आमचे अनोखे खेळ

छान लिहिलंय.

ठिक्कर राहिला.

सुंदर आठवणी , छान लिहिलंय ! थोड्याफार फरकाने आपण सगळ्यांनीच हे खेळ खेळले आहेत, प्रत्येक पॅरा वाचताना मला त्या त्या वेळचे माझे सवंगडी, घर , वेळ जागा सगळं डोळ्यासमोर दिसत होतं .. अशा आठवणींसाठी गतकालविव्हल व्हायला मला नेहेमीच आवडतं..
पत्ते वगैरे अगदी अगदी झालं .. आम्हाला पण मे महिन्याची सुट्टीतच पत्ते खेळायला allowed होतं..
एक 'तार रोपी' सोडल्यास बाकी सर्व खेळ खेळले आहेत. त्या तार रोपी ऐवजी आम्ही असे खेळायचो : सगळ्यांच्या हातात काठ्या असतात , ज्याच्यावर राज्य त्याने सगळ्यांकडे पाठ करून उभं राहायचं आणि त्याची काठी दोन्ही हातात वर धरायची , इतरांपैकी एकाने मागच्यामागे आपल्या हातातल्या काठीने ती लांबवर उडवायची आणि स्वतःची काठी लगेच एका दगडावर टेकवायची .. दगडावर टेकवायच्या आत जर आपण पकडले गेलो तर आऊट .. नाहीतर ती काठी अशीच ठरलेल्या सीमेपर्यंत उडवत न्यायची .. थोडंसं रुमाल की पाणी/ डोंगर का माती सारखंच ..! जाम मज्जा !!

सगळ्यांच्या हातात काठ्या असतात , ज्याच्यावर राज्य त्याने सगळ्यांकडे पाठ करून उभं राहायचं आणि त्याची काठी दोन्ही हातात वर धरायची , इतरांपैकी एकाने मागच्यामागे आपल्या हातातल्या काठीने ती लांबवर उडवायची आणि स्वतःची काठी लगेच एका दगडावर टेकवायची .. दगडावर टेकवायच्या आत जर आपण पकडले गेलो तर आऊट .. नाहीतर ती काठी अशीच ठरलेल्या सीमेपर्यंत उडवत न्यायची .. >> आम्ही ह्याला 'लकडी आस' म्हणायचो. का ते माहीत नाही. मोठी मुलं म्हणायची म्हणुन असेल.
सायकलचा टायर चालवत तो कोणाच्या तरी पायावर लागेल असा ढकलायचा की तो आउट असाही खेळ आम्ही शोधला होता

अगदी अगदी झालं ममो!
चौसर खेळायचो आजकालचा लुडो. उलट्या पाटावर रकाने आखायचे. डायस म्हणून चिंचोके. उन्हाळ्यात चिंच फोडून वर्षभरासाठी साठवून ठेवायचो. ते तीन चिंचोके फोडून डायस व्हायचे. बांगड्यांच्या, दगड, काड्याच्या सोंगट्या. सागरगोटे, बिट्ट्या खेळायचो. ठिक्कर म्हणजे फरशीचा चपटा तुकडा. आम्ही मातीतच खेळायचो. काडीने आठ चौकोन आखायचे उभे चार आडवे दोन. चौकोनाच्या बाहेरून डाव्या चौकोनात ठिक्कर टाकायची ठिक्कर लाईनीवर पडली तर आऊट. लंगडी घालत उजव्या बाजूने चार चौकोन पार करून डाव्या बाजुच्या चौकोनात यायचं ही लंगडी करत येत असताना पायाचा स्पर्श कुठल्याही लाईनीला होऊ द्यायचा. ठिक्करच्या चौकोनात आल्यावर लंगडी पोझिशनमध्ये वाकून ठिक्कर उचलायची. लंगडी सुटली तर आऊट. उचलेली बाहेर अशी फेकायची की त्यावर पाय पाडून लंगडी सोडायची.

आम्ही ह्याला 'लकडी आस' म्हणायचो>> आम्ही काय म्हणायचो काय माहित .. आता तरी आठवत नाहीय कदाचित काहीच नाव नव्हतं.. विचारून बघते .. अजून एक काहीतरी असे खेळायचो पण मला नीटसं आठवत नाही, की , मातीचा किंवा वाळूचा हातभर किंवा जास्त लांब स्पीडब्रेकर सारखा डोंगर करायचा.. आणि त्यात बांगडीची तुटलेली काच लपवायची .. ज्याच्यावर राज्य त्याने बघायचे नाही. इतरांनी वेगवेगळ्या जागी आपले हात ठेवायचे एकाच हात निश्चित जिथे काच लपवली तिथे असणार आणि राज्य वाल्याने ओळखायचं कोणत्या हाताखाली काच लपवली आहे वगैरे .. एकदाच ओळखायचे की ३ चान्स होते वगैरे आठवत नाहीय पण असे काहीतरी खेळायचो

मस्त मस्त !
तूर्तास रुमाल या विषयावर...

मस्त मस्त !
तूर्तास रुमाल या विषयावर...

मस्त.

रुमाल पाणी, भातुकली बाहुलीचे लग्न, घर घर, ट्रायसायकल आ डवी पाडून चाक गरगर फिरवणे, माझ्या आईचे पत्र हरवले संगीत खुर्ची, वाळूच्या ढिगात खोप्या करणे, पावसाच्या पाण्यात होड्या सोडणे. हे माझी भर.

लहानपणी आम्हाला फार कमी साहित्य आणि साधनं उपलब्ध होती पण त्यातून ही आम्ही स्वतःची करमणूक स्वतः निर्माण केल्याने लहानपण मजेतच गेलं. >> हे कोणते दशक असावे?

आता मात्र जागतिकीकरण, स्त्रियांच्या नोकरीमुळे वाढलेलं उत्पन्न, लहान कुटुंब , वस्तूंची सहज उपलब्धता, बदललेली जीवनशैली आणि विचारसरणी ह्या सगळ्यामुळे काळ तीनशे साठ अंशात बदलला आहे. >> १८० डिग्री पाहिजे. व मला सध्याच्या गेम्स पण खूप आवडतात,

प्लेस्टेशन च्या गेम्स, व मोबाईल गेम्स. उगीच नावे का ठेवा मज्जानु लैफ.

खास ममो स्पर्श लेख..
लगोरी राहिला यात... लगो sssssssssssssssरी

वा! मस्त. नॉस्टॅल्जिक.

भातुकली. यात घरून शेंगदाणे, गूळ, खोबरं मिळालं तर ठीक नाहीतर आजूबाजूच्या झाडांची पानं, फुलं गोळा करून त्याचा सैपाक होत असे.

कुंपणावरच्या एका जाडसर पानाचा आरसा करत असू. ते पान दुमडून फाकवलं की त्यातल्या चीकामुळे एक आरसा दिसू लागेल. झुडपाचं नाव माहीत नाही.

असंच अमरवेलीचे चष्मे आणि मैत्रीचा चौकोन.

झुरळाची फळं एकमेकांच्या कपड्यांवर मारणे. या झाडाचं देखिल नाव माहित नाही. शिवाय गुंडाच्या वेलीच्या सुकलेल्या शेंगेतून गुंजा गोळा करणे.

काचा गोळा करून मग काचापाणी खेळणे. यासाठी बांगड्यांच्या दुकानाबाहेर जाऊन काचा आणणे. त्यात रंग, डिझाईनची विविधता असणे ही खासच अभिमानाची गोष्ट. सोनेरी वर्खवाल्या बांगड्यांचे तुकडे म्हणजे लॉटरीच.

'दगड का माती' हा खेळ भयंकर पॉप्युलर होता. सोनसाखळी, जोडसाखळी, आबादुबी, लगोरी आणि लपाछपी पण चिक्कार खेळलीये.

आईवडील घरात नसताना खोलीत पावडर टाकून त्यावरून धावत जाऊन घसरणे (आता विचार करू धसकायला होतं की किती रिस्क होतं त्यात), टॉवेलवर एकीला बसवून दुसरीने तो खेचत तिला घरभर फिरवणे.

आईच्या शिवणाच्या मशीनच्या पॅडलवर बसून ते वादी लावलेलं चाक फिरवत मोटार चालवण्याचा आनंद घेणे. ही मोटार मोठीच अद्भुत होती. त्यात बसलं की शरीराचा अर्धा भाग खाली आणि उरलेला अर्धा वर असं फटाफट हलत राही. जास्त जोरात चालवली तर हात चाकात अडकून स्पीकिंग केल्याबद्दल शिक्षाही भोगावी लागतात असे. या मोटारीचं प्रसंगानुरूप कधी कधी बसमधेही रूपांतर होत असे.

आईवडील घरात नसताना खोलीत पावडर टाकून त्यावरून धावत जाऊन घसरणे >>>
यातून एक अपघात घडला, आणि आमच्या बिल्डिंगच्या गणेशोत्सवाचा ओनामा झाला!
या खेळात भंगलेल्या मूर्तीचा मित्राच्या आईबाबांना पत्ता न लागू देता, यथोचित उपयोग म्हणजे, बिल्डिंगचा सार्वजनिक गणपती बसवणे!
खरं तर यातून कोणाला अशुभसंकेत जाणवेल. पण आम्हा मुलांच्या दहा वर्षातल्या दोन पिढ्यांना खूप मोठा कार्यानुभव देण्याचं महत्कर्म या गणेशोत्सवानं साधलं.

दगड की मातीची सुरुवात आमच्या कडे अशी व्हायची -- ' कोरा कागद निळी शाई, आम्ही कोणाला भीत नाही, अर्धा लिंबू / कच्चा लिंबू अस्से, चिडायची बात नस्से, चिडला तर सात राज्य दिली जातील..वर बघून सांग दगड की माती '
लेख मस्तच, नंतर विस्ताराने प्रतिसाद देईन.

आमच्याकडच्या ठिक्करमध्येही आठ चौकोन / वर्तुळे असत. पण ती अशी - एका पुढे एक तीन. त्या पुढे ळ सारखी जोडून दोन. पुन्हा एक. मग पुन्हा दोन. क्रमाने पहिल्या चौकोनापासून प्रत्येकात ठिक्कर टाकत लंगडी घालत जायचं. ज्या चौकोनात ठिक्कर असेल तो जाताना टाळायचा. परत येताना तो ठिक्कर उचलायचा. असे आठ चौकोन पूर्ण झाले की पुढचे प्रकार. पालथ्या मुठीवर, खांद्यावर, कपाळावर, डोक्यावर, पावलावर ठिक्कर ठेवून सगळ्या चौकोनांत फिरून परत यायचं. शेवटचा प्रकार डोळे झाकून चौकोनांतून फिरून यायचं. रेषेवर पाय पडला की बाद.
ठिक्कर म्हणजे टाइलचा तुकडा.

दगड की माती काय होतं? आम्ही डोंगरपाणी खेळत असू.

डब्बा ऐसपैस सारखा स्टॉप हा एक खेळ होता. यात भोज्या म्हणजे ज्याच्यावर राज्य आहे त्याची पाठ. त्याच्या मागून येऊन त्याने पहायच्या आत पाठीला स्पर्श करायचा. तेव्हा ओरडायचा एक शब्दही होता. लपलेला भिडू दिसला की त्याचं नाव घेऊन स्टॉप म्हणायचं. चुकीचं नाव घेतलं तर पुन्हा राज्य.

कांदाफोडी - जमिनीवर पाय सरळ करून बसायचं. दुसर्‍या भिडूने ते ओलांडून जायचं. मग उंची वाढवत न्यायची. एका पायावर दुसरा पाय, मग त्यावर एक हात, दोन्ही हात, मग गुढघे आणि हात टेकून मग ओणवं उभं राहून.

आईवडील घरात नसताना खोलीत पावडर टाकून त्यावरून धावत जाऊन घसरणे >> आईशप्पथ !! हे आम्ही पण करायचो .. डेंजर एकदम
काचापाणी खेळणे>> हे नक्की कसे खेळतात ?

आमच्या छोट्या इमारतीला ८ पायऱ्यांचा जिना होता हळूहळू आम्ही ५ व्या ६ व्या असे करत करत ८व्या पायरीवरून म्हणजे अख्या जिन्यावरून खाली उडी मारायला जमवले होते...

हो कांदाफोडी पण मज्जा यायची..

आजोळी घरात मोठा झोपाळा होता. एका वेळी तीन चार मोठी माणसं बसायची एवढा मोठा.
उन्हाळ्यात आम्ही पुण्याहून सुट्टीसाठी जायचो. आगगाडीतून येणारे आम्हीच.
मग वय वर्षे तीन ते बारा या वयातल्या सात-आठ नातवंडांचा आवडता खेळ म्हणजे त्या झोपाळ्याला आगगाडी समजून मोठ्यात मोठा झोका काढायचा.
मग कुणी इंजिन ड्रायव्हर म्हणून पुढे बसायचा. कुणी गार्ड म्हणून मागे. त्याच्या हातात लाल आणि हिरवे हातरुमाल किंवा टॉवेल.
आणि दोघे जणं दोन बाजूंना कड्यांना धरून उभे. हे कोण? फायरमॅन, ते बॉयलरमध्ये कोळसा टाकणारे असायचे ना त्या काळी? तेच!
मग हे दोघे उभ्याउभ्या पायानं जोर काढून उंच उंच झोका काढणार...
इंजिन ड्रायव्हर आणि गार्ड यांचं मुख्य काम म्हणजे पायानं झोका थांबवणे!
सगळी चिल्लीपिल्ली प्रवासी असायचे. जिवाच्या आकांतानं झोपाळ्याच्या कडांना पकडून बसलेले असायचे.
मग कधी ही महाराष्ट्र एक्सप्रेस तर कधी गीतांजली. कधी जीटी (ग्रॅन्ड ट्रंक) तर कधी राजधानी.
मधेच कुणी काका फ्रॉन्टिअर मेलची महती सांगून जायचे. मग लगेच रेल्वेचं टाइमटेबल काढून त्यावरची स्टेशनं शोधायची.
सगळ्यात महत्त्वाचं म्हणजे कुठल्या स्टेशनावर काय खायला मिळते, ही माहिती.
मग आतून आजीकडे जाऊन शेंगदाणे, चुरमुरे, गूळ, खोबरं, चिवडा, लाडूचा भुगा, कधी पापड-कुरडया घेऊन यायचं.
मग चुरमुऱ्यांच्या कचोऱ्या व्हायच्या आणि गुळाचा आग्रेका पेठा!
कारण आमची ही गाडी सगळ्या स्टेशनांवर रीतसर थांबायची!
बडनेरा आलं की आत्या चहा घेऊन स्टेशनावर भेटायला यायची. शेगावला कचोरी खाल्ली जायची. रात्रीचं जेवण भुसावळला व्हायचं. काही विचारू नका!!
हा खेळ कुणी तरी एखादा धडपडला किंवा झोपाळा भिंतीवर आपटून कुणाचं ढोपर फुटून रडायला लागला की मगच संपायचा.
नाही तर, आतून एखादी काकू वा आत्या 'चला जेवायला' असे हाकारे करत यायची, मागून आजी यायची.
पण गाडी यार्डात लावल्याखेरीज खेळ संपायचा नाही!

ममो फारच सुंदर आणि स्मरणरंजन करून देणारा लेख
यातील बरेच खेळ खेळलो आहे लहानपणी. मुंबईत कबड्डी, लपाछपी, खो खो, लंगडी, आंधळी कोशिंबीर, डब्बा ऐसपैस असे अनेक खेळ होते. पण सुट्टीत गावी गेल्यावर अगदी वेगळे खेळ असायचे.
शेतात चांगल झाड बघून आम्ही सुरपारंब्या खेळायचो. मंजू ताईंनी सांगितलं तस पाटामागे कोळश्याने चौसर आखून खेळायचो. त्याला काचा कवड्या म्हणायचो. बांगड्यांच्या काचा सोंगट्या म्हणून v कवड्या फासे म्हणून वापरता असू. कवड्या नसल्या की चिंचोके फोडून वापरायचे. त्यात जर सगळ्या चिंचोक्यांची काळी बाजू वर पडली तर "छाप छाप" म्हणून सगळ्यांनी जमेल तसे ते चींचोके हाताने झाकायचे. ज्याने जेवढे झाकले त्याला तेवढे पॉइंट.
मुली गजगे (सागरगोटे) खेळायच्या, मुले त्यांना गजगे आणि ते नाही मिळालं तर बिट्ट्या आणून द्यायचो.
आणखी म्हणजे बांगड्यांच्या काचांचे तुकडे हातात घेऊन उडवायचे आणि पटकन हात उलटा करून ते झेलायचे मग बाकीचे त्यातली एक काच मळहातवर ठेवायला सांगायचे. तीच काच ठेऊन बाकी सगळ्या झटकायच्या व मग सगळ्या काचा ती एक काच तशीच मळहातावर ठेऊन उचलायच्या वरची काच पडली की आऊट.
उन्हाळयात गावी छोटासा मांडव घालायचो आणि त्याची पूजा करायचो. मुली त्यात त्यांच्या बाहुल्यांची लग्न लावायची. घरातून शिरा मिळायचा.
गोटया तर खूप खेळायचो. विटी दांडू, लगोरी हे पण असे जोडीला.
उन्हाळयात आम्ही करंजाच्या शेंगा वेचून त्या फोडायचो घरच्यांचा डोळा चुकवून (अगदी खुफिया मिशन असे) आणि त्या फोडलेल्या बिया विकून येणाऱ्या पैशात आईस क्रीम, पानावरची कुल्फी, गारीगार खात असू.
गावी जत्रा असली की मग त्यातून काही खेळणी घेतली जात.
त्यात ते बोटभर लांबीचे प्लास्टिकचे ट्रक त्यात माती भरून खेळत असू. आणखी एक म्हणजे एक मध्ये काच आणि त्याच्या चारी बाजूला वेगवेगळी चित्रे असणारे एक खेळणे भेटे, मग तुला काय पाहिजे ते विचारून त्या भागाच्या चित्राची घडी पहिली काचेवर करून दुसऱ्या बाजूने ते त्याला दाखवत असू व कशी जादू केली असे भासवू. आणि एक कॅमेरा आणि फिल्म (फोटो निगेटिव्ह) मिळत असतं त्या घेऊन एखाद्या खोलीत अंधार करून धोतराचा पडदा करत असू मग आरस्याने सूर्यकिरण त्यावर टाकून त्या फिल्म मोठ्या पडद्यावर बहात असू.
आणखी एक पत्र्याच टिक टिक वाजणार खेळण भेटे त्याच्या कर्कश्य आवाजाला सगळे वैतागत. पिपाण्या पण भारी असतं. नाही मिळाल्या तर करंज वडाच्या पानाच्या करत असू.

कुंपणावरच्या एका जाडसर पानाचा आरसा करत असू. ते पान दुमडून फाकवलं की त्यातल्या चीकामुळे एक आरसा दिसू लागेल. झुडपाचं नाव माहीत नाही.>>>>>>>मोगली एरंड, आम्ही ह्याचे बुडबुडे काढत असू. आत्ताची पोरं बबल्स म्हणतात ते

असंच अमरवेलीचे चष्मे आणि मैत्रीचा चौकोन.>>>>>आम्ही वाळलेल्या ज्वारीच्या ताटाचे चष्मे, टेबल खुर्ची, बैलगाडी बराच काही बनवत असू.
झुरळाची फळं एकमेकांच्या कपड्यांवर मारणे. या झाडाचं देखिल नाव माहित नाही. >>>>>>लांडगा, कुसळ

ममो फारच सुंदर आणि स्मरणरंजन करून देणारा लेख
यातील बरेच खेळ खेळलो आहे लहानपणी. मुंबईत कबड्डी, लपाछपी, खो खो, लंगडी, आंधळी कोशिंबीर, डब्बा ऐसपैस असे अनेक खेळ होते. पण सुट्टीत गावी गेल्यावर अगदी वेगळे खेळ असायचे.
शेतात चांगल झाड बघून आम्ही सुरपारंब्या खेळायचो. मंजू ताईंनी सांगितलं तस पाटामागे कोळश्याने चौसर आखून खेळायचो. त्याला काचा कवड्या म्हणायचो. बांगड्यांच्या काचा सोंगट्या म्हणून v कवड्या फासे म्हणून वापरता असू. कवड्या नसल्या की चिंचोके फोडून वापरायचे. त्यात जर सगळ्या चिंचोक्यांची काळी बाजू वर पडली तर "छाप छाप" म्हणून सगळ्यांनी जमेल तसे ते चींचोके हाताने झाकायचे. ज्याने जेवढे झाकले त्याला तेवढे पॉइंट.
मुली गजगे (सागरगोटे) खेळायच्या, मुले त्यांना गजगे आणि ते नाही मिळालं तर बिट्ट्या आणून द्यायचो.
आणखी म्हणजे बांगड्यांच्या काचांचे तुकडे हातात घेऊन उडवायचे आणि पटकन हात उलटा करून ते झेलायचे मग बाकीचे त्यातली एक काच मळहातवर ठेवायला सांगायचे. तीच काच ठेऊन बाकी सगळ्या झटकायच्या व मग सगळ्या काचा ती एक काच तशीच मळहातावर ठेऊन उचलायच्या वरची काच पडली की आऊट.
उन्हाळयात गावी छोटासा मांडव घालायचो आणि त्याची पूजा करायचो. मुली त्यात त्यांच्या बाहुल्यांची लग्न लावायची. घरातून शिरा मिळायचा.
गोटया तर खूप खेळायचो. विटी दांडू, लगोरी हे पण असे जोडीला.
उन्हाळयात आम्ही करंजाच्या शेंगा वेचून त्या फोडायचो घरच्यांचा डोळा चुकवून (अगदी खुफिया मिशन असे) आणि त्या फोडलेल्या बिया विकून येणाऱ्या पैशात आईस क्रीम, पानावरची कुल्फी, गारीगार खात असू.
गावी जत्रा असली की मग त्यातून काही खेळणी घेतली जात.
त्यात ते बोटभर लांबीचे प्लास्टिकचे ट्रक त्यात माती भरून खेळत असू. आणखी एक म्हणजे एक मध्ये काच आणि त्याच्या चारी बाजूला वेगवेगळी चित्रे असणारे एक खेळणे भेटे, मग तुला काय पाहिजे ते विचारून त्या भागाच्या चित्राची घडी पहिली काचेवर करून दुसऱ्या बाजूने ते त्याला दाखवत असू व कशी जादू केली असे भासवू. आणि एक कॅमेरा आणि फिल्म (फोटो निगेटिव्ह) मिळत असतं त्या घेऊन एखाद्या खोलीत अंधार करून धोतराचा पडदा करत असू मग आरस्याने सूर्यकिरण त्यावर टाकून त्या फिल्म मोठ्या पडद्यावर बहात असू.
आणखी एक पत्र्याच टिक टिक वाजणार खेळण भेटे त्याच्या कर्कश्य आवाजाला सगळे वैतागत. पिपाण्या पण भारी असतं. नाही मिळाल्या तर करंज वडाच्या पानाच्या करत असू.

कुंपणावरच्या एका जाडसर पानाचा आरसा करत असू. ते पान दुमडून फाकवलं की त्यातल्या चीकामुळे एक आरसा दिसू लागेल. झुडपाचं नाव माहीत नाही.>>>>>>>मोगली एरंड, आम्ही ह्याचे बुडबुडे काढत असू. आत्ताची पोरं बबल्स म्हणतात ते

असंच अमरवेलीचे चष्मे आणि मैत्रीचा चौकोन.>>>>>आम्ही वाळलेल्या ज्वारीच्या ताटाचे चष्मे, टेबल खुर्ची, बैलगाडी बराच काही बनवत असू.
झुरळाची फळं एकमेकांच्या कपड्यांवर मारणे. या झाडाचं देखिल नाव माहित नाही. >>>>>>लांडगा, कुसळ

काय आठवणीचं पोतडं उघडलंस ममो. बाबा आम्हीपण खूप खेळलोय हे खेळ.
दादरला काकूच्या घरी राहायला जायचो तर तिथे पण मित्रमैत्रिणी होते. तिथे गोट्या, डफ्फर पण खेळलोय. लगोरी, डबा ,ऐसपैस, क्रोकोडाईल क्रोकोडाईल विच कलर डूयु वॉंट? , विष की अमृत, L O N D O N लंडन, अजून एक खेळायचो, हातात माती आणि त्यात काडी रोवलेली असायची ,मग डोळे बंद करून त्या मुलीला गरगर फिरवून कुठेतरी नेउन ती माती ठेवायला सांगायची मग परत पहिल्या ठिकाणी आणून डोळे उघडून शोधायला लावायची.
आम्ही घरी बैठे खेळ पण खूप खेळायचो. परिकथेची छान छान चित्र असलेली पुस्तकं होती माझ्या दुसऱ्या काकूकडे ( ती ज.पु. भागवतांची मुलगी ) तर त्या पुस्तकातल्या चित्रावरून मेमरी गेम घ्यायचा माझा भाऊ.
भरत ठिक्कर म्हणताहेत ते आम्ही भरपूर खेळलोय. ठिक्करबिल्ला नाही तर चिप्पी पण म्हणायचो. ते घर चॉकने काढूनच ठेवलेलं असायचं. त्यात हिरा म्हणून पण खेळायचो. आता ते कसं काढायचो ते एवढं आठवत नाहीये.
बाकी नावगावफळफूलरंगअडनावसिनेमामार्क हे माबोला नवीन नाही. एका गणेशोत्सवात खेळलोय.
सांगा सांगा लवकर सांगा काही " " ची नावे सांगा बी क्वीक. हे पण खेळायचो. ह्यातलं बीक्वीक चा अर्थ मला किती नंतर बी क्वीक असा कळला. ते एकत्र न समजताच म्हणायचे.
पावडर वरून घसरणं>>> मला वाटायचं आपणच असे अतरंगी. आम्ही बाथरूम मध्ये पाणी साठवायचो. स्विमिंग पूल म्हणून

असंच अमरवेलीचे चष्मे आणि मैत्रीचा चौकोन.>> हो आम्ही पण केलेत. अजून एक पांढऱ्या लिलीची पानं लांबलचक असायची आणि त्याला चिक खूप असायचा तर ती पानं हलकेच तोडून त्याच्या माळा करायचो. चिकामुळे न तुटता लांब लांब माळा व्हायच्या. आता विचार करून वाटतंय की बरीच पानांची ( लिलीच्या) नासाडी केली हो आम्ही

नेहमीप्रमाणेच छान लेख ममो !! लहानपण च्या बऱ्याच आठवणी जागा झाल्या .

डबा ऐसपैस बहुतेक सगळे खेळले आहेत असं दिसतंय.
ऐसपैस हा 'I spy'चा अपभ्रंश असल्याचं कुठेतरी वाचलं होतं. त्यात डबा कुठून आला माहीत नाही.

वर आलेली नावं वाचून एकदम नॉस्टॅल्जिक वाटलं. इथे आल्यावर मुलाच्या प्रीस्कूलमध्ये 'पिक अप स्टिक्स' पाहिल्या तेव्हा 'अरे हे तर काचापाणी!' असं झालं होतं!
आम्ही ठिक्कर खेळायचो ते खण (चौकोन) आखून त्यात ठिक्कर (किंवा एखादी मोठी सेफ्टी पिन वगैरे) टाकायचो. ती रेषेवर किंवा खणाबाहेर पडली तर डाव जात असे. मग ज्या खणात ठिक्कर असेल त्या खणात पाय न टाकता ती उचलून यायचं असायचं. सगळा पट दोन्ही बाजूंनी पूर्ण केला की एक खण आपल्या मालकीचा करता येत असे - मग त्यात इतर कोणी पाय टाकू शकत नसे. मग ते ठिक्कर आणणं अवघड होत जायचं.

आमच्या चाळीच्या चौकात टाइल्सच्या तुकड्यांनी बॅडमिंटन कोर्ट 'आखलेलं' होतं. मग पकडापकडीची 'रेषेवरची' एक व्हर्जन खेळली जायची.

बाकी बैठ्या खेळांत पत्ते, कॅरम, सापशिड्यांसारखे बोर्ड गेम, नावगावफळफूल, घरी मोठे कझिन्स जरा इन्टुक असल्यामुळे स्क्रॅबल वगैरे बरंच खेळलं जायचं.

भा. रा. भागवत (फास्टर फेणे लिहिणारे) आमचे शेजारी होते. लीलाताईंनी त्यांच्या (माझ्या वयाच्या) नातीच्या बाहुलीचं लग्न मोठ्या थाटात लावल्याचं आठवतंय. माझी मोठी बाहुली फक्त साइजमुळे नवरा झाली होती.
पण अगदी चाळभर वरात वगैरे काढली होती आणि वर्‍हाड्यांना मस्त खाऊपिऊ घातलं होतं हे आठवतं.

भरतजी आम्ही त्याला टिपरी पाणी म्हणत असू, त्यात सगळ्यात शेवटी बहुदा डोक्यावर टिपरी ठेवायची आणि ती चौकोनात टाकताना तिची पापी घेऊन टाकायची :P..लिंगोरचा, डब्बा ऐसपैस, पत्ते, व्यापार, कांदा फोडी, माझ्या आईचं पत्र, आमच्या घरात ४० चोर , डोंगराला आग लागली, गोट्ा, रुमाल पाणी, विटी दांडू, अप्पा रप्पी हे आणि असे खेळ आमच्या मोठ्या वाड्यात सहजी खेळता येत. वाड्यात प्रवेश केलं की मोठा चौक होता मग आमची ओसरी मग एक बोळ आणि बोळा च्या शेवटी मागचं अंगण.. मागच्या अंगणाच्या शेवटी वाड्याचा दरवाजा आणि पुढे मोरया गोसावी बाग. त्या बागेत जोड साखळी, विष अमृत, पकडा पकडी, लंगडी असे खेळ संध्याकाळ कमी पडायची पण साडे सात आठ पर्यंत घरी यायचेच. नंतर कधी तरी सायकल टायर ला चिंचेच्या फोकान हाकलत न्यायचा खेळ पण आवडीचा झाला. कधी संध्याकाळी साडे सहा / सात ला दिवे गेले की लपाछपीला अशी काय मजा यायची आणि अगदी दोन तीन वाडे ' हद्द ' ठरायची ज्यावर राज्य येई तो किंवा ती अगदी मेटाकुटीला येऊन जाई..Gotya मध्ये तो पांढरा हंटर असायचा, असा लागायचा वरमी. नडगी वर बसला की जीव कळवलायचा. 'चकणे ' ही पण मजा असायची, जास्तीची आणि कमीची मेजॉल्टी किंवा टीम पाडताना किंवा क्रम ठरवताना एकाने वाकायचं आणि दुसऱ्याने नंबर विचारायचा. पत्त्यातला पार्टनर लाल गोटूने ठरवायचा. माझ्या कडे काडेपेटी छाप पण खूप होते जमवलेले. फारच नॉस्टॅल्जिक झालं, ममोजी धन्यवाद

हो हो स्वाती त्या घराची मालकी गेली की ते घर सोडून मग टिपरी फेकायची आणि वाकायचं नाही ती फेक्ताना ताठ उभे राहून फेकायची

चकणे ही पण मजा असायची>>>>> आम्ही कचायचो

>>> आणि वाकायचं नाही ती फेक्ताना ताठ उभे राहून फेकायची
हो हो!

ममो, किती छान लेख! प्रतिसादही मस्त! त्या निमित्ताने आठवणींचा खजिनाच उघडला.
वर लिहिलेले बहूतेक खेळ आम्ही खेळायचो जोडीला आमच्याकडे रंगित लाकडी लगोर ते स्क्रॅबल असे बरेच काही होते. पण ते वयच असे होते की साधी छत्रीची तार असो नाहीतर मुंबईहून आणलेला मेकॅनो सगळ्यातच जीव रमायचा. सगळ्यांचीच लहान-मोठी आंगणं आपली वाटायची. मैत्रीणीला कंटाळा आला असेल तर तिच्या ताईसोबत खेळायचे. मारुतीच्या देवळाबाहेर छान मंडप होता. शनिवार सोडल्यास फारशी वर्दळ नसे, मंडपाच्या खांबांना पकडत खांब खांब खांबोल्याही खेळायचो. अजून एक उद्योग म्हणजे कुंपणाला अडूळसा लावलेला असे त्याच्या फुलांचा मध चोखत फिरणे.
मामी, ते चिकाचा आरसावाले झाड रानभेंडीचे ?
इथे लेक लहान असताना टिचरचा निरोप आला होता की जीम मधे सॉक हॉकी खेळतो तर समजावून सांगा. हे सॉक हॉकी म्हणजे जीमच्या गुळगुळीत लाकडी जमिनीवर नुसते सॉक्स घालून घसरणे कळल्यावर लहानपणी पावडर टाकून घसरण्याचा खेळ खेळायचो ते आठवून साधर्म्याची गंमत वाटली होती.

अजून एक कोण म्हणत टक्का दिला ? आता नीट आठवत नाहीये पण एकमेकांना विचारायच असायचं त्यात का टकका दिला ते .. आणि एक जॉली राजा राणी चोर शिपाई. आणि अजून एक टिपरी नेच असायचा ज्याच्यावर राज्य असेल त्याने तीन ढांगा मारून टिपरी ठेवायची आणि इतरांनी जिथून पहिली ढांग मारली तिथून स्वतःची टिपरी त्याच्या टीप्रिला मारायची.

लेख आवडला.
टिपरीपाणी, लंडन- लंडन-लंडन, कटिंग द केक, जंगलजिम, सीसॉ, झोके, घसरगुंडी, दिवे गेलेले असताना, लपाछपी. यात मुले अंगावरचे शर्टस बदलून मुद्दाम शर्ट दिसेलसे लपत मग धोप्पा होइ.
स्टॅच्यु व जॉली मस्तच. मला जॉली काढायची कधीच लक्षात रहात नसे.
विषामृत, जमीन की पाणी, लंगडी.
नाव-गाव-फळ-फूल मध्ये जाम मजा येई.
अरे लिंगोरचा/लगोरी कोणी बोलले आहे का वरती? म्हणजे उल्लेख केलाय का? आजकाल या पेट पिव्हजचा धसका घेतलाय.
आट्यापाट्या मुले खेळत आम्ही मुलीही खेळत असू पण फार फार क्वचित. क्रिकेटही अगदी एखाद्या वेळेसच.
पिवळी फुलपाखरे किती होती तेव्हा. त्यांच्या मागे काँग्रेस गवताचे झाडोरे घेउन लागणे, कैर्‍या पाडणे, लोकांच्या दाराला कडी लावून मग बेल वाजवून पळणे असे नतद्रष्ट प्रकारही केलेत.
>>>> कुंपणाला अडूळसा लावलेला असे त्याच्या फुलांचा मध चोखत फिरणे
हां टणटणीची म्हणजे घाणेरीची फुले.
भातुकलीमध्ये दाण्याच्या मध्ये गूळ चेपून लाडू करणे वगैरे प्रकार केलेल आहेत.
नकाशावरती अनवट गाव शोधून ते विचारायचं आणि इतरांनी ते शोधून दाखवायचं.
पिसे, ग्रीटिंगज गोळा करणे, संग्रह करणे.
@अबुवा - अरे वा केवढा मोठा झोपाळा होता तुमच्याकडे. माझ्या एका मैत्रिणीकडे पितळी कड्यांचा असाच मस्त ऐसपैस झोपाळा होता.
>>>>>अमरवेलीचे चष्मे
हाहाहा. अरे कोणी गुलमोहराच्या अंगठ्या केल्यात की नाही? आणि ते गुलमोहराचे आंबटगोड तुरे खाणे. झेंडूचे खोबरे खाणे.
>>>>>>आमच्या छोट्या इमारतीला ८ पायऱ्यांचा जिना होता हळूहळू आम्ही ५ व्या ६ व्या असे करत करत ८व्या पायरीवरून म्हणजे अख्या जिन्यावरून खाली उडी मारायला जमवले होते...
बाप रे दात पडायचा ना
अळी-मिळी-गुप-चिळी ..... जो पहीला बोलेल त्याची जीभ काळी.
वयानी मोठ्या ताया म्हणजे आदर्श. त्यांचे ग्रुप्स, त्यांच्या गप्पा भारी वाटत.
प्राथमिक शाळेत डबा खायच्या सुट्टीत, ९ वी १० वी च्या मुली येउन गालगुच्चे घेत. अगं ही बघ किती गोड आहे- अगं ती बघ ना किती गोड आहे करत. गाल लाल होत.

ओह प्लॅन्चेट! आम्ही रात्री करायचो. जमिनीवर खडूने अल्फाबेट्स, आकडे, आणि 'येस'/'नो' चे गोल आखून, डबीवर बोटं धरून.
मोठी भावंडं/मित्रमंडळी काय काय पुड्या सोडायची त्या खर्‍या वाटायच्या. फक्त नॅचरल कॉजेसमुळे गेलेल्यांनाच बोलवायचं असतं, तेही मरणोत्तर तीन वर्षांनी वगैरे. प्रश्न विचारून झाले की 'जा आता' असं स्पष्ट सांगायचं, नाहीतर ते आत्मे तिथेच राहातात आणि त्रास देतात वगैरे वगैरे.
एक 'अनुभवी' मैत्रीण एकदा 'आवाहन' करताना "तुम्ही आला असाल तर 'येस'वर जा, नसाल तर 'नो'वर जा" म्हणाली होती आणि मला जे अतोनात हसू यायला लागलं की पुढे कितीतरी दिवस आम्ही प्लॅन्चेट करू शकलो नाही!
न आलेला आत्मा 'नो'वर कसा जाईल?!