे दत्ता, इर्जीक घालायला बैल लागतात का टोळभैरव लागतात?” आईच्या तावडीत सापडलेला दत्त्या बावचळला. आपण तर आत्ताच आलो. काय पण केलं नाही. मग मोठ्याईला काय झालं? त्याला काही समजेना. इन्नीही आईच्या शेजारी येवून उभी राहीली. तर आई तिच्यावरही घसरली.
“काय गं, काकूंना मदत करायची सोडून यांच्या बरोबर काय उंडारते सकाळी सकाळी?” इन्नीने बाबांकडे पाहून डोळे मिचकावले आणि खुणेनेच विचारले ‘काय झालय?’ बाबांनी माझ्या हाताकडे बोट केलं.
“पहातेय तुमच्या खाणाखूना. मलाच मेलीला काळजी फक्त. तू काय पहाते! चहा टाक त्या दोघांसाठी” म्हणत आई आत गेली. आमच्याकडे पाहून अंगठा वर करत इन्नीही चहा करायला आत गेली. शकील आपला “आपण त्या गावचेच नाही बुवा” असा चेहरा करुन बसला होता.
त्याच्या पाठीवर थाप मारत बाबा म्हणाले “काय शकील, कसं काय?”
“सब खैरीयत गुर्जी।” म्हणत शकील हसला.
“अप्पाला घेवून जातो मोडक काकांकडे. मग पाहू ते काय म्हणतात ते.” शकील म्हणाला.
“मग तर फार बरं होईल रे. मी आज रजाच टाकावी म्हणत होतो. मग मी निघू का?” म्हणत बाबा चप्पल घालायला लागले. तोवर इन्नी चहा आणि शंकरपाळे घेवून आली. बाबांनी भिंतीजवळचा टिपॉय मधे ओढला. इन्नीने कप आणि डिश ठेवल्या. दत्त्याने एका कपातला थोडा चहा दुसऱ्या कपात ओतला आणि मुठभर शंकरपाळ्या कपात टाकल्या. मोठ्याई चिडलीये वगैरेचं काही घेणंदेनं नाही त्याला. दुसरा कप त्याने शकीलच्या हातात दिला.
शकील म्हणाला “गुरुजी थांबा ना. आम्हीही लगेचच निघानार आहोत. जाताना तुम्हाला शाळेत सोडून पुढे जातो.”
मग बाबाही परत चप्पल काढत सोफ्यावर बसले. शकीलने चहा संपवला. दत्त्याने अजुन कपाला हातही लावला नव्हता.
शकीलने त्याला ढोसले “अरे आवरना दत्ता. जाताना गुरुजींनाही सोडायचय. उशीर होईल.” दत्त्याच्या शंकरपाळ्या चहात भिजल्या नव्हत्या त्याच्या मनासारख्या, त्यामुळे नाराज होऊनच तो उठून आत गेला आणि चमचा घेवून बाहेर आला. त्याने घाईने शंकरपाळ्या संपवल्या. उरलेला चहा एका घोटात संपवला आणि पॅंटला हात पुसत म्हणाला “चला. झालं माझं”
इन्नीला हाक मारली तर आई म्हणाली “राहू दे तीला येथे, नाहीतरी सुट्टीच आहे कॉलेजला. पोरीला कुठे नेता दवाखान्यात उगाच.” म्हटलं राहूदे. मला माहित होतं की आता दिवसभर इन्नीचे काय काय लाड होणार ते. (मला सख्खी बहिण नाही त्यामुळे आई मुलीची सगळी हौस इन्नीचे लाड करुन पुर्ण करते. अगदी वेणी घालण्यापासुन.)
आम्ही बाबांना शाळेत सोडले आणि मोडक काकांच्या दवाखान्यापुढे गाडी उभी केली. मोडक डॉक्टर आमचेच नाही तर जवळ जवळ निम्म्या गावाचे फॅमील डॉक्टर होते. उंचे पुरे, गोरेपान. जन्माला येतानाच चेहऱ्यावर हसु घेवून आलेत की काय असे वाटावे असा चेहरा. मृदू बोलणं. काकांनी तपासले. “फार दुखलं तरच खायची” म्हणत एक पेन किलर दिली. आणि तालुक्याला जायला सांगीतले. जीप न्यायचीच आहे म्हणून मग राम, शामलाही बरोबर घेतले आणि निघालो. मोडक काकांचा अंदाज बरोबर निघाला. हेअर लाईन फ्रॅक्चर होते. दवाखान्यात दोन तास घालवून, हात गळ्यात बांधून परतलो. आयुष्यात पहिल्यांदाच प्लॅस्टर केले होते हाताला. आता आई आणखी चिडणार हे ओळखून शकीलने मला घराबाहेरच सोडले आणि इन्नीला पाठवायला सांगीतले.

दुसऱ्या दिवशी सगळा दिवस घरातच बसुन काढला. या हाताने अगदी परावलंबी करुन टाकलं होतं. रोज जेवायला बसलो की आई सवयीने पहिला घास मला भरवायची, मग जेवायची. (एका पोराचा बाप झालोय मी आता, तरी आईची ही सवय अजुनही आहे.) पण आज तिने भरवलं आणि रागच आला. ठरवलं, प्लॅस्टर आहे तोवर दुध भातच खाऊया फक्त चमच्याने. सकाळची अंघोळही तिने साबण लावून दिला तेंव्हा झाली. बरं, काही बोलायची सोय नाही. नाहीतर तिचं लगेच सुरु झालं असतं “मी सांगीतले होते का नानाच्या बैलाची शेपटी ओढायला?” वगैरे. तसा मी पक्का आळशी. ठोब्बाला, दत्त्याला कामं सांगायचो नेहमी. पण जेंव्हा स्वतःची कामे स्वतःला करता येत नाही म्हणून दुसरे कुणी करुन दिलं की मग राग येतो. संध्याकाळी शकील न्यायला आला. त्याच्याबरोबर गावात गेलो. जरा बरे वाटले.
शकील म्हणाला “घरी जाऊ पहिल्यांदा. अम्मीला काही तु दिसल्याशिवाय चैन पडणार नाही.”
घरी गेलो तर अम्मी वाटच पहात होती. तिने हात पाहिला आणि “या अल्ला!” म्हणत डोळे मोठे केले.
“अगं काही नाहीए, केसाईतका क्रॅक आहे फक्त” मी म्हणालो “होईल आता ठिक”
आम्ही बाहेरच्या खोलीतच बसलो. शकीलने एक लोड दिला हात टेकवायला. कळ लागू नये म्हणून दुसरा गुडघा वर घेवून त्यावर डावा हात ठेवला आणि मागे रेललो. शकील आतुन सरबत घेऊन आला आणि खो खो हसायला लागला.
म्हटलं “काय झालं?”
तर शकील हसु आवरत म्हणाला “गजरा बांधू काय हातात? आता मला कळलं पेशवे असे का बसायचे? लढाईत हात मोडून घेत असतील नेहमी”
मग माझ्या लक्षात आलं. नकळत मी अगदी पेशव्यांच्या पध्दतीने बसलो होतो. मलाही हसू आलं. तोपर्यंत प्रत्येकजन शामच्या घरी जाऊन, चौकशी करुन मग शकीलकडे आले. अम्मीने सगळ्यांना शेवया करुन दिल्या. वरुन दुध साखर घालून दिली.
म्हणाली “खा अप्पा. चमच्याने खाता येतील तुला.”
“अम्मी, जरा आईला सांगना. खाता येत नाही मला हाताने तरी ती उसळी कसल्या करते? सांजा, पोहे खाईन की काही दिवस. तिच्या हाताने खाऊ का लहान मुलासारखा?”
अम्मी हसून म्हणाली “अप्पा, येडा आहेस. तू नही समजेगा”
“अम्मी, तुप देना जरा शेवयांवर” म्हणत शाम्या अम्मीच्या मागे किचनमध्ये गेला.
हे बरं आहे. बाबा म्हणतात तुला कळणार नाही, अम्मी म्हणते तू नही समजेगा.
शेवया खाता खाता दत्त्याने विचारले “मंग शकील, कशा झालत्या मासवड्या राती? म्हतारीसारख्या कुणाला जमत नाय मळ्यात. बाकी इन्नीचं हात पार कामातुन गेलं असत्याल भाकऱ्या बडवून.”
शकील म्हणाला “रात की बातच विचारु नको दत्ता. ‘रुत अलबेली, रात सुहानी, हाय वो आलम, तौबा तौबा।”
“च्यायला, याच्या इर्जिकीपायी मी हात गळ्यात बांधून घेतला आणि तुला रात सुहानी वाटते होय रे!” मी वैतागलो.
“तसं नाही रे” शकील एवढं म्हणतोय तोवर दत्ता शेवया संपवून ऊठलाच.
“अप्पा, तुला पघायला इकडच आल्तो सरळ. दुध नाय घातलं अजुन डेरीत. किटल्या सायकललाच हायीत. तुमचं हुंद्या निवांत.” म्हणत दत्त्या सटकला.
धोंडबा आला नव्हता. ठोब्बाही शेवया संपवून “काळजी घे अप्पा” म्हणत गेला. “थांब रे ठोब्बा, मिही येतो” म्हणत शाम्याही निघाला.
“तुला सोडायला येतो परत” म्हणत शकीलही चाचांना गाडी द्यायला दुकानाकडे गेला. किचनमध्ये अम्मी स्वयपाकाची तयारी करत होती. मग आत जाऊन तिच्याबरोबर गप्पा मारत बसलो.

सुट्टीचे तिन दिवस असेच इकडे तिकडे गेले होते. दत्त्याची इर्जिक चांगलीच महागात पडली होती. आज वादविवाद स्पर्धा होती. त्याची कुणालाच आठवण नव्हती. जोशीसरांनी घरी बोलावले होते, तेही जमले नव्हते. सकाळी शकील गाडी घेऊन आला कॉलेजला नेण्यासाठी. अर्थात सगळ्यांनाच गोळा करत आला होता. आईने एका शर्टची बाही पुर्ण कापुन दिली होती. तो शर्ट आईनेच घालून दिला. बाहेर येऊन जीपमध्ये बसलो. वह्या पुस्तके काही घ्यायची नव्हतीच त्यामुळे तो एक ताप वाचला.
माझ्या शर्टची कापलेली बाही पाहून इन्नी मोठ्याने हसली. म्हणाली “अप्पा, तुझातर अगदी दादोजी कोंडदेव केला मोठ्याईने”
तिचं ऐकून राम आणि शाम्या मोठ्याने खिदळले. दत्त्याला काही तरी विनोद झाला एवढंच कळाले.
तो म्हणाला “म्हंजी? दादोजी कोंडदेव बिनबाह्याचा शर्ट घालायचा? काय इचीत्र मानूस ठेवला होता म्हाराजांनी गुरु म्हनून!”
हे ऐकून शकीललाही हसू आवरेना. “गप रे दत्ता” म्हणत त्याने जीप कॉलेजच्या आवारात घेतली.
आम्हाला तसा उशीरच झाला होता. कॉलेजचे आवार गर्दीने आणि उत्साहाने फुलून गेले होते. व्हरांड्याचाच भाग वाढऊन त्याचे कायमस्वरुपी स्टेज केले होते. ते अनेक कार्यक्रमांना, कॉलेजचा गणपती बसवायला उपयोगी पडायचे. आज ते छान सजवलं होतं. सरांसाठी खुर्च्या मांडल्या होत्या. डायसला झेंडूच्या फुलांच्या माळा सोडून सजवले होते. डायसच्या मागे टेबल ठेवले होते. त्यावर सुरेख रचना करुन पुष्पगुच्छ ठेवला होता. शेजारीच एक उंच स्टुल सजवून त्यावर यावर्षीचा करंडक ठेवला होता. मुलं समोरच्या ग्राऊंडवर खालीच बसणार होती त्यामुळे मांडव घातला होता. आज गर्दीही जास्त होती. कारण इतर कॉलेजच्या भाग घेणाऱ्या विद्यार्थांसोबतच त्या त्या कॉलेजचे बाकी विद्यार्थीही स्पर्धा ऐकण्यासाठी आले होते. आम्हाला पहाताच जोशीसर धावतच आले. त्यांच्या चेहऱ्यावर वैताग दिसत होता. त्यांनी जवळ जवळ ‘करंडक’ हातातून गेल्याचे गृहीतच धरले होते.
ते शाम्यावर ओरडले “होता कुठे तुम्ही तिन दिवस? कांडात काढणार वाटतं कॉलेजचं तुम्ही. काय काय तयारी केलीये? बघू जरा तुम्ही काढलेले मुद्दे”
शाम्या ऐवजी दत्त्याच म्हणाला “काय सर, जरा अप्पाच्या हाताकडं तरी पघा. ते बिचारं दोन दिवस धुत्या हातानं खातय आन् तुमाला कपाचं आन् बश्यांचं पडलय.”
सरांचे माझ्या हाताकडे लक्षच गेले नव्हते. त्यांना खरच काळजी वाटली. पण त्यांना याक्षणी कॉलेजचा यावर्षीचा कप दिसत होता फक्त.
ते म्हणाले “अरे अप्पा, आता कोणाच्या फाटक्यात हात घालायला गेला होतास तू? जास्त लागलय का?
“नाही हो सर. फक्त हेअर लाईन फ्रॅक्चर आहे. होईल ठीक” मी गेल्या दोन दिवसात कितव्यांदा हे वाक्य उच्चारले होते कुणास ठाऊक.
पण सरांच्या डोक्यातून स्पर्धा काही जात नव्हती “अरे अप्पाचा हात दुखावलाय ना, की मेंदू? आणि त्याचा हात दुखावला म्हणून तुम्ही का थोटे झाला सगळे? शामराव काही तयारी केलीय का?”
“नाही सर. काही तयारी वगैरे नाही केली. त्या मुळे मी बोलणारच नाहीए. अप्पाही नाही बोलू शकणार. इन्नीचे माहित नाही.”
“माती टाकलीत रे सगळ्यावर तुम्ही करंट्यांनो. करा काय करायचे ते.” म्हणत सर हताश होऊन स्टेजच्या तयारीकडे वळले.

आम्ही पुढच्या दोन तिन रांगांमध्ये बसलो होतो. प्रत्येक स्पर्धक अगदी पोटतिडीकेने बोलत होता. कुणी भाषणाच्या मध्ये मध्ये स्वरचीत कविताही घेत होते. प्रत्येकाचे भाषण ऐकताना वाटत होतं की ‘हाच जिंकणार’, पण दुसरा त्यापेक्षाही सुरेख भाषण करत होता. इन्नीही फार पोटतिडकेने बोलली. पहिला पॅराच फक्त तिने लिहिलेल्या भाषणातून घेतला बाकी मग ती जे सुरु झाली की विचारु नका. सर्व काही उत्स्फूर्त. पोटातून आलेले. त्यामुळे तिचे भाषण प्रभाविच झाले. सरांच्या चेहऱ्यावर तिच्या भाषणामुळे जरा आशा दिसायला लागली. पण एक मात्र झाले. स्पर्धा वादविवादाची असुनही सगळ्यांनी एकच बाजू मांडली. ‘हुंडा घेऊ नये, देऊ नये’. अर्थात ते अपेक्षितही होते. सगळ्यांची भाषणे उरकली होती. परीक्षक उठायच्या तयारीतच होते इतक्यात शकील उठला. हात वर करुन म्हणाला “थांबा सर, मलाही बोलायचं आहे.” मीही जरा चकितच झालो. मला कल्पना नव्हती हा असा मध्येच उठेल याची. दत्त्याने मात्र जोरात शिट्टी वाजवली. म्हणाला “आता पघा, आमचा कसाई कसा खिमा करतोय समद्यांचा ते. हुन् जाऊंद्या.” जोशीसरांना तर आनंदाने भरतेच आले.

शकील स्टेजवर गेला. त्याने प्रथम डायसच्या फुलांच्या माळा व्यवस्थित केल्यासारखे केले आणि मग डाव्या हाताचा कोपरा डायसवर टेकवला व दुसऱ्या हाताने डायसचा कोपरा पकडला. एकदा समोर बसलेल्या सगळ्यांकडे नजर फिरवली व माईकजवळ झुकत हलकेच म्हणाला “नमस्कार मित्रांनो! सलाम!”
त्याच्या या एका वाक्याने आमच्या कॉलेजच्या मुलींनी टाळ्यांचा प्रचंड कडकडाट केला. ते पाहून मग मुलांनीही शिट्ट्या, आरोळ्या मारुन एकदम गदारोळ केला. त्याला मिळालेला तो उत्स्फुर्त प्रतिसाद पाहून मला उगाचच भारी वाटलं. या एका वाक्यासाठी त्याला कप द्यावा असं वाटून गेलं. शकीलने मग रुबाबत एक हात वर करत सर्वांना शांत केलं. वातावरण निर्मीती झाली होतीच पण शकीलने अजुन एक खात्रीचा वेढा द्यायचा म्हणून मागे बसलेल्या सगळ्या सरांकडे हसुन पाहिले.
“भाषण सुरू करायच्या अगोदर येथे जे माझे आदरणीय शिक्षक बसले आहेत त्यांना काही विचारायचे आहे. परवानगी आहे ना सर?” शकीलने जोशीसरांकडे पहात विचारले.
सर घाई घाईत म्हणाले “अरे विचार ना? काही शंका आहे का?”
“नाही सर शंका नाही. पण आजच्या आपल्या सभेचा विषय आहे हुंडा घ्यावा की नाही. तर मला या माझ्या आदरणीय गुरवर्यांचा मान राखत विचारायचं आहे की तुमच्या पैकी किती जणांनी हुंडा घेतला नाही? म्हणजे मला माझे मुद्दे मांडायला.”
सर्व सरांमध्येच काय तर मुलांमध्येही ‘पिन ड्रॉप सायलेन्स’ पसरला. शकीलच्या आवाजात, भाषेत उध्दटपणा नसला तरी प्रश्न अगदीच थेट आणि वर्मी होता. ट्रिकी होता.
दत्त्या मात्र चेकाळला होता हे ऐकून. म्हणाला “मला म्हायतीच व्हतं, हे कसायाचं बेनं असंच नरडीला सुरा लावनार ह्यांच्या. द्या उत्तर म्हनावं आता.”
मी दत्त्याला गप्प करत होतो. शकील सगळ्या सरांकडे मंद हसत पहात होता. सगळी पोरं तणावाखाली होती. आणि सगळे सर गोंधळले होते. विचित्र परिस्थिती होती. इतक्यात फिजीक्सचे सर उभे राहून म्हणाले “शकील, अगदी स्पष्ट प्रश्न विचारलास तू. मला आवडले. मी माझ्या लग्नात हुंडा घेतला नाही.” बाकीच्या सरांना हायसे वाटले इतक्यात शकीलने फिजीक्सच्या सरांकडे वरपासून खालपर्यंत नाटकीय पध्दतीने पाहीले आणि त्याच सुरात विचारले “काय सर, हुंडा घेतला नाही की, दिला नाही तुम्हाला?
इतक्यावेळची ताणलेली शांतता खळ्ळकन काच फुटावी तशी भंगली आणि एकदम हास्याचा स्फोटच झाला. स्टेजवर बसलेल्या सर्व सरांनाही हसु आवरेना. फिजिक्सच्या सरांना ‘कुठून झक मारली आणि उठून उत्तर दिले असं झालं. त्यांचा चेहरा एकदम गोरामोरा झाला. मलाही बरं वाटले. या सरांचा काहीही कारण नसताना आम्हा मित्रांच्या ग्रुपवर दात होता. दत्त्याला गावंढळ भाषेबद्दल बोलायचे, मान खाली घालून सगळं ऐकून घेतो म्हणून ठोब्बाला वाट्टेल तसे बोलायचे. शकीलने चांगलीच जिरवली होती त्यांची. शकीलने परत हात वर करुन सगळ्यांना शांत केले. मग सावकाश सुरवात केली.

“इथे बसलेल्या बहुतेक सरांनी हुंडा घेतला आहे हे खरं आहे. पण मला तरी त्यात गैर काही वाटत नाही. तो काळच तसा होता. हुंड्यासारखी सुंदर आणि लोभस प्रथा दुसरी तरी मला दिसत नाही. पण तो हुंडा ‘हुंडा’ म्हणून द्यायला पाहिजे आणि ‘हुंडा’ म्हणूनच स्विकारला पाहिजे. आज मात्र आपण या प्रथेतला लोभसपणा काढला आणि फक्त लोभ ठेवला आहे. हुंड्याचे आपण विकृतीकरण केले आहे स्वार्थापोटी. पण एक लक्षात घ्यायला हवे सर्वांनीच की जेंव्हा लहान मुल आपल्या मांडीवर शी करते तेंव्हा आपण मांडी कापत नाही तर साफ करतो. तसेच हुंडा ही प्रथा नाहीशी करण्यापेक्षा त्या प्रथेतलं नापाक जे आहे ते काढून, परत साफ करुन तिला तिचे मुळचे स्वरुप द्यायला हवे. आपण मात्र हुंड्याचे झालेले विकृतिकरण पाहून हुंडा ही प्रथाच बंद करायला निघालो आहोत. हे म्हणजे असं झालं की, आमच्या अप्पाचा हात परवा मोडला तर त्याला प्लॅस्टर करायचे सोडून त्याचा हातच तोडायचा. हे चुक आहे. मी आज या मंचावरुन सगळ्यांसमोर न लाजता अभिमानाने सांगतो की मी ‘हूंडा’ या प्रथेचा अगदी कट्टर म्हणावा असा समर्थक आहे. येथे समोर माझी लाडकी बहिण बसली आहे. तिच्या हातावर आता काही वर्षातच शादीची मेहंदी काढावी लागणार आहे आम्हाला. काय इन्ने, खरं की नाही? (इन्नी लाजुन चुर) तिला द्यायच्या हुंड्याची तयारी मी आतापासुनच करतो आहे. माझी अम्मी करते आहे. तिला केसांमधले सुर्य-चंद्राचे आकडे हवेत सोन्याचे. ते तर देणारच आहे मी पण त्याहीपेक्षा महत्वाचे माझी सगळी पुस्तके देणार आहे. मला माहिती आहे, तिचा डोळा आहे अब्बांनी मला दिलेल्या पेनवर. तो पेनही मी देणार आहे. अम्मीने काय ठरवलय मला माहीत नाही पण अम्मी सगळ्यात पहिल्यांदा तिला तिने खास शिवलेले दस्तरखान देणार हे नक्की. इन्नी जेंव्हा जेंव्हा रागवेल, रुसेल तेंव्हा भाईचा नुसता पेन पाहूनही तिला किती बरे वाटेल. तिची मुलं शकीलमामूनी वाचलेल्या गोष्टी वाचतील मामूच्याच किताबांमधून. उदास असताना अम्मीने दिलेल्या दस्तरखानवर बसुन ती जेवेल तेंव्हा तिची उदासी पळभरमधे दुर होईल. अम्मी जवळ असल्यासारखंच वाटेल तिला याची मला खात्री आहे. आता तुम्हीच सांगा नको देऊ का माझ्या बहिणीला हुंडा? तुम्हीच ठरवा की जर मी दिलेला हा हुंडा इन्नीच्या सासरच्या लोकांनी ‘आम्ही हुंडा घेत नाही’ असं म्हणून नाकारावा काय? काय गं इन्ने? नको का तुला हुंडा? शकील क्षणभर थांबला. पळभर शांतता राहीली आणि मग एकच टाळी पडली. काही मुलींनी उभं राहून “हुंडा हवाच! हुंडा हवाच!” म्हणत टाळ्या वाजवायला सुरवात केली. मी इन्नीकडे पाहिलं तर ती डोळे पुसत होती आणि तिच्या आजुबाजूच्या मुली तिच्याकडे कौतूकाने पहात होत्या.
“मुली विस बाविस वर्षे आपल्या अम्मी अब्बूबरोबर रहातात. ससुरालला जाताना हे सगळं मागे सोडून जाणे आसान वाटले काय तुम्हाला? या इतक्या वर्षात काय काय दिलेले असते अम्मी अब्बूंनी भेट म्हणून मुलींना. किती आठवणी असतात त्याभोवती. माझ्या अम्मीने तर दहेज मागुन घेतला होता. काय आणले असेल अम्मीने दहेजमधे, तर दादीची बिर्याणीची हांडी, मसाल्याचा इमाम-दस्ता, दोन दस्तरखान आणि हसाल तुम्ही पण पांघरायच्या काही रजया. दादीच्या साडीपासुन केलेल्या. आता दादी राहीली नाही. पण अम्मी अजुनही मसाला कुटताना तो इमाम-दस्ता कुरवाळते आणि घरी त्याच हांडीत बिर्याणी पकवते. त्या वस्तुतून ती तिच्या अम्मीला परत परत भेटते. आपण एखादे रोपटे एका जागेवरुन उपटून दुसऱ्या जागेवर नेऊन लावतो तेंव्हा ते फक्त मुळांसकट नाही उपटत, तर मुळांच्या आजुबाजूला असलेल्या मातीसह उपटतो आणि मग दुसऱ्या जागी लावतो. ती मातीच त्या रोपट्याला नव्या जमीनीत रुजायला मदत करते. हुंडा म्हणजे त्या मुळांभोवती असलेली माती आहे. ही माती मुलींना नव्या जमीनीत रुजायला मदत करते.”
शकील थोडं थांबून म्हणाला “हुंडा म्हणजे अम्मी अब्बांनी आपल्या लाडक्या मुलीला दिलेला नायाब तोहफा असतो. आणि आपण काय करतो? तर लग्नाच्या अगोदर याद्या करतो. पैसे, स्कुटर, टिव्ही मागुन घेतो. मुलीच्या अब्बूला कर्जे के निचे दाबून टाकतो. हुंड्यासारखी जन्नतहुन खुबसूरत चिज आम्ही अगदी बदसुरत करुन टाकतो. काहींचं मागणं तर लग्नानंतरही सुरुच रहाते. ‘संसार मोडला तर बापको तकलीफ होईल’ म्हणून मुलगी गप्प रहाते आणि मॉंग पुरी नाही केली तर पोरीचा संसार मोडेल म्हणून बाप कर्ज काढून मॉंगे पुरी करत रहातो. ‘नको पोटाला मुलगी’ असं वाटतं त्या बापाला. गलत, बिलकूल गलत, सरासर गलत”

शकील चाळीस मिनिटांचीच वेळ असुनही दिड तास बोलत होता. हुंडा देणे किती सुंदर प्रथा आहे, नुसती सुंदरच नाही तर किती गरजेचीही आहे मुलींचे भावविश्व परत उभारायला. हुंड्याची नविन दांपत्याला आर्थीक मदतही कशी होते गरज असेल तर. हुंड्यात दिखाऊपणा कसा येत गेला. व्यवहार कसा येत गेला. आज ही प्रथा विकृतीकडे कशी झुकली आहे. हुंडा आपण कसा प्रतिष्ठेचा विषय केला आहे वगैरे अगदी आपल्या, समोरच्याच्या घरातील उदाहरणे देऊन सांगत होता. मुली रडत होत्या, रुमालाने डोळे पुसत होत्या, विनोदाला हसत होत्या. मुलं टाळ्या वाजवत होती. दिड तास शकीलने सगळी सभा मंत्रमुग्ध केली होती. “…तर मी जे काही बोललो त्यातले जे काही वेडेवाकडे होते ते माझे होते आणि जरासे बरे होते ते आमच्या जोशीसरांचे होते. शुक्रीया.” म्हणत शकील टाळ्यांच्या कडकडाटात स्टेजवरुन खाली उतरला. सगळे सरही उभे राहून टाळ्या वाजवत होते. अगदी फिजिक्सचे सर देखील. दहा मिनिटे परिक्षकांनी आपापसात चर्चा केली. एव्हाना बाकीच्या कॉलेजच्या विद्यार्थांना आणि शिक्षकांनाही ‘आपला करंडक गेला’ याची जाणीव झाली होती. पण विशेष म्हणजे कोणालाही त्याचे वाईट वाटत नव्हते. प्राचार्यांनी माईक हातात घेत विजेत्यांची घोषणा केली. अपेक्षेप्रमाणे शकीलला प्रथम, दुसऱ्या कॉलेजांना द्वितीय आणि तृतिय बक्षीस जाहिर झाले. इन्नीला ‘उत्तेजनपर’ वरच समाधान मानावे लागले. प्राचार्यांनी विजेत्यांना स्टेजवर बोलावले. अभिनंदन करत बक्षिसे दिली. सगळ्यात शेवटी शकील करंडक घ्यायला आला. संभूसमॅडमच्या पाया पडला. जोशीसरांच्या पाया पडताना सरांनी त्याला उठवून “करंडक राखलास, लाज राखलीस मियॉं” म्हणत चक्क मिठी मारली.
शकील प्राचार्यांना म्हणाला “सर तुमची हरकत नसेल तर दत्ताकडुन आणि इन्नीकडून हा करंडक मला मिळावा” सरांनी हसत अनुमती दिली आणि दत्त्याला, इन्नीला स्टेजवर बोलावून घेतले. दत्त्याची छाती शर्टच्या गुंड्या तुटतील इतकी फुगली होती. पुष्पगुच्छ वगैरे दिल्यानंतर दत्ताने आणि इन्नीने शकीलमियॉंना करंडक दिला. एक कॉलेजसाठी आणि एक शकीलसाठी असे दोन तिन फोटो काढण्यात आले.
शकीलने करंडक इन्नीकडे दिला आणि म्हणाला “इन्ने ते भाषणातलं फारसं मनावर नाही घ्यायचं बरका. मै कुछ दहेज नही देने वाला. माझे पेन आणि पुस्तके तर बिलकूल नही.” सगळेच हसले. इन्नीने तेवढ्यात त्याच्या दंडाला करकचून चिमटा काढून घेतला. दत्त्याने इन्नीकडून करंडक घेतला आणि जनुकाही तो त्यालाच मिळालाय अशा पध्दतीने डोक्यावर धरुन मिरवत माझ्याकडे आला.

संध्याकाळी आम्ही नेहमीप्रमाणे शामच्या ओट्यावर बसलो होतो. इन्नीचे स्केचपेननी माझ्या हाताच्या प्लॅस्टरवर मेहंदीची डिझाईन काढने सुरु होते.
दत्त्या हसत म्हणाला “अप्पा, तु पघीतलं का?”
“काय पहायचं राहीलय आता दत्ता?”
“अरं, मी शकीलला कप द्येताना असा धरला व्हता की फोटोत कळायचंबी नाय की कोण कप द्येतोय आणि कोण घेतोय. हाय का नाय शक्कल?”
शकील म्हणाला “अरे पण तुझ्या या शक्कलचा उपयोग काय? का उगाच आपलं कुछ भी!”
दत्त्या बेरकी हसत म्हणाला “कळन तुला फोटो धुवून आल्यावं”

आजही दत्त्याच्या नविन घराच्या हॉलमध्ये टिंट कलरचा ब्लॅक ॲंड व्हाईट फोटो फ्रेम करुन लावलाय आणि प्रत्येकाला तो फोटो दाखऊन दत्त्या सांगतो “असा फाडला व्हता एकेकाला त्या टायमाला की इचारु नका. आपल्या शकीलभाऊच्याच हातुन कप मिळाला व्हता मला. इचारा शकीलला.”

विषय: 
शब्दखुणा: 
Group content visibility: 
Public - accessible to all site users

अनिंद्य, हर्पेन खुप धन्यवाद!

किल्लीतै, शब्दच द्या ना लिहून. मी खुप प्रयत्न केला पण वक्तृत्व हा शब्द काही लिहीता येत नाही माबोवर.

एकदम सॉलिड लिहली आहे हुंडयाची संकल्पना अगदी थेट भिडली मनाला Happy
आणि त्या रोपट्या भोवतालची मातीची उपमा तर एकदम परफेक्ट !
तुमच्या पंख्याच्या यादीत आज माझी सुद्धा भर्ती झाली.
पुढील मैत्रच्या प्रतिक्षेत...

शब्द काही लिहीता येत नाही माबोवर.>> माबोवर मला साध काही असेल तरी टन्कता येत नै, गुगल ईन्पुट वापरते मी! तिक्डे टाईप आणि इकडे पेस्ट Proud
जेव्हा इकडे थेट लिहायला बसते, तेव्हा नुसत्या टायपोझ होतात

हा घ्या "वक्तृत्व", असाच येत आहे, तिक्डे टाईप बरोबर दिसत. इक्डे पेस्ट्ल की वक्तृत्व अस दिसत

शाली, तुम्ही फेसबुकावर / ब्लॉगवर असाल तर तुमचे हे सगळे अनूभव तिथे हिंदीत लिहा. तुमचे लिखाण आणी तुमची सगळ्यांची निरपेक्ष मैत्री इतकी निर्मळ आणी निखळ आहे की हे अनूभव वाचुन लोक एकमेकांचा द्वेष करणे खरेच सोडतील, खरच लिहीतीय, गंमत करत नाही. तुमचे हे लिखाण मराठीपुरते मर्यादीत ठेऊ नका. फार छान आहे हा अनूभव. असे शकिल, दत्ता, शाली गल्लोगल्ली असावेत.

शाली, तुम्ही फेसबुकावर / ब्लॉगवर असाल तर तुमचे हे सगळे अनूभव तिथे हिंदीत लिहा. तुमचे लिखाण आणी तुमची सगळ्यांची निरपेक्ष मैत्री इतकी निर्मळ आणी निखळ आहे की हे अनूभव वाचुन लोक एकमेकांचा द्वेष करणे खरेच सोडतील, खरच लिहीतीय, गंमत करत नाही. तुमचे हे लिखाण मराठीपुरते मर्यादीत ठेऊ नका. फार छान आहे हा अनूभव. असे शकिल, दत्ता, शाली गल्लोगल्ली असावेत.+११११११११११११११११११११११११११११११११११११११११११

मस्त Happy
डोळे पुसतच वाचली अर्धी कथा!

मस्त! Happy

खुप खुप सुंदर झालय हा भाग
तुमच्या या सगळ्या सीरीज वर एक मस्त सिरीअल निघु शकेल असं वाटतय..पूर्वी दुनियादारी वर आली होती एक सिरीअल तशी..
कसले मस्त आहेत तुमचे मित्र..खरच हेवा वाटला....

इतकं छान छान गोग्गोड वाचायला मजा येत नाही. अंतर्मनात मुसलमानांची एक शत्रू सारखी प्रतिमा कायमची कोरली गेलीय. त्यामुळे सज्जन मुसलमान असण्याची व त्यांना स्विकारण्याची माझं मन मला अनुमती देत नाही.

छान जमलाय हा भाग! Happy अगदी सुंदर! नवी कल्पना, नवा विचार पात्रांमधून अगदी सुंदर शब्दात मांडला आहे. Happy

एकदम सॉलिड लिहली आहे हुंडयाची संकल्पना अगदी थेट भिडली मनाला>>>+१११
हा भागही जमला आहेच पण यापेक्षाही ईर्जिकचा भाग जास्त आवडला.

अरे काय सुरेख लिहिता तुम्ही! आम्ही तुमच्याबरोबरच आहोत की काय असं वाटू लागतं.खरंच खूप नशीबवान आहात असे मित्र मिळाल्याबद्दल.नशीबाबरोबरच तुमचा चांगुलपणाही आहे.टच वूड!

आवडला हा ही भाग. पण वक्तृत्व जरा पुढे आणि मैत्र जरा मागे पडलं असं वाटलं.

त्या दादीच्या ठिकाणी नानी पाहिजे का ?

Pages