पत्र!

प्रिय आय,

पत्र कस लिव्हायचं ते आजून पफेट् जमल्याल न्ह्याय मला. खूप आदी श्याळत शिकावलं व्हतं. म्हनून जमल तस लितोया. गावाकडं समदं कसं हाय, वगेरे म्या विचारत न्हाय, खरं म्हनजे. पर तरी बी..... तू नीट हायसं नव? पुना काय बोल्ले न्हायत ना गाववाले तुला? बोलले तर सांग त्यासनी.... मंबई सारक्या शहरात बी लोक असतात. काळं-ग्वार बी आन श्रीमंत-गरीब बी! समदे पैक मिळवायला धावत असत्यात. पर दुसऱ्याच्या आयुषात टकुर घालून बसत न्हाय कोनी.
हित बाकी समदं झाक हाय. लहानपनी सकाळ-सकाळ म्या हाटलात जायचो बा संग! भांडी साबन लावून - इसळून दिली समदी, की हाटल मालक मला अन् बा ला 'चा' आनि संग खाया भजीपाव बी द्यायचा.
म्हनायचा, 'रोज दुपार अन सांजच्याला येत जावा. पैक दिलं अन वर जेवन बी.' पन बा म्हनला, 'ह्यो दुपारी श्याळला जातोया.' म्हणून फक्सत त्योच येनार कामाला दुपार अन सांजच्याला. मालकानं कामाला ठिवलं आन पैक बी दिलं. बा म्हनला, तुजी आय खुश व्हिल. पैक कमवायला आला व्हता ना बा हिकडं.
पर आये, शहरात जगायला लै पैका लागतो बग! जितका गावतो ना घाम गाळून, त्याच्याहून जादाच खर्च व्हतो. म्हनजी म्हयन्याच्या आखेरला हाती काय बी शिलक ऱ्हात न्हाय. वर देणी असत्यात.
बानं एक छोटसं खोपटं बांधलेलं आडगल्लीत. रोज उशिरा यायचा. म्हनायचा, 'काम केलं तरचं जगता यिल. पैका हवा तर दिवस रात्र येक करायला हवी.' म्या पण त्याच्या सोबत बसून बुटांना काळा रंग फासायचो, पर त्यो मयापेक्षा जास्त येगात करायचा. कदी कदी वाटायाचं मशिन हाय का काय याच्या हातात!
जितका दिसायचा तितका सादा बी नव्हता त्यो! म्या येक दिवस श्याळला गेलो न्हाय, तर काय हानला मला म्हायतिये? दिसभर रडत होतो म्या! पर रात्री आला तवा मला जवळ घेत म्हनला, 'आरं शिक्षाण म्हतवाच हाय लेका!' नंतर म्या येक पन दिस श्याळा बुडवून बा म्होर उभा ऱ्हायलो न्हाय. आन श्याळंला बी गेलो न्हाय.
रस्त्यावर काम बघत व्हतो. कुटतरी काम गावलं की बा च कष्ट कमी व्हत्याल म्हनून. मग काम गावल. माल पोचवायचं. आपन कधी 'का' इचारलं न्हाय, पर येक बाक्स हिकडून तिडकं पोचवायचं ५०० गावलं. अन मग दरदिसाला ५-६ बाक्स पोचवायला लागलो. यितका पैका जमला की म्या भाड्याने खोली घेतली. पर बा चिडला व्हता. म्हनला ते बाक्स पोचवायचं काम सोड म्हनून. त्याला काय कळतया? पैका नसल तर शिक्षाण काय बी उपयोगाच न्हाय! नोकरी पाजये तर पैका लागतोय, शिक्षाण पायजे तर पैका लागतोय, साद सरकारी काम करायच तरी पैका लागतोय.
आन आत काय हाय त्या बाक्सच्या, त्याज्याशी माझा अन बाचा काय संबंद ?
भाड्याच्या खोलीवरन सिमेट मातीच घर घेतलं म्या त्या कमाईवर! येक दिस माज्या म्हागं येक पांडुमामा लागला अन त्यान दांडकं बी फेकून हानायचा प्रयत्न केला. मग काय?
म्या साब कडन दुप्पट पैक घेतलं त्या डिलिअरीच! बाला सांगितलं आनंदानं तर त्यानं मला हान-हान हानला. म्हनला, 'सोडं ह्ये काम! येक दिस हे जीवावर बेतंल.' म्या ह्याइ येळी त्याचं मनावर घेतलं न्हाय! बा नाराज! घरात पडून असायचा येका कोपऱ्यात. मला वाटलं काइ दिसांनी व्हिल नीट. पर न्हाय! बिगडलेलं व्हतं ते आतून.
येक दिस मोठी शिपमेंट गावली हातात. येक काम आनि जन्मभर आराम! यितका पैका की मर पातूर पुरलं.
बा ला बोल्लो, 'हात ठिव डोचक्यावर. तुज्या टकुऱ्याची किटकिटच मिटवतोया म्या. बास ही लास्ट बारी!
बा खुप रडला त्या रातीला तुजी आटवन काडत. त्याला कामावरन बी काडल ना लोक चिडवत्यात म्हनून? बोल्ला त्यो मला. म्हनायचा, 'माजं शिक्षाण न्हाय म्हणून मला हिकडं नोकरी मिळत न्हाय. पर तू नकी शिक. म्होठ्ठा हो!'
म्या म्हनालो, 'आता समद नीट व्हिल. म्या तुज्यासोबत येईल गावाकडं. समद्या लोकान्सि दावू कोन खरं नापिक हाय ते.'
मला म्हनला, जगात त्यान जिच्यावर प्र्येम केलं तिनही त्याचं ऐकलं न्हाय अनं ज्यान त्याच्यावर प्र्येम केलं तो म्या बी त्याच ऐकत न्हाइ, ह्ये खात व्हतं त्याच्या मनाला. आणि ह्यातल्या येकातरी दुखातन म्या त्याला मुक्त केलया. मग त्यान माज्या डोसक्यावर थरथरता हात ठिवला. जाम भरून आलं व्हतं. पन मंबईत ह्या पान्याला किमत आन इमोशनल मुमेटला येळ न्हाय.
म्या त्याला शबुद दिला. म्हनलं 'हे शेवटचं! ह्या नंतर काम करायची गरजबी भासनार न्हाय.' त्याच्या चेऱ्यावर काय आनंद व्हता म्हनून सांगू.....
म्या बाक्स घ्यायला चिल्लर - पंटर लोकाबरोबर बाक्स उचलू लागलो. रात्र व्हती. म्हनून काम आरामात चाललं व्हतं. तितक्यात बा आला धावत धावत तिकडं. म्हने पोलिस मामा इचारत व्हतं माज्याबद्दल त्याला. मला कळचं ना, की ह्यो मामा माज्या मागं कश्याला काडतोया. आन म्या पयल्यांदा नियम तोडून बाक्स उघडला.
त्यात..... त्यात पांडऱ्या पुडक्या व्हत्या. बा पन पांडराफटक पडला ते पाऊन. मला म्हायित बी नव्हत..... मी गेले धा वरिस ह्या बाक्सांना पोचवतं व्हतो? ह्या? पर.... मला सांगितलं व्हत साब नं की ह्यात कोनाला काय बी धोका न्हाय म्हनून! मग ह्ये?
बा ने कानाखाली वाजवली तवाच उघडून बगायला हवं होतं.
भाईर पोलिसची जीप अलार्म वाजवत पोचली! काय करावं कळंना ! आमी समदे लपून बसलो. पोलिस आलं अन सरळ गोळ्या झाडू लागलं आनि नंतर माल घेतला न भाईर ताळ लावून गेलं. म्या सकाळी जागा स्वाडली. अन् हाका दिल्या समद्यांना. एक-दोन जण भाईर आली. माज्यावानीच भेदरलेली व्हती ती पन. जाऊन इतरास्नि शोधलं तर माज्या पंटर लोकांच्या नुसत्या डेड बॉडीच व्हत्या ड्रम आन रिकाम्या खोकड्यांच्या म्हागे.
मी घाबरून बा ला हाक दिली. पर तो झोपला व्हता. शांतपने. कित्ती दिसांनी पायलं त्याला असं झोपताना. रक्तानं डागाळल्येला, मदीच गोल फाटल्येला शर्ट असूनबी मस्त गाढ झोपल्येला. घोरत बी नव्हता. एरवीसारकी, सारकी कुस पन बदलत नव्हता. पईल्यांदा उठवाव वाटलं, पर न्हाय उटवलं. म्हनलं झोपू द्ये. इतकं दिस त्याच्या डोळ्याला डोळं लागलं नव्हत नीट. आज झोपू द्ये. आमी मागच्या बाजून भाईर पडलो. म्या तसाच नदीकाठावर बसल्येलो. तर..... तर तुला म्हायतिये त्या वाचलेल्या पंटर लोकांनी काय क्येल? त्यानी माज्या डोळ्यासमोर माज्या झोपलेल्या बा ला चितेवर ठेवला, बाकीच्या मुडद्यांना ठेवला तसा. म्या जोरजोरात आरडू लागलो तर पंटर म्हनला, 'छोटू, तू जा हितनं. लहानऐस अजून. पोलिस परत येण्याआधी हे काम झालं पाहिजे असं सांगितलं आहे भाईंनी आणि ते गोदाऊनही पेटवाव लागणारेय. आता तू मधे पडून काम वाढवू नकोस आमचं.'
म्या ऐकलं न्हाय तर मला उचलून बांदून ठेवला. आन.... आन..... आग लावली मेल्यांनी. माज्या डोळ्या समूर..... माज्या बा च्या चितेला.... माज्या देखत! म्या रडत ऱ्हायलो. खूप रडत ऱ्हायलो. फक्त्स रडतच ऱ्हायलो. आय, ही दुनिया चांगली न्हाय हाय गं. बा सारके सगळे चांगले नसतात. फसवत्यात! स्वताच्या कामाकरता दुसऱ्याचा जीव घेतात.... द्यायला लावतात.
म्या त्या काल वरून आजच्या पानावर येन्याचा प्रयत्न करतोया.
पर आटवनी सोडत न्हायित.
म्या आज बी त्या हाटलात जातो. भजी पाव खायला. बा सोबत घालवल्येला क्षन पुना जगावा म्हणून. हाटल चा मालक बदलला, व्येटर बदलले, अन्नाची चवबी बदलली. या वरसातन. पर आटवन अजून तशीच हाय.
कालच घरी माडीवर येक टराक सापडली. जुनी. बा ची व्हती. म्या उघडून पायली तर त्यान तुज्याकरता लिवलेली अन्येक पत्र व्हती त्यात. सुरकतल्येलं पेपर ! त्यावर लिवलं होतं बा च्या हस्ताक्षरातलं खूप काय काय! म्या वाचलं आन मग समजंल पेपराच्या सुरकुतण्याचं कोडं. तुझी आटवन काडत, प्र्येमाची शपत द्येत तुला येकदा भेटायाला बोलवत व्हता पत्रातनं. पर त्यातल येक बी पोस्ट करन्याच धाडस न्हाय झालं त्याचं.
आजवर त्या मानसाच ड्वाळं फकस्त माज्यासाटी पाणावल्येल बगितलं व्हतं मी...... पर पत्र तो माज्याबी नकळत लिवायचा बहुत्येक.

पत्रातन कळालं..... त्यानं गावकऱ्यांच्या टोमण्याना कटाळून गाव सोडलं आनि तु त्याला!
वांझोट म्हनून चिडवायचे न्हवं त्ये गाववाले तुम्हास्नी? पर ज्याने कचरापेटीतल्या या पोराला बा ची माया लावली तो वांझोटा कसा असलं? बघ ना.... तु काळी का ग्वारी, कजाग का प्रेमळ.... ये बी म्हायती नस्ताना म्या तुला 'आय' म्हनत पत्र पाठवतोया. क्वनामुळं? बा मुळंच नव्हं?
आनि खरंच, इतकं यिमपार्टटंट असतं काय गं लगिन झाल्यावर पुटुशी ऱ्हान, की नाय झालं तसं तर लगिन केलयं त्या मानसाला येकट सोडून निगून जावंस? बगायला गेलं, तर तू त्याचं जग स्वाडून गेलीस. पर हितं तर माज्यामुळं त्योच ह्ये जग स्वाडून गेला. म्हंजी म्होटा गुन्हेगार म्याच हाय त्याचा. अन येका गुन्हेगाराला काय बी अधिकार न्हाय दुसऱ्या गुन्हेगाराला जाब इचारायचा.
ह्ये समदं म्या तुला का लिवतोय.... मला म्हायित नाई. पर मन हलकं वाटायाला लागलंया आता ह्ये लिवून.
म्या आजवर अनेकदा उंच कडावर गेलोया. आज जमंल, उद्या जमंल.... पर पुना परत यायचो. वाटायचं काय तरी ऱ्हायलं हाय म्हागे बाकी. पर आता कदाचित जमंल.
ह्या पत्रासोबत पैक्यांचं पाकिट गावंल तुला. फकस्त माज्या कमाईचं न्हाय ते. बा न साटवलेलं पन हायित. त्याची इच्छा व्हती..... पर तो जिवंत असताना पत्र पाटवू शकला न्हाय. आन आता त्याची पत्र पाटवून काय फायदाबी नाय. पर म्या हे माजं पत्र पाठवनारच. अनोळकी व्यक्तीचं म्हनून निदान वाचशील तरी अशी आशा हाय.
माजं घर विकून गावलेलं पैक बी हाय या पाकिटातच. मला आता त्याची गरज न्हाय उरनार. पन एक मात्र खरं हाय. मला वाटलेल की फकस्त मंबईतचं समद किमती हाय. पर मनाकरता शांतीबी विकत घ्यावी लागत्ये त्ये बी अनोळखी गावाकडच्या मानसाकडंन.... अन त्ये बी इतक्या महागात..... ह्ये आत्ता ध्यानात आलं बगं माज्या.
काळजी घ्ये. आन बा च्या फोटू कडं बगून येकदा बोल..... की तुज बी प्र्येम हाय त्याच्यावर!

-छोटू

__________

©मधुरा