९० डिग्री साऊथ - ४

अ‍ॅमंडसनच्या मोहीमेत थॉमस निल्सन दुस-या क्रमांकाचा अधिकारी होता. फ्रेड्रीक जर्ट्सेन आणि क्रिस्टन प्रेस्टर्ड या दोन लेफ्टनंटचाही त्याच्या मोहीमेत सहभाग होता. प्रेस्टर्डच्या शिफारशीवरुन ऑस्कर विस्टींगची निवड करण्यात आली. स्कीईंगमध्ये तरबेज असणारा ओलाव्ह जालँड, कुत्र्यांचा प्रशिक्षक हेल्मर हॅन्सन, स्वेर हॅसल यांचाही अ‍ॅमंडसनच्या तुकडीत समावेश होता. नॅन्सनच्या शिफारशीवरुन जॅल्मर योहान्सनची निवड करण्यात आली. इतर दर्यावर्दींमध्ये अलेक्झांडर कुचीन, बिजॉर्न हेलँड-हॅन्सन यांचा समावेश होता.

नॉर्वेचा किनारा सोडल्यावर अ‍ॅमंडसेनने उत्तर अटलांटीक मधील क्रिस्टीन्सँड गाठलं. दक्षिणेच्या मोहीमेच्या दृष्टीने त्याने कुत्र्यांचा वापर करण्याचं आधीच निश्चीत केलेलं होतं. क्रिस्टीन्सँडला अ‍ॅमंडसेनची पीटर क्रिस्तोफर्सनशी गाठ पडली. क्रिस्तोफर्सनचा भाऊ दक्षिण अमेरीकेत ब्युनॉस आयर्स इथे नॉर्वेचा अधिकारी होता. अ‍ॅमंडसनच्या मोहीमेला मदत म्हणून ब्यूनॉस आयर्स किंवा मॉन्टेव्हिडीओ इथे इंधन आणि इतर सामग्रीची मदत देण्याचं आश्वासन दिलं. आर्थिक मदतीसाठी धडपडणा-या अ‍ॅमंडसेनला हे वरदान वाटलं नसल्यासच नवंल !

९ ऑगस्टला अ‍ॅमंडसेनने क्रिस्टीन्सँड सोडलं आणि मॅडेरा बेटातील फूंचलच्या दिशेने प्रस्थान ठेवलं. क्रिस्टीन्सँड सोडण्यापूर्वी त्याने आपला बेत आपल्या अधिका-यांपैकी क्रिस्टन प्रेस्टर्ड आणि फ्रेड्रीक जर्ट्सेन यांच्या कानावर घातला. मोहीमेची चाललेली तयारी पाहून इतरांपैकी अनेकांचा गोंधळ उडाला होता, मात्रं फारशी कुरकुर कोणीही केली नव्हती.

६ सप्टेंबरला फ्रामने फूंचलच्या किना-यावर नांगर टाकला. ९ सप्टेंबरला फूंचल सोडण्यापूर्वी अ‍ॅमंडसेनने दक्षिण धृवाच्या मोहीमेवर जाण्याचा आपला विचार सर्वांसमोर मांडला. उत्तर धृव गाठण्याचा त्याचा विचार अद्यापही बदललेला नव्हता, परंतु प्रथम लक्ष्यं होतं ते दक्षिण धृव ! अ‍ॅमंडसेनच्या या बदललेल्या मोहीमेला सर्वांनी एकमुखाने पाठींबा दिला !

फूंचल सोडण्यापूर्वी अ‍ॅमंडसेनने स्कॉटला ऑस्ट्रेलियात मेलबर्न इथे तार पाठवली.

" आमचा बेत बदलला आहे. आम्ही दक्षिणेला अंटार्क्टीकाच्या दिशेला जात आहोत - अ‍ॅमंडसेन !"

अ‍ॅमंडसेनने फ्रिट्झॉफ नॅन्सनलाही तपशीलवार पत्रं लिहून आपल्या योजनेची कल्पना दिली. पेरी आणि कूकने उत्तर धृव पादाक्रांत केल्याच्या आलेल्या बातम्यांमुळे उत्तर धृव गाठण्याच्या मूळ बेताला हादरा बसल्याचं त्याने नमूद केलं. इतक्या तयारीनंतर आता उत्तर धृवाऐवजी दक्षिण धृवाकडे जाण्याविषयी गत्यंतर नसल्याचं त्याने नॅन्सनला कळवलं. मूळ योजनेतील बदलाविषयी दिलगीरी व्यक्त करण्यासही तो विसरला नाही !

अ‍ॅमंडसेनच्या या बदललेल्या बेताची माहीती नॉर्वेला पोहोचताच एकच गोंधळ उडाला. अनेकांनी अ‍ॅमंडसेनवर टीकेची झोड उठवली, परंतु नॅन्सनने मात्रं त्याला संपूर्ण पाठींबा जाहीर केला. इंग्लंडमध्ये तर जनमत भलतंच प्रक्षुब्धं झालं होतं. अ‍ॅमंडसेनने स्कॉटला जाणिवपूर्वक फसवल्याची भावना सर्वत्र पसरली. रॉयल सोसायटीचा माजी अध्यक्ष क्लेमेंट्स मार्कहॅमने अ‍ॅमंडसेनच्या बदललेल्या योजनेची संपूर्ण माहीती स्कॉटला कळवली.

" मी स्कॉटच्या जागी असतो तर त्यांना अंटार्क्टीकाच्या प्रदेशात पाऊल ठेवू दिलं नसतं !" मर्कहॅम म्हणाला.

अ‍ॅमंडसेनने आपला बेत आयत्यावेळेस बदलला असला तरीही त्याच्यावर करण्यात आलेली टोकाची टीका अनाठायी होती. परंतु दक्षिण धृव ही आपलीच मक्तेदारी मानणा-या ब्रिटीशांना आपल्याला कोणी आव्हान देऊ शकतं हेच मुळात पचनी पडणारं नव्हतं !

अ‍ॅमंडसेनची अंटार्क्टीकाला जात असल्याची तार स्कॉटला मेलबर्नला मिळाली, परंतु अ‍ॅमंडसेनचं अंतिम लक्ष्यं दक्षिण धृव असेल याची स्कॉटला कल्पना आली नाही. स्कॉटच्या मोहीमेच्या तयारीत कोणताही फरक पडला नव्हता.

टेरा नोव्हा मोहीमेत एकून ६५ माणसांचा सहभाग होता. स्कॉटने आपल्या मोहीमेची नौदलातील अधिकारी आणि सामान्य दर्यावर्दी अशी विभागणी केली होती. स्कॉटच्या डिस्कव्हरी मोहीमेतील सात आणि शॅकल्टनच्या निम्रॉड मोहीमेतील पाचजणांचा त्यात समावेश होता. स्कॉटच्या खालोखाल दुस-या क्रमांकाचा अधिकारी म्हणून लेफ्टनंट टेडी इव्हान्सची नेमणूक करण्यात आली. लेफ्टनंट हॅरी पेनेल, सार्जंट लेफ्टनंट जॉर्ज मरे लेव्हीक आणि एडवर्ड अ‍ॅटकिन्सन आणि ऑफीसर व्हिक्टर कँपबेल टेरा नोव्हाच्या तुकडीत होते. लेफ्टनंट हेनरी बॉवर्स आणि लॅरी ओएट्स यांचाही अधिकारीवर्गात समावेश होता. सामान्य दर्यावर्दींमध्ये अंटार्क्टीकाच्या मोहीमेचा पूर्वानुभव असलेले एडगर इव्हान्स, टॉम क्रेन आणि विल्यम लॅशी यांचा समावेह होता. पॅट्रीक कोहेन, थॉमस क्लिसॉल्ड, डिमीट्री गेरॉव्ह हा कुत्र्यांचा प्रशिक्षक हे देखील टेरा नोव्हाचा हिस्सा होते. त्यांच्या व्यतिरिक्त एडवर्ड विल्सनच्या शास्त्रीय संशोधन पथकात जॉर्ज सिम्प्सन, चार्ल्स राईट, फ्रँक डेबन्हॅम, रेमंड प्रिस्ट्ले, ग्रिफीथ टेलर, अ‍ॅप्सली चेरी-गॅराड यांचा समावेश होता. हर्बर्ट पाँटींग हा फोटोग्राफर होता. नॅन्सनच्या सूचनेवरुन स्कॉटने नॉर्वेजियन स्कीईंग प्रशिक्षक ट्रेगेव्ह ग्रानचाही समावेश केला होता.

२९ नोव्हेंबर १९१० ला स्कॉटने न्यूझीलंडमधील पोर्ट शॅम्लर्सहून अंटार्क्टीकाकडे कूच केलं. वाटेत त्यांना जोरदार वादळाचा मुकाबला करावा लागला. १० डिसेंबरला टेरा नोव्हा बर्फात अडकलं ! तब्बल वीस दिवसांनी त्यांची बर्फातून सुटका झाली. ४ जानेवारी १९११ ला ते रॉस बेटाच्या जवळ पोहोचले. मात्रं केप क्रॉझीयरवर नांगर टाकण्यासाठी त्यांना योग्य जागा आढळली नाही. अखेर हट पॉईंटच्या १५ मैल उत्तरेला असलेल्या केप इव्हान्स इथे ते बर्फावर उतरले. जहाजावरुन सामान उतरवत असताना स्कॉटने आणलेल्या तीनपैकी एका मोटर स्लेजची पूर्ण वाट लागली. १८ फेब्रुवारी पर्यंत त्यांनी राहण्यास योग्यं असं लाकडी घर उभारलं.

केप इव्हान्स, मॅक॑मुर्डो साऊंड मधील स्कॉटची झोपडी

दरम्यान फूंचल सोडल्यावर मध्ये कुठेही न थांबता दक्षिणेचा मार्ग धरलेल्या फ्रामचं १४ जानेवारीला व्हेल्सच्या उपसागरात आगमन झालं ! किना-यापासून सुमारे चार मैल अंतरावर त्यांना योग्यं जागा सापडली. २१ फेब्रुवारीला त्यांनी लाकडी घराची बांधणी पूर्ण केली. अ‍ॅमंडसेनने या घराला नाव दिलं ' फ्रामहेम ( फ्रामचं घर ) !'

फ्रामहेम

२६ जानेवारीला टेरा नोव्हातील व्हि़क्टर कँपबेलच्या तुकडीने केप इव्हान्स सोडलं आणि ग्रेट आईस बॅरीअरच्या पूर्वेच्या किंग एडवर्ड ७ लँडच्या दिशेने प्रस्थान ठेवलं. बटलर पॉइंटवर मॅकमुर्डो ड्राय व्हॅली आणि कोटीलीट्झ ग्लेशीयरच्या प्रदेशांत संशोधनासाठी निघालेली तुकडी जहाजवरुन उतरली. किंग एडवर्ड ७ लँडवर शास्त्रीय संशोधनाची त्यांची योजना होती. मात्रं किंग एडवर्ड ७ लँडवर उतरण्यास त्यांना योग्य जागा न मिळाल्याने त्यांनी आपला मोहरा व्हिक्टरी लँडकडे वळवला. बॅरीअरच्या काठाने पशिमेच्या दिशेने परत येताना ३ फेब्रुवारीला त्यांना व्हेल्सच्या उपसागरात नांगरलेलं एक जहाज आढळून आलं !

फ्राम !

अ‍ॅमंडसेनने कँपबेलच्या तुकडीचं आनंदाने स्वागत केलं. किंग एडवर्ड लँड ७ वरील संशोधनासाठी कँपबेलने फ्रामहेम जवळच मुक्काम करण्याची आणि आपल्या कुत्र्यांची मदत घेण्याची अ‍ॅमंडसेनने सूचना केली, परंतु कँपबेलने त्याला नकार दिला. अ‍ॅमंडसेनची मोहीम वेडेल समुद्राच्या किना-यावर उतरुन मोहीमेला सुरवात करेल असा स्कॉटचा अंदाज होता. व्हेल्सच्या उपसागरातून सुरवात केल्यामुळे अ‍ॅमंडसेनच्या तुकडीला स्कॉटच्या तुलनेत ६० मैल अंतर कमी पडणार होतं. कँपबेलला या गोष्टीची विशेष काळजी वाटत होती. टेरा नोव्हावर रेडीओ नसल्याचं कळल्यावर अ‍ॅमंडसेनला हायसं वाटलं. दक्षिण धॄवावरील यशस्वी मोहीमेची बातमी सर्वप्रथम आपण द्यावी अशी त्याची इच्छा होती. मात्रं स्कॉटच्या मोटरस्लेजची प्रगती उत्तम होत असल्याचं कँपबेलकडून कळल्यावर अ‍ॅमंडसेन काळजीत पडला होता.

२७ जानेवारी पासून स्कॉटने दक्षिणेच्या दिशेने एक टन डेपो कँप उभारण्याच्या दृष्टीने मोहीमेला सुरवात केली. ८० अंश दक्षिणेला डेपो उभारण्याची त्याची योजना होती. ४ फेब्रुवारीला हट पॉईंटपासून ४० मैलावर त्याने कॉर्नर कँप उभारला. मात्रं हिमवादळामुळे ( ब्लिझर्ड ) पुढचे तीन दिवस त्यांना तिथेच अडकून पडावं लागलं. हिमवादळानंतर त्यांनी पुढे कूच केलं, परंतु एव्हाना आठपैकी तीन घोड्यांचा दम निघाला होता. स्कॉटने त्यांना परत पाठवलं, परंतु तीनपैकी दोन घोडे मरण पावले. पुढच्या वाटचालीत स्कॉटला घोड्यांची काळजी वाटू लागली होती. लॅरी ओटेसने घोडी कोसळल्यास त्यांचा मांसासाठी वापर करुन ८० अंशापर्यंत जाण्याची सूचना केली, परंतु स्कॉटने त्याला ठाम नकार दिला. ८० अंश दक्षिणेच्या सुमारे ३० मैल आधी ७९'२९'' अंशावर एक टनाचा डेपो कँप उभारण्याचा त्याने निर्णय घेतला.

दक्षिण धृवावरुन परत येताना एक टन डेपो गाठण्यासाठी ३० मैलांची जास्तीची वाटचाल करावी लागणार होती.

याचा परिणाम काय होणार होता ?

स्कॉटने परतीचा मार्ग धरला. परतीच्या वाटेवर कुत्र्यांची संपूर्ण तुकडी बर्फाच्या मोठ्या कपारीत पडली, परंतु प्रसंगावधान राखून आणि आपला जीव धोक्यात घालून स्कॉटने सर्वांना सुखरुप बाहेर काढण्यात यश मिळवलं ! मात्रं, यामुळे कुत्र्यांच्या बद्दल त्याच्या प्रति़कूल मताला खतपाणीच मिळालं. स्कॉटच्या पाठोपाठ काही दिवसांतच घोडे सेफ्टी कँपला परत येऊन पोहोचले, परंतु आणखीन एक घोडा प्राणाला मुकला होता. हट पॉईंटला परत येताना दुर्दैवाने आणखीन तीन घोडे बर्फाळ कपारीत फसले ! कपारीतून घोड्यांना बाहेर काढण्यात स्कॉटला यश आलं तरीही तीनही घोड्यांनी दम तोडला. एक टन वजनाचा डेपो उभारण्याच्या मोहीमेवर गेलेल्या आठ पैकी सहा घोड्यांचा बळी गेला होता !

स्कॉटप्रमाणेच अ‍ॅमंडसेननेही दक्षिण धृवाच्या मार्गावर सामग्रीने भरलेले डेपो कँप उभारण्यावर भर दिला होता. डेपोच्या उभारण्याचा मोहीमेवर निघण्यापूर्वी त्याने निल्सनला फ्राम घेऊन ब्युनॉस आयर्स गाठण्याची आणि साधनसामग्रीसह १९१२ च्या सुरवातीला व्हेल्सच्या उपसागरात परतण्याची सूचना दिली.

१० फेब्रुवारी १९११ ला अ‍ॅमंडसेनच्या तुकडीने डेपोच्या मोहीमेवर जाण्यासाठी फ्रामहेम सोडलं. ८० अंश दक्षिण अक्षवृत्तावर डेपो उभारण्याचा त्यांचा इरादा होता. ग्रेट आईस बॅरीअरच्या पृष्ठभागावरुन वाटचाल करणं कठीण असेल याची त्यांना कल्पना होती, मात्रं तुलनेने ग्लेशीयरवरुन जाणार मार्ग बराच सुकर असल्याचं त्यांना आढळून आलं. तसंच धृवीय प्रदेशात कुत्र्यांच्या सहाय्याने स्लेज वापरुन मार्गक्रमणा करण्याचा आपला निर्णय अचूक असल्याचंही त्याच्या ध्यानात आलं. १४ फेब्रुवारीला त्यांनी ८० अंश दक्षिण अक्षवृत्तावर डेपो उभारला आणि १६ फेब्रुवारीला फ्रामहेम गाठलं.

घोड्यांचा वापर करुनही स्कॉटला ८० अंश दक्षिण अक्षवृत्तापासून ३० मैल उत्तरेचा डेपो उभारण्यास तब्बल वीस दिवस लागले होते, तर अ‍ॅमंडसेनने अवघ्या सहा दिवसांत डेपो उभारुन पुन्हा फ्रामहेम गाठलं होतं. अर्थात अ‍ॅमंडसेनने ६० मैल दक्षिणेला सुरवात केलेली होती आणि वादळामुळे स्कॉटचे कॉर्नर कँपला चार दिवस फुकट गेलेले असले, तरीही कुत्र्यांच्या तुलनेत धृवीय प्रदेशात वावरण्यात घोड्यांना अडचण येत असल्याचं स्पष्ट झालं होतं.

एक टनाचा डेपो उभारुन परत येत असताना २२ फेब्रुवारीला स्कॉटला कँपबेलने कळवलेली व्हेल्सच्या उपसागराजवळील अ‍ॅमंडसेनच्या कँपची बातमी समजली. स्कॉटच्या ध्यानात एक गोष्ट आली होती, ती म्हणजे आपण आणि अ‍ॅमंडसेन यांच्यात सर्वप्रथम दक्षिण धृव गाठण्याची शर्यत लागणार आहे ! दक्षिण धृवाची मोहीम हा स्कॉटच्या दृष्टीने ब्रिटीश साम्राज्याच्या प्रतिष्ठेचा प्रश्न होता. मात्रं, अ‍ॅमंडसेनच्या आगमनाच्या बातमीनंतरही स्कॉटने आपल्या पूर्वीच्या बेतात कोणताही बदल केला नाही.

मॅकमुर्डो साऊंडच्या पश्चिमेला गेलेल्या तुकडीने फेरर ग्लेशीयरवर आपला कँप उभारला. पुढील काही दिवसांत त्यांनी ड्राय व्हॅली आणि टेलर ग्लेशीयरवर अनेक शास्त्रीय प्रयोग केले. त्यानंतर दक्षिणेला कोटीलीट्झ ग्लेशीयर गाठून त्यांनी आपलं संशोधनाचं काम सुरूच ठेवलं. १४ मार्चला ते सर्वजण हट पॉईंटला परतले.

२२ फेब्रुवारीला अ‍ॅमंडसेनच्या तुकडीने दुस-या डेपो मोहीमेवर जाण्यासाठी फ्रामहेम सोडलं. मात्रं यावेळी ग्रेट आईस बॅरीअरवरील परिस्थीतीत बराच फरक पडला होता. तापमान सुमारे -४० अंश सेल्सीयसपर्यंत उतरलं होतं ! त्या परिस्थीतीतही त्यांनी ३ मार्चला ८१ अंश दक्षिण अक्षवृत्तावर दुसरा डेपो कँप उभारला. अ‍ॅमंडसन, हेल्मर हॅन्सन, प्रेस्टड, योहान्सन आणि विस्टींग यांनी ८३ अंश दक्षिणेच्या दिशेने कूच केलं, परंतु बिघडत चाललेल्या वातावरणामुळे त्यांना ८२ अंश दक्षिण अक्षवृत्तापलीकडे मजल मारणं अशक्यं झालं. आपल्या कुत्र्यांची दमछाक झाल्याचं ध्यानात येताच अ‍ॅमंडसेनने परतीचा निर्णय घेतला. २२ मार्चला त्यांनी फ्रामहेम गाठलं.

अंटार्क्टीकामध्ये एकदा का हिवाळी रात्र ( पोलर नाईट ) सुरू झाली की कोणतीही हालचाल करता येणं अशक्यंच असतं. अ‍ॅमंडसेनला याची नेमकी कल्पना होती. पोलर नाईटच्या आधी जास्तीत जास्त अन्नसामग्री दक्षिणेच्या दिशेने डेपो कँप्समध्ये पोहोचवण्याचा त्याचा बेत होता. त्या दृष्टीने योहान्सनन्च्या सात माणसांच्या तुकडीने ३१ मार्चला शिकार केलेल्या सहा सीलसह ८० अंशावरील डेपोकडे प्रस्थान ठेवलं. डेपोवर सर्व सामग्री साठवून ठेवून परत येताना योहान्सनची तुकडी पार भरकटली ! ज्या प्रदेशांत ते पोहोचले तो कपारींनी ( क्रिव्हाईस ) भरलेला होता ! धोकादायक कपारींच्या भूलभुलैयातून मार्ग काढून ११ एप्रिलला सर्वजण सुखरुप फ्रामहेमवर पोहोचले.

डेपो उभारणीच्या या कार्यक्रमात योहान्सन आणि अ‍ॅमंडसेन यांच्यात चांगलेच मतभेद निर्माण झाले होते. डेपो उभारणीच्या दुस-या मोहीमेत योहान्सनने सामग्रीबद्दल आपली मतं स्पष्टपणे मांडली होती. योहान्सनच्या या स्पष्टोक्तीमुळे आपल्या निर्विवाद अधिकाराला धोका निर्माण झाल्याची भावना अ‍ॅमंडसेनच्या मनात निर्माण झाली.

२१ एप्रिलला अंटार्क्टीकावर सूर्यास्त झाला !

पोलर नाईटला सुरवात झाली ! आता चार महिने सूर्यदर्शन होणार नव्हतं !

अ‍ॅमंडसेनने पोलर नाईटच्या दरम्यान आपल्या साधनसामग्रीत आवश्यक त्या सुधारणा करण्याची योजना आखली होती. डेपो उभारणीच्या कामात त्याच्या काही स्लेजनी आवश्यक कामगिरी बजावली नव्हती. दक्षिण धृवीय पठारावार ( पोलर प्लेन ) वापरण्याच्या दृष्टीने त्या स्लेजमध्ये सुधारणा करणं आवश्यक होतं. ओलॅव्ह जालँडने स्लेजचं वजन ब-याच प्रमाणात कमी करण्यात यश मिळवलं होतं. योहान्सनने स्लेजबरोबर नेण्याच्या खाद्यसामग्रीचं योग्य नियोजन करुन सर्व सामग्री तयार ठेवली होती. इतर सर्वजण बूट, स्कीईंगची सामग्री, तंबू, गॉगल इत्यादी गोष्टी मोहीमेच्या दृष्टीने तयारीत ठेवण्यात गढून गेले होते. स्कर्व्हीचा प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी दिवसातून दोन वेळा सीलच्या मांसाचा त्यांच्या आहारात समावेश होता. जोडीला बेरीच्या फळं आणि ताजा ब्रेड !

अ‍ॅमंडसेनप्रमाणेच स्कॉटनेही दक्षिण धृवीय मोहीमेच्या दृष्टीने तयारीला सुरवात केली होती. शास्त्रीय संशोधनात खंड नव्हताच. मोहीमेच्या दृष्टीने उपलब्ध साधनसामग्री तयारीत ठेवण्यात सर्वजण मग्नं होते. स्कॉटचा बहुतेक सगळा वेळ दक्षिण धृवावर नेण्याच्या अन्नसामग्रीच्या कॅल्क्युलेशनमध्ये जात होता. विविध विषयांवर चर्चा होत असे. कधी कधी भर बर्फात फुटबॉलचा सामनाही रंगत असे. शॅकल्टनने निम्रॉड मोहीमेत सुरु केलेल्या साऊथ पोलर टाईम्सचं पुनरुज्जीवन करण्यात आलं ! त्याच्या संपादकपदी चेरी-गॅरार्डची नियुक्ती करण्यात आली ! ६ जूनला कॅप्टन स्कॉटचा वाढदिवस साजरा करण्यात आला. २१ जूनला हिवाळी रात्रीचा मध्य उलटल्याबद्दल पुन्हा मेजवानी आयोजीत करण्यात आली !

एडवर्ड विल्सनने ऐन हिवाळ्यात केप क्रॉझीयरवरुन संशोधनासाठी एम्परर पेंग्वीनची अंडी मिळवण्याची योजना आखली होती ! १९०१-०४ च्या दरम्यानच्या डिस्कव्हरी मोहीमेच्या दरम्यान सुरु झालेलं एम्परर पेंग्वीन पक्ष्यांच्या वाढीवरील संशोधन पुढे चालू ठेवण्यासाठी त्याला ही अंडी मिळवणं अत्यावश्यक वाटत होतं. दक्षिण धृवावर जाण्याच्या दृष्टीने खाद्यसामग्री आणि इतर साधनांची चाचणी घेणं हा या मोहीमेचा दुसराही हेतू तितकाच महत्वाचा होता. विल्सन, बॉवर्स आणि चेरी-गॅरार्ड यांनी २७ जूनला क्रॉझीयरच्या मोहीमेवर प्रस्थान ठेवलं.

अंटार्क्टीकावर हिवाळ्यात मुक्काम करण्यात आला असला, तरीही प्रवासाचं धाडस मात्रं कोणीही केलं नव्हतं. त्य दृष्टीने ही मोहीम अद्वितीयच होती. केप क्रॉझीयरपर्यंतचं ६० मैलांचं अंतर कापण्यास त्यांना तब्बल १९ दिवस लागले ! ५ जुलैला तापमान -६० डिग्री सेल्सीयस इतकं कमी झालं होतं ! अनेकदा दिवसभरात जेमतेम एक मैलाची मजल मारता येत होती ! मात्रं या सगळ्या परिस्थितीतही अखेर ते केप क्रॉझीयरवर पोहोचण्यात यशस्वी झाले !

केप क्रॉझीयर

बर्फापासून बनवलेल्या इग्लूमध्ये त्यांनी मुक्काम ठोकला ! एम्परर पेंग्वीनचं निवासस्थान शोधून अनेक अंडी गोळा करण्यात त्यांना यश आलं. मात्रं सुमारे ७० मैल वेगाने झालेल्या हिमवादळात त्यांचं इग्लू जमिनदोस्त झालं ! परतीच्या प्रवासत मुक्कामासाठी त्यांच्याजवळ असलेला एकुलता एक तंबूही वादळाने उडवून लावला, परंतु सुमारे अर्धा मैल अंतरावर तो परत मिळवण्यात त्यांना यश आलं. १ ऑगस्टला त्यांनी केप इव्हान्स गाठलं.

या सगळ्या मोहीमेचं फलीत होतं ते म्हणजे पेंग्वीनची तीन अंडी !

( ही अंडी प्रथम केसींग्टनच्या नॅचरल हिस्ट्री म्युझियममध्ये आणि नंतर एडींबर्ग युनीव्हर्सीटीच्या प्रयोगशाळेत पाठवण्यात आली. मात्रं विल्सनला अपेक्षीत असलेल्या संशोधनासाठी त्यांचा काही उपयोग झाला नाही !)

स्कॉट आणि अ‍ॅमंडसेन दोघांचीही दक्षिण धृव पादाक्रांत करण्याच्या दृष्टीने पूर्वतयारी पूर्ण झाली होती.

दोघांपैकी दक्षिण धृवावर प्रथम पोहोचण्यात कोण यशस्वी होणार होतं ?

क्रमश :

९० डिग्री साऊथ - ३                                                                                                            ९० डिग्री साऊथ - ५