मूल तिथे शाळा।
चाकांवरती पुस्तकमेळा।
आली आली दारी शाळा॥
शिक्षणाचा हक्क प्रत्येक मुलाला आपल्या घटनेनं दिला आहे. शिक्षणाच्या सोयीसाठी शहरांतल्या वॉर्डांपासून अतिदुर्गम खेड्यांपर्यंत सर्वत्र शाळा व शिक्षक उपलब्ध करुन देण्यासाठी सरकारी यंत्रणा सतत प्रयत्नशील आहेच. तरीही सर्व मुलं व त्यांच्या पालकांपर्यंत शिक्षणविषयक योजनांचा संपूर्ण लाभ आजही पोहोचलेला दिसत नाही. कधी आर्थिक अडचणींमुळं, कधी सामाजिक परिस्थितीमुळं, तर कधी कौटुंबिक वा वैयक्तिक कारणांमुळं, समाजाच्या विशिष्ट स्तरातल्या मुलांना शिक्षणापासून वंचित रहावं लागतं. या प्रत्येक मुलापर्यंत पोहोचून त्याच्या समस्यांचं निराकरण करणं, व त्याला शिकण्यासाठी प्रवृत्त करणं, हे प्रत्यक्ष शिकवण्याइतकंच अवघड पण महत्त्वाचं कार्य आहे. मुंबई व पुण्यासारख्या महानगरांत तर शिक्षणाचे असंख्य पर्याय पूर्वीपासून उपलब्ध आहेत. तरीही आपल्या आजूबाजूला शिक्षणापासून दूर राहिलेला मोठा वर्ग दिसतो. ह्या वर्गातली मुलं कुठल्याही कारणामुळं शाळेपर्यंत पोहोचू शकत नसतील तर आपण शाळाच मुलांच्या दारात घेऊन जावी या विचारानं 'डोअर स्टेप स्कूल' या संस्थेची स्थापना १९८८ साली मुंबईत झाली.
मुख्यतः ३ ते १४ वयोगटातल्या मुलांसाठी 'डोअर स्टेप स्कूल' विविध उपक्रम राबवते. पुणे आणि मुंबई या दोन शहरात संस्था कार्यरत असून, ५०,००० हून जास्त मुलांपर्यंत नियमितपणे पोहोचते आहे. मूळ शिक्षण प्रवाहापासून निरनिराळ्या कारणांमुळं दूर राहणार्यात मुलांसाठी विविध शैक्षणिक उपक्रम संस्था चालवते. यामध्ये, बालवाडी, अभ्यासवर्ग, साक्षरतावर्ग, वाचनवर्ग, आणि वस्ती वाचनालयं, तसंच मुलांना शाळेत नेण्या-आणण्याची सोय, फिरती शाळा अशा सुविधा आहेत. मुलांच्या प्रत्यक्ष समस्यांचा अभ्यास करत, जसजशी गरज भासेल तसतसे उपक्रम संस्था हाती घेत आली आहे. मुलं आणि शाळा यांच्यातलं अंतर मिटवण्याच्या ध्यासातून संस्थेनं काही नाविण्यपूर्ण कल्पनाही अंमलात आणल्या आहेत. त्यातील दोन मुख्य कल्पना म्हणजे, (१) शाळांमधून चालणारे वाचनवर्ग, आणि (२) फिरती शाळा किंवा स्कूल ऑन व्हील्स.
कामगार वस्ती वा झोपडपट्टी भागांमध्ये मुलांसाठी नियमित स्वरुपात वर्ग भरवता यावेत, मुलांना अभ्यासासाठी पुरेशी जागा मिळावी, यासाठी 'डोअर स्टेप स्कूल' तात्पुरत्या वर्गखोल्या उभारण्यासाठी प्रयत्नशील असते. परंतु, पुष्कळदा जिथं मुलं हमखास सापडतात, तिथं आजूबाजूला वर्ग घेण्यासारखी जागा नसते. उदाहरणार्थ - रस्त्यात सिग्नलजवळ दिसणारी मुलं, रेल्वे स्टेशन, किंवा क्रॉफर्ड मार्केट सारख्या बाजारांजवळ फिरणारी मुलं इत्यादी. अशा मुलांना शिकवायचं असेल तर प्रथम बसायची सोय कुठं करायची असा प्रश्न उभा राहतो. ही अडचण दूर करण्यासाठी संस्थेनं 'फिरत्या मुलांसाठी फिरती शाळा' ही संकल्पना प्रत्यक्षात आणली.
ही 'फिरती शाळा' किंवा 'स्कूल ऑन व्हील्स' म्हणजे वर्गखोली प्रमाणे सोय असलेली बस. जिथं मुलं असतील तिथं ही बस नेऊन, मुलांचा वर्ग बसमध्येच घ्यायचा ही कल्पना. एकावेळी २० ते २५ मुलांना सहज बसून शिकता येईल अशी बसची अंतर्गत रचना. मुलांना बसण्यासाठी जागेचा मोठा प्रश्न 'स्कूल ऑन व्हील्स'नं सोडवला. त्यामुळं अधिकाधिक मुलांपर्यंत संस्थेचे उपक्रम नेणं शक्य झालं आहे. या बसचा उपयोग वर्ग म्हणून तर होतोच, शिवाय मुलांना म्युझियम, झू, बँका, दवाखाने, अशा ठिकाणच्या शैक्षणिक सहलीसाठीही होतो. तसंच शाळेच्या वेळेत मुलांची ने-आण करण्यासाठीही या बस वापरता येतात.
अशा तर्हेची पहिली 'फिरती शाळा' १९९८ मध्ये सुरु झाली. आज पुणे व मुंबई मिळून एकूण सहा फिरत्या शाळा 'डोअर स्टेप स्कूल'मार्फत चालवल्या जातात. आजवर या दोन शहरांतील असंख्य मुलांनी या उपक्रमाचा लाभ घेतला आहे व घेत आहेत. अशाच एका नव्या 'स्कूल ऑन व्हील्स'चं उद्घाटन झालं २२ सप्टेंबर २०११ रोजी, 'डोअर स्टेप स्कूल'च्या कोथरुड कार्यालयाजवळ. आता पुण्यातल्या आणखी काही ‘फिरत्या’ मुलांना ही ‘फिरती शाळा’ शिक्षणाच्या वाटेवर नक्कीच घेऊन जाईल.
'डोअर स्टेप स्कूल'बद्दल अधिक माहितीसाठी संपर्क - श्रीमती रजनी परांजपे (९३७१००७८४४).
संस्थेची वेबसाईट आहे - www.doorstepschool.org
- मंदार शिंदे
shindemandar@yahoo.com
(पूर्वप्रसिद्धीः दै. सकाळ व महाराष्ट्र टाइम्स, पुणे)
अशी असते 'फिरती शाळा'...
अशी असते 'फिरती शाळा'...
धन्यवाद.
धन्यवाद.
चांगली माहिती दिलीत अक्षर्मन.
चांगली माहिती दिलीत अक्षर्मन. धन्यवाद.
कल्पक उपक्रम आहे खरंच.
('तोत्तोचान'च्या जुन्या आगगाडीच्या डब्यात भरणार्या शाळेची आठवण झाली.)
स्वाती२, स्वाती_आंबोळे,
स्वाती२, स्वाती_आंबोळे, धन्यवाद!
अशा शाळेत परत विद्यार्थी म्हणून जाऊन बसावंसं वाटतं मुंबई/पुण्यात असाल तर जरुर बघा एकदा ही शाळा!
अत्यंत सुंदर उपक्रम. या
अत्यंत सुंदर उपक्रम. या माहितीबद्दल धन्यवाद!
अक्षर्मन, इथे होमलेस किंवा
अक्षर्मन, इथे होमलेस किंवा शेल्टरमधे रहाणार्या मुलांसाठी सेवाभावी संस्थांचे स्कुल ऑन व्हिल प्रोग्रॅम असतात. इथे जरी पब्लिक एजुकेशन फुकट असले तरी कौटुबिक परिस्थितीमुळे बरेचदा ही मुले अभ्यासात मागे पडतात. अशा मुलांचा मागे पडलेला अभ्यास भरुन काढायला, गृहपाठाला मदत करण्यासाठी मुख्यतः याचा वापर होतो.
ज्या लोकांना काही कारणाने लायब्ररीत जाणे शक्य नाही त्यांच्यासाठी इथे book mobile असतात.
चांगला उपक्रम. माहितीबद्दल
चांगला उपक्रम. माहितीबद्दल धन्यवाद.
पुढच्यावेळी असा धागा काढाल तेव्हा ध्यासपंथी पाऊले या ग्रूपमध्ये काढा म्हणजे सगळ्या सामाजिक संस्थांची माहिती एकत्र राहील.
मृण्मयी, धन्यवाद! >> इथे
मृण्मयी, धन्यवाद!
>> इथे होमलेस किंवा शेल्टरमधे रहाणार्या मुलांसाठी सेवाभावी संस्थांचे स्कुल ऑन व्हिल प्रोग्रॅम असतात.
स्वाती२, इथे म्हणजे कुठे? अजून माहिती मिळेल काय?
धन्यवाद रूनी पॉटर! ही माहिती
धन्यवाद रूनी पॉटर! ही माहिती ग्रुपमध्ये टाकता येईल काय?
या मूलांमधे शिक्षणाची एकदा
या मूलांमधे शिक्षणाची एकदा आवड निर्माण झाली, कि ती पुढे शिकायचा प्रयत्न करतीलच.
ही पहिली पायरी महत्वाची.
छानच उपक्रम.
ही माहिती ग्रुपमध्ये टाकता
ही माहिती ग्रुपमध्ये टाकता येईल काय?>>
अक्षर्मन तशी विनंती प्रशासकांना केलेली आहे.
स्वाती२ला "इथे" म्हणजे अमेरीकेत असे म्हणायचे असावे.
धन्यवाद रूनी पॉटर!
धन्यवाद रूनी पॉटर!
दिनेशदा, ही पहिली पायरीच
दिनेशदा, ही पहिली पायरीच सर्वात अवघड आहे. मला शिक्षणव्यवस्थेबद्दल नकारात्मक सूर आळवायचा नाहीये. पण दुर्दैवाने शिक्षणाची गोडी निर्माण करण्याचे प्रयत्न सरकारीच काय खाजगी शाळांकडूनही केले जात नाहीयेत. एवढी एक गोष्ट जरी व्यवस्थित केली तरी इतर सर्व (बाह्य)उपायांवर घ्यावे लागणारे कष्ट आणि द्यावा लागणारा वेळ नक्कीच वाचवता येईल.
छान उपक्रम!
छान उपक्रम!
खुपच छान उपक्रम आहे. इथे
खुपच छान उपक्रम आहे. इथे माहिती दिल्याबद्दल खुप आभार.
व्वा!!सुंदर उपक्रम!!
व्वा!!सुंदर उपक्रम!!
माहितीबद्दल
माहितीबद्दल धन्यवाद.
दुर्दैवाने शिक्षणाची गोडी निर्माण करण्याचे प्रयत्न सरकारीच काय खाजगी शाळांकडूनही केले जात नाहीयेत.>>> अनुमोदन! पण आपल्या शिक्षणाचा भर दैनंदिन आयुष्यातील उपयोजनावर इतका कमी आहे की 'शिकून काय फायदा' हा प्रश्न पुढे येतोच.
माझ्या गावातील तरंगती
माझ्या गावातील तरंगती शाळा..
http://loksatta.com/daily/20051203/ch09.htm
(लोकसत्ता शनिवार ३ डिसेंबर २००५)
चांगला उपक्रम. इथे माहिती
चांगला उपक्रम. इथे माहिती दिल्याबद्दल धन्यवाद !
नानबा, सावली, वर्षू नील,
नानबा, सावली, वर्षू नील, रुणुझुणू, धन्यवाद!
>> ...'शिकून काय फायदा' हा
>> ...'शिकून काय फायदा' हा प्रश्न पुढे येतोच.
आगाऊ, इथं शिक्षण म्हणजे लिहिता-वाचता येणं आणि शिकण्याची आवड निर्माण होणं, असा अर्थ अभिप्रेत आहे. त्यापुढं मुलं स्व-प्रेरणेनं जे शिकतील ते खरं क्वालिफिकेशन (पात्रता) आणि युटीलिटी (उपयोजन)! 'क्वालिफिकेशन'ला मी 'एज्युकेशन' मानत नाही.
सतिश.., तरंगत्या शाळेचा फोटो
सतिश.., तरंगत्या शाळेचा फोटो तरी छान दिसतोय, पण 'लोकसत्ता'च्या साईटवरचा फॉण्ट DççÞçcçMççUç, DçbiçCçJçç[çÇ, असं काहीतरी दाखवतोय. तो लेख कृपया ई-मेलने पाठवू शकाल काय? (shindemandar@yahoo.com)
छान उपक्रम आणि माहीती !!!
छान उपक्रम आणि माहीती !!!
पण आपल्या शिक्षणाचा भर
पण आपल्या शिक्षणाचा भर दैनंदिन आयुष्यातील उपयोजनावर इतका कमी आहे की 'शिकून काय फायदा' हा प्रश्न पुढे येतोच.>>>>
प्रत्येक गोष्टीत फायदा / तोटा कशाला ? जी मुले आशा प्रकारच्या शालेत जात आहेत, ती कोणत्या स्तरातिल आहेत हे महत्वाचे. त्यांच्या दृष्टीने शाळेत जाणे हीच एक चैन असू शकते. त्यांना मिळणारे exposure बघा. मूळात जर पहिल्या पयरिलाच त्यांना पोहोचता येत नसेल तर बरे वाईट कळणार कसे? नंतर शिक्षण महत्वाचे, उपयोगाचे, व्यवसाय भिमुख वगैरे वगैरे मुद्दे येतात. पाहिले शिक्षण तर मिळुदे...मग इतर गप्पा.
फार छान उपक्रम आहे. नक्की वेब साईट बघेन. इथे ह्याचि माहिती दिल्या बद्दल धन्यवाद.
जरुर वाचा.. F_S.pdf (66.09
जरुर वाचा..
F_S.pdf (66.09 KB)
धन्यवाद इथे माहिती
धन्यवाद इथे माहिती दिल्याबद्दल. खूप चांगला उपक्रम आहे. या मुलांना शिक्षणाची गोडी व ओढ लागणे फार महत्त्वाचे आहे.
धन्यवाद सतिश. अक्षर्मन, मला
धन्यवाद सतिश.
अक्षर्मन, मला इथे म्हणजे अमेरिकेत म्हणायचे होते.
चांगला उपक्रम! माहितीबद्दल
चांगला उपक्रम! माहितीबद्दल धन्यवाद.
प्राजक्ता_शिरीन, मोहन कि
प्राजक्ता_शिरीन, मोहन कि मीरा, अरुंधती कुलकर्णी, रेशिम, धन्यवाद!
सतिश.., तरंगती शाळा छानच! हा
सतिश.., तरंगती शाळा छानच! हा लेख २००५ चा आहे, सध्याच्या उपक्रमाबद्दल काही माहिती मिळू शकेल का? तुमचा या शाळेशी/संस्थेशी प्रत्यक्ष संबंध आहे का?
Pages