दक्षिण काशी - श्री क्षेत्र हरिहरेश्वर

हरिहरेश्वरचा समुद्रकिनारा
प्रचि ०१

प्रचि ०२

(दोन्ही प्रचि पूर्वप्रकाशित)

रायगड जिल्ह्यातील हरिहरेश्वर हे ठिकाण "दक्षिण काशी" म्हणुन ओळखले जाते. एका बाजुला हरिहरेश्वराचा डोंगर तर दुसर्‍या बाजुला निळाशार समुद्र यामुळे तीर्थाटन आणि पर्यटन असे दोन्हीही होतात. हरिहरेश्वर, कालभैरव योगेश्वरी, सिद्धिविनायक व हनुमान अशी चार मंदिरे तसेच समुद्रकिनारी असणारे विष्णुपद, गायत्रीतीर्थ, वक्रतीर्थ, सूर्यतीर्थ, यज्ञकुंड, विष्णुतीर्थ अशी अनेक ठिकाणे आहेत. कर्नाटकातील गोकर्ण ते ठाणे जिल्ह्यातील निर्मळ हे पाचशे मैलांचे दक्षिणोत्तर अंतर व ४८ मैल रुंद एवढा प्रचंड परिसर हा श्री क्षेत्र हरिहरेश्वराचा परिसर मानण्यात येतो. सावित्रीला दिलेल्या वराप्रमाणे ब्रह्मदेवाने सावित्रीसह यज्ञ केला. या हरिहरेश्वर क्षेत्राच्या दक्षिण दिशेला व उत्तर दिशेला बारा ज्योतिर्लिंग स्थाने आहेत. देशात ऐकूण १०८ तीर्थस्थाने असली तरी प्रमुख तीर्थ हरिहरेश्वर मध्ये आहे असे मानले जाते. हरिहरेश्वरचा महापवित्र क्षेत्र असा उल्लेख 'श्री हरीहरेश्वर माहात्म्य' पोथीमध्ये आहे. हरिहरनावाच्या पश्चिमाभिमुख असलेल्या या देवात हरिस्वरूप व हरस्वरुप या दोन्हींचा संगम झाला आहे. मंदिर जरी समुद्र किनार्‍यावर असले तरी प्रदक्षिणा मार्ग डोंगरा वरुन व समुद्रा मधुन आहे. कोकणपट्टीतील एक निसर्गरम्य असे पवित्र तीर्थस्थान.

सर्वसाधारणपणे प्रथम काळभैरवाचे दर्शन, नंतर हरिहरेश्वराचे दर्शन करून परत काळभैरवाचे दर्शन घ्यावे अशी प्रथा येथे आहे. या क्षेत्रात ज्या चार टेकड्या आहेत त्यांच्यासारखी रचना हरिहरेश्वराच्या लिंगावर दिसून येते. या दोन्ही देवळात दर्शन घेतल्यावर कराव्या लागणाऱ्या प्रदक्षिणेचा मार्ग डोंगर आणि समुद्राजवळच्या खडकांवरून जातो. या मार्गावरील शे-दीडशे पायऱ्या खाली उतरून त्या डोंगराची प्रदक्षिणा केली जाते. या संपूर्ण प्रदक्षिणेचे अंतर एक कोस असल्याने तिला कोसाची प्रदक्षिणा असे म्हणतात. या मार्गातून दिसणारा समुद्र आणि तिथले सृष्टीसौंदर्य डोळ्यांचे पारणे फेडणारे आहे. या क्षेत्राला नयनरम्य समुद्रकिनारा लाभला आहे.
(साभारः विकिपीडिया)

केळशी-वेळास-बाणकोट मार्गे हरिहरेश्वरला येताना वेसवी गावातुन "जंगल जेट्टीतुन" गाड्या बागमांडला येथे आणाव्या लागतात. तेथुन हरिहरेश्वर केवळ ४-५ किमी अंतरावर आहे.

वेसवी गावातील जेट्टी
प्रचि ०३

प्रचि ०४
बागमांडला जेट्टीवर वाळुने भरलेला ट्रक उतरताना
प्रचि ०५

प्रचि ०६
श्री क्षेत्र हरिहरेश्वर मंदिर (मंदिरात व परीसरात फोटो काढण्यास बंदी आहे.)
प्रचि ०७

प्रचि ०८
हरिहरेश्वरचा समुद्रकिनारा
प्रचि ०९
प्रदक्षिणा मार्ग. पाणी आणि वार्‍याच्या मार्‍याने डोंगरात साकार झालेले विविध मनमोहक आकार.
(प्रदक्षिणा मार्ग अतिशय धोकादायक असल्याने भरती/ओहोटीचे गणित बघुन (स्थानिकांना विचारूनच) जावे.
प्रचि १०

प्रचि ११

प्रचि १२

प्रचि १३

प्रचि १४

प्रचि १५

प्रचि १६

प्रचि १७

प्रचि १८

प्रचि १९

प्रचि २०

प्रचि २१

प्रचि २२

प्रचि २३
सूर्यास्त
प्रचि २४

प्रचि २५

प्रचि २६
कसे जालः
मुंबईहुनः मुंबई - पनवेल - पेण - नागोठणे (वाकण) - कोलाड - माणगाव - लोणेरे फाटा - गोरेगाव - म्हसळा - श्रीवर्धन (२ किमी आधी) - हरीहरेश्वर.
(अंदाजे १८० ते २०० किमी)

पुण्याहुन पुणे - पौड - मुळशी - ताम्हिणी घाट - माणगाव - लोणेरे फाटा - गोरेगाव - म्हसळा - श्रीवर्धन (२ किमी आधी) - हरीहरेश्वर.
(अंदाजे १७० ते १९० किमी)