दोन छायाचित्रकार : 'केविन कार्टर' आणि 'निक युट'

माहितीपूर्ण लेख. केविनबद्दल वाचलं होतं, निकविषयी आत्ताच कळलं.

कवितेला सुंदर तरी कसं म्हणणार, विषण्ण करून टाकते अगदी..

<<कलह सभोती मानव, मानव नुरला
भेद-घृणेच्या सीमांसाठी लढला >> यातंच आलं सर्व काही..

अमेय, माहितीपूर्ण लेख. कविता वाचून मात्र वाईट वाटल.

अतिशय माहितीपूर्ण लेख. कविता खूप प्रभावी, अस्वस्थ करणारी आहे.

लेख माहितीपूर्ण ..बापरे झाल काढलेले फोटो बघताना.. विशेषतः केविन कार्टर ने काढलेला.. सुन्न..
काय लिहु कळत नाही आहे..
कवितेला छान म्हणु ? कस म्हणु ?

अमेय....नेमके कोणत्या कारणास्तव वा कोणत्या प्रसंगाच्या घडणीमुळे तुम्हाला या दोन छायाचित्रांची तसेच तो क्षण टिपणार्‍या छायाचित्रकारांची आठवण व्हावी याचा मी अंदाज घेण्याचा प्रयत्न केला. जरी ठोस उत्तर वा दृश्य नजरेसमोर आले नाही तरी दोन्ही छायाचित्रकारांच्या या फोटोंमुळे त्या त्या वेळी जवळपास जगातील सर्वच राष्ट्रात उमटलेल्या तीव्र आणि धक्कादायक प्रतिक्रिया एका पाठोपाठ आठवत गेल्या. एकही वर्तमानपत्र, साप्ताहिक, मासिक असे नसेल की जिथे केविन आणि निक संदर्भात काहीना काही छापून आले नसेल. ते उपाशी मरू घातलेले बालक, जगातील सर्वच काही नाशाचे प्रतीक बनलेले ते गिधाड, ती नापाम हल्ल्याचे भाजके व्रण अंगावर घेऊन भयाण धावणारी पोरगी, काळवंडलेले आकाश....या सर्वांवर कसल्याही भाष्याची बिलकुल गरज नव्हती, छायाचित्रेच इतकी बोलकी की ती पाहताना हृदय कंपीत होऊन उठली होती....आजही होतात. मानवानेच निर्माण केलेली ती स्थिती दर पावलागणिक ठेचा देत राहिली आहे. तेजाने दुनिया उजळून निघते पण इथे मात्र फुटलेल्या तेजाने सारी दुनिया काळवंडून गेल्याचे दिसले. चित्रे पाहाणार्‍यांचे हृदय विदिर्णे झाले तर ते फोटो घेणार्‍या केविनचे सारे विश्वच जळून खाक झाले....जगात दारिद्र्य आणि उपासमारीची इतकी शोचनीय अवस्था असू शकते याची साक्ष त्याने स्वतःच्या डोळ्याने पाहिली आणि सार्‍या चांगुलपणावरील त्याचा विश्वास शून्यावर आला आणि करून घेतला त्याने जीवनाचा शेवट.

तुमच्या कवितेतील...

"...मिरवत मृत्यू रक्तपताका भाळी
सावज गोळा करतो मारत हाळी...."

ह्या ओळी मला फार भिडल्या....रक्तपताका भाळी घेऊनच याच पृथ्वीवर कुठेतरी कुणीतरी आजही दिवस कंठीत आहे आणि त्याच्या मरण्याची वाट पाहाणारी गिधाडे अधाशीपणे नजर लावून बसली आहेत, हे चित्र अंगावर शहारे उभे करणारे आहे.

अमेय लेख विचारात टाकणारा, थेट काळजाला भिडणारा. मला दोघांबद्दल काहीही माहिती नव्हते.

कविता नि:शब्द करणारी, .

"मिरवत मृत्यू रक्तपताका भाळी
सावज गोळा करतो मारत हाळी"

बापरे ... शहारा आला अंगावर! मृत्यू नाहीतर त्याचे अनेक दलाल ...

मामा, प्रतिसादपण माहितीपूर्ण.

खूपच डिस्टर्बिंग आहेत पण जळजळीत वास्तव्य दाखवत आहेत छायाचित्रं!!

कार्टर बद्दल केंव्हातरी नेट वर वाचलं होतं.. निक बद्दल आताच समजलं.

खरं म्हणालास ,'असे काही वाचले की आपण बर्‍याच सुखात आहोत याचे अपराधी समाधानही उमटते तरीही असे काही वाचून दुखाय-खुपायचे राहत नाही हेही तितकेच खरे.

तुला सुचलेल्या ओळीतूनही हेच सत्य डोकावतंय

माहितीपूर्ण लेख .. पण फार अस्वस्थ करणारे फोटो आणि कविताही ..

खूप वाईट वाटले वाचून.. त्या घटनाही आणि फोटोग्राफरची आत्महत्याही..
आत्महत्या केली यातच त्याची संवेद्नशीलता दिसून येते.
याउलट आपल्याकडचे कैक रिपोर्टर माणसाच्या आत्महत्येचे, आत्मदहनाचे फोटोशूट सहज घेतात त्यांना कितीही हिणवले तरी त्यांना फरक पडत नाही.

असो, बाकी त्या फोटोंना नक्की काय कोणत्या निकषावर अ‍ॅवार्ड देतात हे समजले नाही.

अतिशय माहितीपूर्ण लेख.

फोटोज पूर्वी पाहिलेले आहेत, त्यांची पार्श्वभूमी माहिती होती, पण छायाचित्रकारांबद्दल तुझ्यामुळे समजलं.
फोटोज विषण्ण करतात, तुझी कविताही तोच अनुभव देते. भयंकर प्रभावी झालेली आहे रचना.

ते दोन्ही फोटो मी बघितले होते. अजूनही डोळ्यासमोरून जात नाहीत. केविन बद्दल वाचले होते.
निक बाबत मात्र इथेच माहिती मिळाली.

सुदान बाबत दारफूर नावाचा एक चित्रपट बघितला होता.. तो चित्रपट आहे, प्रत्यक्ष घटनांचे चित्रण नाही, हे माहीत असूनही प्रचंड अस्वस्थ झालो होतो. टियर्स ऑफ गाझा तर प्रत्यक्ष घटनांचेच चित्रण आहे, तोही अनुभव भयानक आहे.

अमेय ,कदाचित केविनने फोटो काढल्यानंतर असही काही पाहिले असेल ज्या भयानक क्षणाची त्याला कुणाकडे वाच्यता करू कि नको या द्वंद्वात शेवटी आत्महत्येचा पर्याय स्विकारला असेल. .लेखन खुप अस्वस्थ करणारे आहे कविता मनाची घालमेल पुरेपूर व्यक्त करते.

भुईकमळ....

~ या संदर्भातील अधिकृत माहिती तुम्हाला देणे मी ठीक समजतो. सुदान आणि तेथील भयावह वाटणारी स्थिती टिपण्यासाठी तो न्यू यॉर्क टाईम्सचा अधिकृत प्रतिनिधी होता. घडत असलेल्या घडामोडींचे त्याने (आणि इतरही अनेक होतेच) फोटो काढणे हा त्याच्या नोकरीचा एक भागच होतो. ती मुलगी उपाशीपोटी आणि शारीरिक व्याधीने मरायला टेकली होती त्यात तिच्या मरण्याची वाट पाहात टपून बसलेले ते गिधाड....असा फोटो त्याच्या कॅमे-याने टिपला आणि त्याशिवायही अनेक असे फोटो (एकतर याच्याही पेक्षा भयानक...अंगावर सर्रदिशी काटा उभा करणारे होते...ज्याचा मी उल्लेखही करू इच्छित नाही...तुमच्यासारखी हळवी स्त्री तर झीट येऊन पडेल तो फोटो पाहिल्यावर) त्याने टाईम्सकडे पाठविले. मार्च १९९३ मध्ये हा फोटो अंकात प्रसिद्ध झाल्यावर सार्‍या बाजूंनी केविन कार्टरवर टीकेचे मोहोळ फुटले. म्हणजे त्याने फोटोग्राफर म्हणून नव्हे तर माणूस म्हणून प्रथम त्या मुलीला वाचविण्याचा प्रयत्न करायला हवा होता....(त्या मुलीचे पुढे काय झाले ? याचे उत्तर अगदी कार्टरकडेही नव्हते...अशा अनेक होत्या), माणुसकी दाखवायला हवी होती. सुदानमध्ये पत्रकारांना कोणत्याही व्यक्तीला स्पर्श करू नये अशा त्यांच्या संघटनेने सक्त सूचना केल्या होत्या....कारण त्या काळातील प्रत्येक सुदानी व्यक्तीला स्पर्श करणे म्हणजे रोगाला जवळ केल्यासारखे झाले होते...असे संघटनेचे मत. त्यातून कदाचित कार्टरने फोटो काढल्यावर तिथून जाणे गरजेचे मानले असेल. एक मत असेही व्यक्त केले गेले की त्या मुलीची आई अन्य तीनचार मुलांना घेऊन बाजूलाच अन्न शोधत होती....खरे खोटे देव जाणे.

पुढे याच फोटोला पुलित्झर पारितोषिक जाहीर झाले जे कार्टरने स्वीकारले...त्यावरूनही पुन्हा त्याच्या विरोधात वादळ उठले...नाकारायला हवे होते म्हणून....या सर्वात त्याला नैराश्येने गाठले, कामही होईना त्याच्याकडून... शेवटे त्याच अवस्थेत...अगदी भणंग अवस्था म्हटली तरी चालेल...त्याने आत्महत्येचा पर्याय आपलासा केला.

अशोकजी ,सर्व संदर्भ एकदम नजरेच्या टप्यात आणलेत तुम्ही ..ती घटना, संघटनेचे मत. ,त्यानन्तरचा काळ केविनची आत्महत्या सगळा विस्तृत पट लेखनात कौशल्याने मांडलात.आजच्या जगात्त काही ठिकाणी अन्न, वस्त्र ,निवारा यासारख्या मुलभूत गोष्टींसाठी वंचित अशा समाजाचा या सर्व अभावांतून जगण्याचा केविलवाणा प्रयत्न आहे तर एकीकडे या यंत्रयुगाने आलेली सर्व सुबत्ता उपभोगणारा एक असंवेदनाशील असा वर्ग आहे. जो आत्मरत आहे स्वत:चेच सेल्फी काढ ण्यात मग्न आहे. एखादी भयंकर विचित्र घटना घडताना प्रत्यक्षदर्शीना तो प्रसंग कॅमेरात टिपायचा असतो. मदत नंतरची गोष्ट झालीय फक्त काहीजण अपवाद असतील. इतकी संवेदनहीनता , मुल्यहीनता फोफावलेल्या समाजाचेच आपणही एक भाग आहोत याचा खेद वाटतो कधी कधी ...