सत्तर व ऐंशीच्या दशकातील जीवनशैली

त्या काळात जायच म्हटल की अगदी खाण्या पासून खेळण्यापर्यन्त सगळे नजरेसमोर येते. आमचे गाव तसे फार मोठे ही नाही अन छोटेही नाही असे तालुक्याचे गाव होते. शाळा घर हे आमचे विश्व. रविवारी आईने केलेली वेगळी डिश म्हणजे मोठा आनंदाचाच भाग. बरोबरच मग रविवारी रेडिओवर लागणारी बालगीते ऐकणे, दुपारी मस्त आईला लपुन गच्चीत जाऊन खेळणे. संध्याकाळ झाली की मग आता उद्या शाळेत जायचे, सुट्टी संपली अशी जाणवलेली हुर् हुरहुर. सोमवारपासून पुन्हा शाळेच्या , मित्रमैत्रिणींच्या मध्ये जाऊन नवा आठवडा. अर्थात महिने महिने गेले तरी फारसा फरक न पडलेले रुळ ते, पण एक लय असलेले. त्या रुळावरुन चालण ही ही एक सुखाचा ठेवाच होता. आजही तशी हवा पडली , एखादा सूर कानी पडला की भुर्र्कन मनपाखरु पुन्हा त्या फांदीवर जाउन बसते. अंगणात घातलेल्या सड्याचा वास दरवळतो, अन कुठूनशी आजी येईल अगदी प्रसन्नपणे अन हातात एखादा खाऊ किंवा प्रसाद देईल असे वाटते.

बी, हा जीवनशैलीतला फरक की वाढलेल्या गरजा की वाढलेला हव्यास असे मोठे प्रश्नांचे भेंडोळे उभे रहाते समोर. पण हा वेग थोपवायचा नाही तर जरा सुसह्य, आरामदायी करता येईलच ना आपल्याला असेही वाटायला लागते.

आपल्या गरजा इतक्या वाढल्या आहेत की त्या पुर्ण करायला रोजचे २४ तास कमी पडतात आणि मग धावपळ आणि तगमग ह्यातून जावे लागते. ह्याचा एक हताश असा सराव होतो पण जोवर आयुष्य एका सुरक्षित ठिकाणी पोचलेले असते तोवर आपण आपली जी ससेहोलपट केलेली असते त्याचे परिणाम मग दिसायला लागतात. >>>>> अगदी अगदी. हताश सराव आपणच कुठेतरी थांबवायला हवा असे मात्र मनाच्या तळातून वाटायला लागते.

आपण ते जग अनुभवलेली मंडळी असे ठरवून काही करू शकतो अशी एखादी जीवनशैली पुनश्च आरंभू शकतो असे मात्र वारंवार वाटते.

माझ्या मनात सतत हे विचार घोळत असतात. खूप छान आयुष्य होते ते असे आज या वेगवान लाईफ स्टाईलचा भाग बनलेल्या मला वाटतेच. खरतर त्यासाठी गेले दोन वर्षे काही आवर्जून केले. जे बदल करणे मला सुरुवातीला जड गेले जसे गरज नाहीये तर स्मार्ट फोनचा वापर करायचा नाही. शक्यतो मोबाईल फोन वापरणे टाळायचे. कपडे ही खरेदी करणे कमी केले. गरज नसलेल्या गोष्टी सरळ कोणाला हव्या असतील तर दिल्या किंवा स्क्रॅप केल्या. कमीत कमी जागा वापरणे जसे अगदी तीन खोल्या पण वापरू शकतो तसा प्रयोग केला ..गरजा कमी, वापर मर्यादित असे धोरण ठेवले पण एक झाले त्याने मनात, घरात जो पसारा पसारा झालेला तो बरच कमी झाला . मनातला पसारा पण कमी केला. गरज नसलेल्या गोष्टी मनात साठलेल्या सरळ डिलीट केल्या. जरा मोकळा झाला मनाचा गाभारा. सत्तरी ऐशीच्या दशकात तसाच होता , तितका अगदी तसा नाही झाला पण एक स्पेस मिळाली हे नक्कीच. असो अश्या अनेक गोष्टींचा विचार करायला हवा. जसे गरजा, आहार, विहार, नाते, समाजजीवन असे अनेक.
वेगवेगळे प्रयोग करण्यापेक्षा आधीच जगलेल्या गोष्टी, ते वातावरण पुन्हा नव्याने आले तर असाच विचार मी करते . खरेतर ते जे अनुभव आहेत त्याचाच उपयोग करुन , जुन्यातील सोने वापरुन नव्याने हा जगण्याचा मार्ग आखावा असे वाटते. कारण शेवटी काय शांत अन समाधानी जगण म्हणजे जगण या निष्कर्षाप्रत मी आले हे नक्की. मला वाटते या इतक्या मोठया प्लॅटफॉर्मवर माझ्या सारखा किंवा त्या दिशेने विचार करणारे कोणीतरी असेलच. आपण हे असे आपले विचार शेअर करून खरच एक नवीन लाईफ स्टाईल सुरू करू शकतो. नाही का?

खरच माणसे साधी होती अन त्यामुळे काळही साधासाच होता. मिडिया घराघरात पोहोचला नव्हता म्हणुन काही फारसा फरक ही पडला नव्हता. " रेडिओ" त्याच्या टायमिंग बरहुकुम चालणारे घरातले व्यवहार..त्याची सिग्नेचट्युन तर अजुनही मनात घोळते..कामगार सभा संपली की आजोबा जेवायला आत येणार हे आजी सोबत आम्हाला ही ठाऊक होतेच.

पडद्यासाठी पेलमेट लावलेल्या दारे खिडक्या, दिवाणखान्यात शोकेस मध्ये दिमाखात ठेवलेला मोठा रेडिओ, लाकडी केस मध्ये बसवलेला आणि सगळी बटणे स्क्रीनच्या एका बाजूला असलेला टीव्ही, त्याच्या खालचा व्हीसीआर, भरभक्कम लाकडाचे बसायला बनवलेले कोच>>>>>>>>> अतुल अगदी घरात नेऊन आणले तुम्ही तो मोठा लाकडी रेडिओ म्हणजे घराची शान होता..त्या रात्री लागणार्‍या शृतीका..ओह...ती लहानपणी रात्री अंथरूनावर पडल्या पडल्या ती " अवंतिका " की अशीच तत्सम शृतिका लागायची..घाबरुन ऐकायचे पण ऐकायचेच..

अन पत्रांचा मखमलीपट तर काय विचारता..वडिलांकडे सगळी पत्रे एकत्र लावून असे गठ्ठे केलेले होते...कधी काही लागले तर असावे किंवा जपून ठेवलेले..ते नुसते कधी बसुन उघडले तरी तो काळ ती वेळ यायचीच डोळ्यापुढे...त्या ओळीवर हात फिरवला तर लिहिणार्‍या हाताच्या स्पर्शाचा भास व्हायचा. प्रत्यक्ष भेटीची अनुभूती मिळायची..जी आज मोबाईल वर तास तास बोलू नही मिळत नाही...तो ओलावा गेलाय हरवून

पन अजूनही मन कूठेतरी म्हणतय It will back

बी, खरंय तुझ.>>>>>>काळ तर बदलणारा असतो. तो बदलला म्हणून गम्य नाही पण खूपसे बदल हे घातक ठरत आहे. रोजचे दैनंदिन जीवनमान फार अवघड झाले आहे. जर ह्याच गतीने आपण जगत राहिलो तर जीवनातले विविधरंग कधी पहायला फार अवकाश मिळणार नाही.>>>>अगदी !!काळ बदलला म्हणुन कालौघात ते लुप्त झाले असे नको व्हायला..सुंदर ते जपलेच पाहिजे ...निदान अनुभवले ते पुढे द्यायला हवे असे मात्र मला मुळापासुन वाटते..बदल कायम प्रवाहा बरोबरच केले पाहिजे असे नाही ना... मागे राहिलेल्या एखद्या वाटेवरुन करायला हवा जाणीवपूर्वक!
आताच बघा गरजाचा विचार केला तर जाणवते खरच इतकी गरज आहे का मला. सगळ्याच गोष्टी कपडे, चपला, पर्स, फोन, यात अनेक गोष्टी तर निव्वळ एक एकेदाही वापरलेल्या नसतात.
हे झाले आपले वैयक्तिक. आता घरात ही पहा न लहान मुलांपासून सुरु करु. किती ते कपडे अन किती ती खेळणी...किती सुविधा..पण खरच आपण जगलो त्या निखळ आनंदाच बालपण आहे त्यांच?

सगळ्यात प्रथम आभार..रेव्यु, भरत मयेकर, हीरा, मी_अनु, चिखलु, मन्दार..:)

आता प्रथम हे स्पष्ट करावेसे वाटते की येस तुम्ही म्हणता ते मला पटते. इथे माझा विचार जुने ते सगले चान्गले आनि नवीन सगळे वाईट असा नाहीये. पण आजच्या काळात मी ही जगते..मी सगळ्या गोष्टीवापरते...पण आता राहुन राहुन वाटते की खरच या गोष्टी अतिरेकाने वापरणे गरजेचे आहे? नो डाउट..खुप महत्वाच्या आहेत त्या, पण त्याचा जो अतिरेकी वापर होतोय तो असावा का तितका?. का नाही आपण नव्या जुन्या दोहोचा समन्वय साधत. आमच्या वेळी असे होते असा उसासा सोडणे मलाही नाही आवडत पण जे खरच होते चांगले ते का नाही घ्यायचे?

आता पहा ..वर चर्चेत ते मुद्दे आले की आज खुप धावपळ वाढली आयुष्यात, शांतपणा हरवलोय, मुळात घडी म्हणतो ती राहिली नाही. कधी उठा कधी झोपा कधीही काहीही करा. त्यामुळे शारिरीक हानी होतेच आहे, सोबत मानसिक हानी. पर्यायाने कितीतरी व्याधी मागे लागल्या कुठेतरी या गोष्टींचा साकल्याने विचार व्हायला हवा. सगळे पळतात म्हणुन आपण पळतो असे नको ना. का पळतो? गरजेचे आहे का? या मर्यादा रेषा आपण ठरवायला हव्या ना. हरवत चाललोय आपण मनस्वास्थ्य अन पर्यायाने शरीर स्वास्थ्य ही! खुप कंगोरे येतील या विचारांना. एकान्गी होऊन कुठेच चालणार नाही असे माझे मत.

खरतर मला हे जाणवले ते सभोताल पाहूनच.स्वानुभव पण आहेतच. मानसिकदृष्ट्या खूप अस्थिर होत चाललोय आपण असे सतत वाटते. एक इक्विलिब्रियम ढळलाय आपला..सगळ्याच बाबतीतला...त्यात सदानंद नाडकर्णी यांचे समतोल आर्थिक विकासाच्या संदर्भातून पुस्तक वाचनात आले...ते वाचून वाटते येस, खरेच २० टक्के मानव, २०%पाळिव मनुष्यप्राणी आणि ६० टक्के अडगळ. आजच्या समाजाचे हे चित्र खरे वाटले. केवळ आर्थिक समतोलाच्या बाबतीत नाही तर मी सामाजिक, भावनिक, मानसिक इक्विलिब्रियमचा विचार केल्यावरही हे जाणवले. अरे खरेतर केवळ शांतपणे जगणे अन आवड आहे ते काम करायला मिळणे हा खरतर समाधानाचा सर्वोच्च भाग. पण आपण किती हा विचार सजगपणे करतो? शेळ्या मेन्ढ्याप्रमाणे सगळा लोंढा जिकडे तिकडे आपसूक आपण वहायला लागतो त्यात ही मग त्या दिशेने पुढे जाण्याची धडपड..खरच आपल्याला हेच हवे आहे याचा एक क्षणभर थांबून कणभर तरी विचार मनात येतो का?...या विचारातून मग सुरु केला शोध...किती तरी अध्यात्मिक, योगिक, पौराणिक गोष्टी वाचायला सुरूवात केली...कित्येकदा खूप काही खजिना गवसला असे वाटते अन मग आपण ते खूप मागे सोडून आलो अशी खन्तही वाटायला लागली...मग लहानपणचा विचार करताना काही गोष्टी मनाच्या प्रतलावर लख्ख उमटलेल्या आठवल्या. कदाचित तो माझ्या मनाचा भाग असेल असे वाटले. मी अनुभवले म्हणून मला ते छान वाटते असे ही वाटले. काही तथ्यान्शाने ते खरे ही आहे. पण मग म्हणून मग मी इथे तुमच्याशी बोलायचा प्रयत्न केला. यात हे चांगलेच अन ते वाईटच हा भाग खरेच नाही. निसटलेल्या क्षणासाठी दु:ख करणे वैगरे टिपीकल गोष्टी नाही यात. आपल्याला वेचायचय ते चांगले कण अन त्याचा आजच्या जगण्यात गोफ गुफंता येईल का हे पहाणे. मनाच्या तळातुन आज आधुनिक काळात जगतानाही काही संदर्भ खूप अभ्यासाने मांडलेले होते हे लक्षात येते.

अतुल देअर यु आर, मला अपेक्षित फक्त भौतिक गोष्टी नव्हत्या तर मानसिकता ही होती. उलट मानसिकता ही मुख्य होती हेच खरे. हो माणसे भावनिक होती, गंभीर ही होती प्रत्येक गोष्टीबाबत पण त्याचा काही फायदाही होताच ना..हल्ली सारखे सगळेच खूप ईझी घेणेही खूपदा त्रासदायक वाटते नाही..

नीधप..धन्यवाद
आता साधारण १४ वर्ष मास्टर्सच्या विद्यार्थ्यांना शिकवत असल्याने विशीतल्या तरूणांच्या मानसिकतेतले स्थित्यंतर अनुभवले आहे. आणि मी विशीबाविशीत होते तेव्हापेक्षा काही भिंती आता तुटून गेल्यात हे जाणवते हे फार छान आहे.>>>> अगदी काही भिंती तुटून गेल्या हे स्वागतार्ह आहेच पण काही गिलावे हवे होते हे आजही जाणवते. हा केवळ विलाप किंवा विव्हळता किंवा हतबुध्दता नाही..पन एक धागा जाणवतो तो धागा आज असायला हवा होता , तो विरळ झालाय किंवा तुटलाय बहुदा. तो पुनश्च आज आणता येईल का हा एक विचार बाकी काय

बाकी मी सत्तरच्या दशकातच जन्मलेली असून आमचा काळ वगैरे म्हणण्याइतके मला म्हातारे झाल्यासारखे वाटत नाहीये. आयुष्याचे प्रत्येक दशक ही एक फेज होती आणि प्रत्येक फेज महत्वाची होती. आताची फेजही नवीन बदलांची आहे आणि तेवढीच एक्सायटिंग आहे.>>>>>>> म्हातारे झाल्यासारखे अजुन वाटत नाही हे चांगलय ना...

हो नव्या गोष्टी स्विकारायाच्याच पण जुने धागेही जुनाट म्हणुन तोडुन न टाकता बळकट करता येईल का हा विचार करायला हवा ना.. कोणी करत नाही..मग आपण का करायचे असे नको ना..काहीतरी वेगळा विचार करायला काय हरकत आहे? ..माझा विचार दोन काळाचा तुलनात्मक विचार नाही तर दोहोतील अगदी चांगले अहे त्याचा मिलाफ करुन एक वेगळी वाट का नाही धरत आपण निदान तसा विचार का नाही करत हा आहे..
धन्यवाद सगळ्यांना...:)

सस्मित छान..
आपण हेच करतोय नक्की? ...जरा शान्त पणे थांबून विचार करायला हवा या स्टेटमेंटपाशी

आमच्या वेळी ही फेज फक्त म्हातार्‍यांनी वापरायची हा विचार ही बदलता येऊ शकेल ना ?

जिज्ञासा... त्या काळात नोकरी करणार्‍या स्त्रियांना आजचा काळ अधिक सुखकर वाटत असेल कदाचित.>>>> असु शकेल ही. पण माझ्या आईला जी त्यावेळेस नोकरी करत होती ती माझी नोकरी बघून म्हणते..नोकर्‍या आम्हीही केली पण अशी ससेहोलपट नव्हती बाई ..खुप आरामशीर केली नोकरी आम्ही ..एक तर ऑफिसेस जवळ होते आजच्या तुलनेने..मुलांच्या शाळेची टेन्शन्स नसतील, कामाला माणसे मिळत होती अशी अनेक कारणे तिच्या म्हणण्यामागे असतील.
पण आपल्याला तुलना नाही करायची इथे.आता हेच बघ..हे बोलताना जाणवले आज अंतरे वाढली, मुलांचे प्रश्न निर्माण झाले? मग ते कमी करण्यासाठी त्या काळातील चांगली गोष्ट कोणती असेल तीचा विचार करता येईल?