पुनरागमनाय च

पुनरागमनाय च !

हिवाळा सुरु झाला की निसर्गप्रेमींना, मुख्यत्वे पक्षीप्रेमींना वेध लागतात ते स्थलांतरित पक्ष्यांचे. आणि यात पहिला नंबर लागतो तो फ्लेमिंगो, रोहित अर्थात अग्निपंखाचा. पुस्तकातून, प्रसारमाध्यमातून , प्रकाशचित्रांतून तशी ह्याची तोंडओळख जवळ जवळ सगळ्यांना आहेच. परंतु ते अप्रतिम सौंदर्य 'याचि देही याचि डोळा' अनुभवने काही औरच.

तर अश्या या फ्लेमिंगो दर्शनाची एक सफर .......

उत्साही मित्रमंडळाकडून ह्या वर्षी हे पाहुणे पक्षी पाहायचं अस ठरलं. कुठे ? तर ठाण्याच्या खाडीत. कसं जायचं ? भांडुप उदंचन केंद्रातून (मराठीत भांडुप पंपिंग स्टेशन). इथनं बोटीने खाडीत जाता येते. इथल्या नावाड्याने मोठी नामी युक्ती शोधलीये. त्याने आधीच एक व्हाट्स ऍप गट करून, त्यात ह्या पक्ष्यांचे सुंदर सुंदर फोटो टाकून पक्षीप्रेमींना भुलवायचं काम चोख केलयं. आम्ही त्याला भुललोही (मेकिंग इंडिया - डिजिटल इंडिया, या मोहिमेचा अचूक फायदा घेत नावाड्याने नाव काढलं). दिवस, वार, वेळ, ठिकाण ठरलं. मग, "आम्ही बिघडलो , तुम्हीही बिघडाना", या उक्ती प्रमाणे समानधर्मीय (लाईक माइंडेड) मित्रांना विचारणा झाली. त्यानंतर कुणी, कधी, कुणाबरोबर, कसं , कुठे यायचं याचे पत्ते यथासांगपणे फिसून झाले.

जायचा दिवस उजाडला. नोव्हेंबरमासे रविवासरे पंच पंच उष्:काले उठून ठाण्याला निघालो. तिथून मित्रांबरोबर भांडुप पंपिंग स्टेशनला. इथे या ऋतूत सकाळपासून अनेक फोटोग्राफर्सची वर्दळ असते. शनिवार - रविवारी अधिकच. अन माझ्यासारख्या नुसत्या बघ्यांची त्याहून अधिक. इथे चालता चालता देखील बरेच पक्षी दिसतात. अर्थात त्यासाठी दिव्य द्विजदृष्टी देखील असावी लागते. आम्ही अगदीच वेळेत पोहोचल्याने लागेचच बोटीत शिरलो (फ्लेमिंगोचे जवळून दर्शन हे भरती - ओहोटीच्या वेळेवर अवलंबून असते, परंतु आमच्या नावाड्याने पंचांग आधीच पाहून ठेवल्याने आमची ऐन वेळी काही पंचाईत झाली नाही). बोट चालू झाली आणि आमचा भांडुप कडून ऐरोलीच्या दिशेने खाडीत प्रवास चालू झाला. दोन्ही बाजूच्या दाट कांदळवनातून मार्ग काढत व निरनिराळे पाणपक्षी पाहत आमची बोट पुढे सरकत होती .एव्हाना मोठे बगळे (Great Egret), तुतारी (Common Sandpiper), राखी बगळे (Grey Heron), ढोकरी (Pond Heron), काळ्या डोक्याचा शराटी (Black-headed Ibis),चमचा (Spoonbill), काळ्या शेपटीचा पाणटिवळा (Black-tailed Godwit), पाणकोंबडी (Waterhen ),उचाटया (Pied Avocet), टीळवा (Redshank), पाणकावळे (Cormorant ) ..... असे अनेक पक्षी दिसू लागले. पक्ष्यांच्या पंखाच्या फडफडाटात कॅमेऱ्याचा क्लिकक्लिकाट मिसळत होता. पक्ष्यांच्या अनेक मुद्रांचे फोटो टिपत मंडळी आपलं कौशल्य पणाला लावत होती. आमच्यासारखे काही मात्र दुर्बिणीतूनच हे 'शकुन्त'लावण्य पाहत होते. मधेच एखाद्या पक्षाची ओळख पुस्तकातून शिक्कामोर्तब केली जात होती.

आता लांबवर आम्हाला एक पक्षांच्या मोठ्ठाच्या मोठ्ठा थवा दिसू लागला. लांबून काहीच कळात न्हवते. पण जशी जशी बोट थव्याजवळ जाऊ लागली तसे तसे लोकांचे डोळे विस्फारू लागले. हो.... अगदी बरोबर.....तेच ते फ्लेमिंगो, अग्निपंख. अक्षरश: शेकडोंच्या संख्येत तो गुलाबी थवा डोलू लागला. जसजस जवळ जाऊ तसतसं विस्फारलेल्या डोळ्यांबरोबर विस्फारलेल्या तोंडातूनही वाहवाह येऊ लागली. आमचं घोडं खाडीत न्हालं.

आता त्यांच्या जितक्या म्हणून मुद्रा टिपता येतील तितक्या टिपण्याच काम चालू होत. त्या पक्षाचं लावण्या तरी काय वर्णाव, शिडशिडीत, कमनीय बांधा, लांबलचक भगवे-गुलाबी पाय, पिसांचा मनोहर गुलाबी व काळसर रंग, बाकदार मान आणि लालचुटुक चोच. प्रत्येक फ्लेमिंगो वेगळा, त्याच्या पिसामधील गुलाबी रंगाची छटा वेगळी. काहींचे पंख खरंच त्यांचं नाव सार्थ करीत होते. भारतात येणाऱ्या फ्लेमिंगोचे दोन प्रकार असतात, ग्रेटर व लेसर. त्यांच्या उंचीत, पंखात, चोचीत थोडा फरक असतो. थोड्याफार निरीक्षणातून तो कळतो. ह्या थव्यात दोन्ही प्रकारचे फ्लेमिंगो होते. बोटीतील प्रत्येकजण समोरच चित्र डोळ्यात व कॅमेऱ्यात जमेल तसे साठवत होते. एखाद दुसऱ्या कैकर (Osprey) व भोवत्याने (Harrier) देखील दर्शन दिलं.

अचानक आम्हाला दूरवर आणखी मोठ्ठं गुलाबी वादळ दिसू लागल. आणि बोटीने मोर्चा तिकडे वळवला. आता ते गुलाबी वादळ पाण्यावर तरंगू लागलं. बोट जवळ जाताच क्लिकक्लिकाट वाढला. आता थव्यातल्या गडद गुलाबी रंगांच्या, वेगळीच पोझ देणाऱ्या, पाण्यावर तुरुतुरु धावणाऱ्या (हो. हो, खरंच.. . हे उडण्या आधी काही सेकंद पाण्यावर धावतात), चोचीने पिसे खाजवणाऱ्या, मान मुरडणाऱ्या..... अश्या अनेकांचे पर्सनल फोटोशूट व निरीक्षण चालू झाले. त्यांच्या उडतानाच्या अनेक पोझ तर अप्रतिम. लांबलचक पाय व तेवढीच लांबलचक मान एका सरळ रेषेत ताठ ठेऊन अगदी आखीव रेखीव पद्धतीने पंख फडफडवत (फ्लयिंग स्टिक ) उडण्याचे कौशल्य हे कसे आत्मसात करत असतील असा विचार मनात आला. त्या विहंगांचे उडतानाचे दृश्य आणखीनच विहंगमय दिसत होते.

आता काही वेळाने बोटीने यू टूर्न घेऊन परतीचा मार्ग धरला होता. फ्लेमिंगो फोटोशूट व निरीक्षण चालूच होते. आता काही भुवई बदक (Garganey), थापट्या बदक (Northern Shoveller) यांचे थवेही दिसू लागले. थापट्या बदकांचे उडतानाचे पंखांतील चमकदार रंग सूर्यप्रकाशात अधिकच तेजाळू लागले. नदी सुरय (River Tern), काळ्या डोक्याचे कुरव ( Black-headed Gull),वारकरी (Common Coot ) यांचेही यथासांग व यथेच्छ फोटोशॉट झाले. परत फिरताना फ्लेमिंगोचे ते गुलाबी थवे प्रत्येकजण मनात साठून ठेवत होते.
बोटीतून उतरताना प्रत्येकाने हा अविस्मरणीय अनुभव दिल्याबद्दल नावाड्याचे तोंडभरून कौतुक केले व त्याची दक्षिणादेखील दिली. त्यानेसुद्धा कृतज्ञतेने, " साहेब , तुम्ही खूष तर आम्ही खूष " अशी पोचपावती दिली.

असा हा एक नितांतसुंदर व अविस्मरणीय असा अनुभव घेऊन प्रत्येकजण तृप्त झाला होता.खरं तर फार अपेक्षा ठेऊन गेलो न्हवतो परंतु समर्थांनी म्हटल्याप्रमाणे 'चुकोनि उदंड आढळते' याचा प्रत्यय आला अग्निपंखाने खरंच सगळ्यांनाच पुन्हा त्याच्या दर्शनाची आस लावली होती. आणि जणू तो सर्वांना म्हणाला होता पुनरागमनाय च.