भटकंती - ८.५
तदाओ आन्दो.
तदाओ आन्दो नावाच गारुड एखाद्या लेखात मावणारं नाहीच. म्हणून हा साडे आठवा लेख.
अवचित सापडलेला एखादा सिनेमा भावतो आणि त्या दिग्दर्शकाच झाडून सगळ शोधुन पाहाव लागत ना , तसच झाल ह्या आन्दो सान च. 'चर्च ऑफ लाईट ' चे फोटो अन लहानसा लेख सापडला अन शोधयात्रा सुरु झाली. विद्यार्थीदशेत जे सापडल ते अनुभवांती उमजायला लागल. आणि नंतर त्या इमारती प्रत्यक्ष पहाण्याचीही संधी मिळाली.
मला स्वतःला अस वाटत की प्रत्येकाची ; आजूबाजू, घटना, परिस्थिती ला रिअॅक्ट करण्याची पद्धत वेगळी असते. वाचलेल्या पाहिलेल्यातन काय उमजल त्याचे काय अन कसे पडसाद उमटले हेही वेगवेगळ असत. पुढे जाउन ते मनात चिंतले जातात, मनात ( माइंड अॅन्ड इंटलेक्ट) मोठे होतात, त्याचे कवडसे कामात , लिखाणात पडायला लागतात. ही प्रोसेस कशी झाली असावी हे उलगडून पहाणे मोठे रम्य असते. हे उलगडून पहाणे कुठेतरी आपल्यालाही समॄद्ध करत असते.
आन्दो सान च्या बाबतीत , त्यांच्या कामांमधील सहजता , सरलता आणि आशयाच्या मांडणीतला थेट्पणा भावणारा आहे. मुळात काय करू पहातोय हे सुस्पष्ट्पणे समजलेल असण हा भाग महत्वाचा . त्यानंतर ते तेवढ्याच स्पषपणे मांडता येणे . तो स्पष्टपणा क्लिष्ट नसण हे त्याच्या पुढे.
आन्दो सान थेट त्या इमारतीच्या प्रयोजनापर्यंत नेउन तो गाभा इतका सरल करून मांडतात की त्यावर अन्य काही भाष्य करायची गरजच पडू नये. अगदी ते अवकाश वापरणार्या सामान्य माणसापर्यंतही ते सहज पोचत.
आन्दो सान च्या बाबतीत ' आपण हे का आणि काय करू पहातोय ची उत्तर त्यांच्याच एका निबंधात मिळाली. शाळा कॉलेजातल्या फॉर्मॅटिव्ह वयात , बॉक्सिंग करणे ते अर्थर्जनासाठी ट्रक चालवणे ही काम करत असताना , तोक्यो युनिव्हर्सिटी मधील विद्यार्थ्यांच बंड त्यासाठी त्यांनी दिलेला लढा , त्याचे सगळ्या जपानात पसरलेले लोण अनुभवल . हे जपानातल्या बर्याच इतर युवकांप्रमाणे ह्यानीही पाहिल. त्यातली रुजलेली बाब म्हणजे, मुक्त आणि समान समाजासाठी झोकुन देउन दिलेला लढा. किंवा एखाद्या मनापासून पटलेल्या जिवनमुल्याप्रती प्रतिबद्ध (कमिटेड) असणे. समाजात एक स्वतंत्र व्यक्ती म्हणून व्यक्त होण्याची गरज जाणावली पण माध्य्म कोणत हे मात्र कळत नव्हतं. १९६० च दशक . आर्किटेक्ट केन्झो तांगे ( जपानातील मॉडर्न आर्किटेक्चरचे जनक ) यांच्या कारकिर्दिचा सुवर्णकाळ. त्यानी डिझाइन केलेल हिरोशिमा पिस सेंटर. अण्विक हल्ल्याबद्दल चा संताप , गेलेल्यांबद्दल सद्भावनापुर्वक प्रार्थना , अन झाल्या घटनेबद्दलचा मानवतेच्या भुमिकेतून वाटणारा पश्चात्ताप ,हे सगळ त्या हिरोशिमा पीस सेंटर मधे लॅन्डस्केप च्या माध्यमातून माण्डलय . जे सर्व सामान्यापर्यन्त ही थेट पोचत. इथे आन्दो सान ना लख्ख पणे उमगल हे व्यक्त होण वास्तू रचनेच्या माध्यमातूनच करायच.
माध्यम ठरल्यानंतर चा भाग काय व्यक्त करायचय? कोणातही औपचारीक शिक्षण नसताना आन्दो सान नी स्टुडिओ थाटाला १९६८ मधे. हा काळ वेगानी आर्थिक प्रगती करणार्या , कामात झोकुन दिलेल्या समाजाचा काळ . ह्या वेगात वाढणार्या समाजाला बांधणार एक सोशल फॅब्रिक असाव ,सोशल कॅरॅक्टर , पब्लिक कॅरॅक्टर,उमटाव अस काम करायच . ह्याच सुत्राभोवती आन्दो सान नी काम केल .अगणित संकल्पना चित्रे बनली , अन इमारती उभ्या राहिल्या .
नुसती इमारतच नाही तर त्या इमारतीमुळे तयार होणार्या इतर अनबिल्ट जागा ह्याही परिसराला एक कॅरॅक्टर बहाल करतात. अन तश्या जागा जाणिवपुर्वक प्लॅन करून त्या परिसराला कॅरॅक्टर बहाल करणे , हे पब्लिक कॅरॅक्टर. इमारतीच्या लहान मोठेपणावर , तिने उमटणारा ठसा अवलंबून नाही ह्या ठाम विचारानी आन्दो सान नी . अगदे लहानस रो हाउस ते मोठमोठी म्युस्झियम्स , शाळा , लाय्ब्ररीज, कम्युनिटी सेंटर्स , प्रार्थना स्थळ. हाउसिंग कॉम्प्लेक्सेस देखिल साकारले आहेत.
असच एक लहानस प्रोजेक्ट - चर्च ऑफ लाइट.
इबाराकी नावाच्या लहान्श्या खेड्यातल्या लोकाना एक चर्च बांधायच होतं. लहानस . १२०० स्के.फुटाच. पैसे , चर्चच्या सदस्यांनी वर्गणी म्हणून गोळा केलेले. ह्या आधी केलेली चर्चेस मोठ्या आवारात , मानव अन निसर्गाच नात मांडू पहाणारी , जागा वापराच नियोजन पुर्णपणे आर्किटेक्ट वर सोपवणारी अशी होती . इथे मात्र , तुटपुंजे पैसे अन रस्त्यालगतची निमुळती आडनिड्या आकाराची लहानशी जागा . मात्र तिथल्या लोकाना , अश्या एका सार्वजनिक स्वरुपाची जागा ,प्रार्थना स्थळाची गरज अन त्यांची ते उभ करण्याची कळकळ पाहून आन्दो सान नी लगेच हे काम स्विकारल. जवळ पास वर्षभराच्या कामाच फलित म्हणजे हे चर्च. अत्यंत साध अन सोपं.
लहानशी जागा अन त्याहून लहान बजेट मधे एखादा आयताकृती हॉल तयार होईल पण त्यातून पावित्र्य , लिनता कशी प्रतीत करावी? ह्या लहानश्या गावातल्या उत्साही समुदायाला त्याना हव ते कसं द्याव ? त्यातून तयार झालेला आकृतीबंध हा असा .
एका ६ क्ष*१२ मि च्या आयताकृती कॉन्क्रीट्च्या भिंतीना एक तिरका छेद , तोही एका कॉन्क्रीटच्या भिंतीचाच.
आतल अवकाश (स्पेस) म्हण्जे एक मोकळा हॉल, तिथे (बांधकामाच्या साईट्स वर वापरल जाणार) सेडार लाकडानी बनलेले लाकडी बाक सोडून आत काहीच नाही. मिनिमलिस्टीक!!! बजेट लहान , तुटपुंज होत म्हणून नाही तर आशयाशिवाय कोणतीच अनावश्यक बजबज नसावी म्हणून!! समोरच्या भिंतीत क्रॉस च्या आकाराच्या स्लिट्स ! बास, कोणताही अलंकरण नाही. सजावट नाही. त्या क्रुसाच्या आकारा मधून झिरपणारा प्रकाश हे एकमेव प्रकाशाच माध्यम . आतल्या अन आतल्यांच्या तिमिराला दूर करणारा उजेड . "चर्च ऑफ लाईट"
एक साध्या काँक्रीटाच्या बॉक्स मधे , हा उजेडाचा क्रुस , नाट्यपुर्ण रितीने , निसर्गाच पावित्र्य भरून टाकतो.
टिप : हे चर्च त्या गावाच खाजगी आहे. ओसाका पासून बरीच मजल दरमजल करत पोचव लागत. पुर्व परवानगी घेउनच भेट देता येते अन फोटो काढ्ता येत नाहीत. त्यामुळे हे सर्व फोटो माझ्याकडच्या एका पुस्तकातून घेतले आहेत. २ आंतर्जालावरून.
कस्लं भारी आहे हे चर्च ऑफ
कस्लं भारी आहे हे चर्च ऑफ लाईट
तदाओ आन्दो तर भारीच पण कुठलेही औपचारीक शिक्षण नसताना आन्दो सान ना काम देणारे जपानी पण भारी
इन्ना, जियो!! आन्दों वर वेगळा
इन्ना, जियो!! आन्दों वर वेगळा लेख लिहिल्याबद्दल धन्यवाद. मागच्या भटकन्ती पासून उत्सुकता होती.. काय भन्नाट व्यक्तिमत्व आहे, एकदम फिदा..
काय अफाट कल्पना आहे! कमी
काय अफाट कल्पना आहे! कमी जागेत, कमी बजेटमधे नॅचरल लाईट्चा वापर करुन किती पुरेपुर इफेक्ट साधलाय! आणि त्या वातावरणाला पुरकही!
मस्त आहे चर्च. जबरीच.
मस्त आहे चर्च. जबरीच.
मस्तच आहे तदाओ आन्दो तर भारीच
मस्तच आहे
तदाओ आन्दो तर भारीच पण कुठलेही औपचारीक शिक्षण नसताना आन्दो सान ना काम देणारे जपानी पण भारी >>> हो ना
मला स्वतःला अस वाटत की प्रत्येकाची ; आजूबाजू, घटना, परिस्थिती ला रिअॅक्ट करण्याची पद्धत वेगळी असते. वाचलेल्या पाहिलेल्यातन काय उमजल त्याचे काय अन कसे पडसाद उमटले हेही वेगवेगळ असत. पुढे जाउन ते मनात चिंतले जातात, मनात ( माइंड अॅन्ड इंटलेक्ट) मोठे होतात, त्याचे कवडसे कामात , लिखाणात पडायला लागतात. ही प्रोसेस कशी झाली असावी हे उलगडून पहाणे मोठे रम्य असते. हे उलगडून पहाणे कुठेतरी आपल्यालाही समॄद्ध करत असते.>>> हे खूप आवडल
मस्तच
मस्तच
या क्ष्रेत्रातील काहीही
या क्ष्रेत्रातील काहीही माहिती नसणार्या माझ्यासारख्याला समजेल अशा भाषेत छानच मांडले आहे.
चर्च मस्तच!!
मस्तच!
मस्तच!
फारच सुंदर लिखाण आणि
फारच सुंदर लिखाण आणि चर्चही.
या चर्च बद्दल तु आधीही बोलली होतीस ते आठवलं.
या क्षेत्राविषयी पुरीशी
या क्षेत्राविषयी पुरीशी माहिती नाही तरीही या विषयावरील असे तल्लीन करून टाकणारे लिखाण वाचल्यावर निश्चित्तच मनी भावना निर्माण होते की आपण या जादूचा अभ्यास करायला हवा होता. खूप सुंदररितीने मांडले आहेस सारा हा प्रपंच, इन्ना. लेख दोन वेळा वाचला...चित्रे तर पाहातच राहिलो.
एके ठिकाणी "हिरोशिमा पीस सेंटर" चा उल्लेख झाला आहे तुझ्याकडून....मागे एकदा (बहुतेक इंडिया टुडे वा फ्रंटलाईण मध्ये असेल...) हिरोशिमा पीस म्युझिअमवर चित्रासहीत फार मोठा लेख आला होता....भारावूनच गेलो होतो मी...त्यावेळी अर्थात "हिरोशिमा" हेच डोक्यात होते. तू म्हणतेस ते सेंटर आणि म्युझिअम एकच आहेत का ? ते तुला पाहायला आणि अभ्यासायला मिळाले याचा मला आनंद होतोय.
मस्त लिहिलेस इन्ना. अर्धांग
मस्त लिहिलेस इन्ना. अर्धांग तदाओ आंन्दो फॅन असल्याने चर्च ऑफ लाइटचे फोटो पाहिले होते. तुझा त्याभोवतीचा लेख आवडला.
>> काम देणारे जपानी पण भारी
+१
खूप छान मांड्लस इन्ना! चर्च
खूप छान मांड्लस इन्ना!
चर्च मस्तच!
आन्दो सानबद्दल पहइल्यांदाच वाचलं .
सुरेख लेख, दुसरा परिच्छेद
सुरेख लेख, दुसरा परिच्छेद खूपच आवडला ...
धन्यवाद , माझ , माझ्या
धन्यवाद ,
माझ , माझ्या मनातल चिंतनही झाल ह्या लिखाणामुळे.
ह्याच आर्किटेक्ट च चर्च ऑफ वॉटर पण पहा . होक्काईदो नावाच्या उत्तर जपानातल्या एका गावात तळ्याकाठी आहे. ह्यात पुर्ण निसर्गच समोर प्रार्थनेचा केंद्रबिंदू म्हणून उभा ठाकतो. वेगवेगळ्या स्वरूपात.
हे वसंत ऋतू मधे दिसणाअर चर्च
हेच चर्च हिवाळ्यात अस दिसत
खुप छान चर्च आणि लेखही !
खुप छान चर्च आणि लेखही !
छान लेखन!
छान लेखन!
कसले भारी फोटो आहेत
कसले भारी फोटो आहेत दोन्ही.
पण हिवाळ्यातला जरा उदास वाटतोय का एकट्यानेच तिथे बसावस वाटणारा
इन्ना, नवीन फोटो एकदम वाढीव
इन्ना, नवीन फोटो एकदम वाढीव
त्त्यांची बहुदा चर्चेस ऑफ पंचमहाभूतं असावीत ....
हर्पेन , नतमस्तक व्हायला भाग
हर्पेन , नतमस्तक व्हायला भाग पाडणारं निसर्गाशिवाय अजून कोण.
अन प्रार्थनास्थळी जाउन (कोणाच्याही का असेना) ही लिनतेची भावना जागी होणे ह्यापेक्षा थोर क्रिएशन काय अजून .
इन्ना लेख आवडेश !
इन्ना लेख आवडेश !
अगदी अगदी खूपच भारी संकल्पना
अगदी अगदी खूपच भारी संकल्पना आहे ही
खुप छान ! नतमस्तक व्हायला भाग
खुप छान !
नतमस्तक व्हायला भाग पाडणारं निसर्गाशिवाय अजून कोण.+१११११
मस्त लेख व प्रचि! <<<नतमस्तक
मस्त लेख व प्रचि!
<<<नतमस्तक व्हायला भाग पाडणारं निसर्गाशिवाय अजून कोण.
अन प्रार्थनास्थळी जाउन (कोणाच्याही का असेना) ही लिनतेची भावना जागी होणे ह्यापेक्षा थोर क्रिएशन काय अजून . स्मित>>> +१
फारच सुंदर लेख आणि फोटो
फारच सुंदर लेख आणि फोटो दोन्हीही.
माझ , माझ्या मनातल चिंतनही झाल ह्या लिखाणामुळे. वा सुरेख. नंतर टाकलेले दोन्ही फोटोही सुरेख.
अमेझिंग! अफलातून प्रतिभा!!
अमेझिंग! अफलातून प्रतिभा!!
इन्ना, धन्यवाद.
इन्ना .. काय ओळख करून दिलीस !
इन्ना .. काय ओळख करून दिलीस !
इन्ना, सुपर जबरदस्त... मस्त
इन्ना, सुपर जबरदस्त... मस्त वाटलं वाचताना.. आणी फोटो ही छान सुरेख आहे..
हिवाळ्यात बर्फ गुंडाळून बसलेलं जपान खरोखरं उदासवाणं वाटतं..
सपोरो ला मैत्रीणी ला भेटायला गेले असता तिच्याबरोबर होक्काईदो ला जाऊन तिकडले फ्यामस बटाटे खाऊन आले .. पण चर्च राहिलं बघायचं..
लेख खुप आवडला इन्ना. फोटोज तर
लेख खुप आवडला इन्ना. फोटोज तर अफलातून आहेत सगळे. निसर्गाबरोबरच Beauty of simplicity हे तत्वही सगळीकडे प्रकर्षाने जाणवतंय. अशा प्रार्थनास्थळी जाऊन प्रार्थना केल्यास चित्तवृत्ती किती शांत होतील, या कल्पनेनंही बरं वाटलं.
क्लिष्ट बाबी नुसत्या वाचूनही समजतील अशा पद्धतीनं उलगडून सांगण्याची हातोटी आहे तुझ्याकडे. खुप छान लिहितेस तू.
ह्यात पुर्ण निसर्गच समोर
ह्यात पुर्ण निसर्गच समोर प्रार्थनेचा केंद्रबिंदू म्हणून उभा ठाकतो. वेगवेगळ्या स्वरूपात. >>> क्या बात है ...
छान आणि माहितीपुर्ण लिखाण.
छान आणि माहितीपुर्ण लिखाण.
पुभाप्र.......
Pages