माझा त्रिपुरा प्रवास आणि परदेशगमन

आगरतळा येथे महाराष्ट्र राज्य शासन आणि सचिवालय जिमखाना यांच्या वतीने अंतरराज्य नाट्य स्पर्धेसाठी आम्ही मराठी नाटक केले होते . त्यात संपूर्ण भारतात आपले मराठी नाटक पहिले देखील आले होते . मुंबईतून १ ४ जणांचा संच आम्ही नेला होता . बक्षिस समारंभानंतर विरंगुळा म्हणून जवळपासचा परिसर पाहायचे ठरले .

भारत आणि बांगलादेशची सीमा आगरतळया पासून अगदी तीन चार किलोमीटर अंतरावर असल्याचे आणि आपण तिथे जाऊ शकतो असेही समजले . झाले . कट्टर मराठी मुंबईकर, बॉर्डर बघायचीच या हेतूने निघाले . खासगी वाहन करून आम्ही सगळे बोर्डर जवळ अगदी पंधरा मिनिटातच पोहोचलो . ड्रायव्हर ने एका दिशेला बोट करून ती बॉर्डर असल्याचे सांगितले . आम्ही सगळे चाट . सिनेमात दाखवतात तसे सैनिक कुठेच नाहीत कि तारांचे वेटोळे घातलेले कुंपण नाही ! समोर एक छोटासा आयताकृती तलाव होता . त्याच्या थोडेसे पुढे एक तलावाला समांतर पायवाट होती . आम्ही सगळे संभ्रमात . तेवढ्यात बॉर्डर सिक्युरिटी फोर्स चा एक जवान खांद्यावर एस एल आर घेऊन गस्त घालत आमच्या दिशेने आला . त्याला जय हिंद केल्यावर गडी जरा निवळला . योगायोग म्हणजे तो जवान साताऱ्याचा होता . आम्ही सगळे मुंबईहून आलो आहे हे समजल्यावर तर तो एकदम खूष झाला. घरापासून लांब मराठी माणसे भेटल्याचा त्याला फार आनंद झाला आणि उत्साहाने तो जवान आम्हाला बॉर्डर दाखवू लागला .

समोर विस्तीर्ण सपाट जमीन होती . तिच्यावर गुडघ्या पर्यंत पोहोचेल असे हिरवेगार गवत होते . थोडेसे उजवीकडे सुमारे एक हजार यार्डांवर बांगलादेशाचे " चितगाव" रेल्वे स्टेशन दिसत होते . आमच्या मागे डावी कडे एक छोटीशी टेकडी होती . तिच्यावर बी एस एफ चा एक ओलिव्ह ग्रीन तंबू होता . त्या तंबूवर दिमाखात फडकणारा तिरंगा दिसला . त्याला बघून आमची सगळ्यांचीच असली-नसलेली छाती जराशी पुढे आली . शासकीय इमारतींवर तिरंगा आपण नेहमीच बघतो . पण असा दूर कुठेतरी जंगलात, एखाद्या टेकडीवर, निळ्या आकाशाच्या पार्श्वभूमीवर तिरंगा अप्रतिम दिसतो . त्याचे वर्णन कितीही केले तरी कमीच पडेल .

त्या तंबू बाहेरून एक जवान आमच्या कडे दुर्बिणीतून पहात होता . बाजूलाच लाईट मशिन गन ठेवलेली दिसली . म्हणजे तुम्ही कल्पना करू शकता कि किती छोटी टेकडी होती ते ! "हि बघा साहेब , हीच आपली हिंदुस्थानची बॉर्डर !" असे म्हणत त्याने एका सिमेंटच्या चार साडेचार फूट उंच अश्या त्रिशंकू आकाराच्या खांबाकडे बोट दाखवले . आमच्या पासून जेमतेम दोन पावलांवर कसलातरी नंबर लिहिला गेलेला तो खांब होता . " नो मेन्स लैंड , कुठे आहे ?" मी उगाचच मला जरा जास्त कळते असे दाखवायचा प्रयत्न केला . त्यावर तो जवान हसला . "कसली नो मेन्स लैंड ? हा पोस्ट ओलांडला की बांगलादेश सुरु !" "म्हणजे काय ? तारांचे कुंपण कुठाय ? नो मेन्स लैंड कुठाय ? बांगलादेश चे सैनिक कुठे आहेत ? " आम्ही सगळे एकदमच विचारायला लागलो . त्यावर तो म्हणाला ," तारांचे कुंपण सगळीकडे नसते . नो मेन्स लैंड पण सगळी कडे नसते . आणि बंगला देशाला त्यांची बॉर्डर सेफ नाही ठेवायची कारण त्यांना आपल्याकडून काहीच धोका नाहीये. आपल्याला मात्र त्यांच्या कडून धोका आहे म्हणून आपणच आपली सिक्युरिटी बघायची . त्यांचे जवान आठवड्यातून एकदा फेरी मारून जातात ."

"म्हणजे मी जर एक पाय पुढे गवतात टाकला तर मी बांग्ला देशात जाणार का ?तुम्ही मला पकडू शकणार नाही का ? भारतीय कायदा मला लागू शकणार नाही का ? " माझ्या खुजल्या काही कमी होत नव्हत्या . त्या जवानाने हसून मान होकारार्थी डोलावली . "मग मी एक पाय पुढे टाकून परत मागे येऊ का ? " अशी त्याच्याकडे परवानगी मागितली आणि परत पाय मागे टाकण्याच्या हमीवर त्याने देखील दिली . माझ्याबरोबरचे काही मित्र वैतागले . तुला जाम मस्ती आहे , कशाला खुजल्या करतोस वगैरे बोलत हळूच मला सामील झाले . समोर बांग्ला देशाचा एकही जवान दिसत नव्हता . त्यांची चौकी देखील कुठे दिसत नव्हती . एक पाउल पुढे टाकून बांग्ला देशात प्रवेश केला आणि परत सगळ्यांनाच खुजली आली . "भारत माता कि जय !" , "वंदे मातरम ," "शिवाजी महाराज कि जय ", :बांग्ला देश मुर्दाबाद , पाकिस्तान मुर्दाबाद " अशा आरोळ्यां ठोकायला सुरवात केली . तो जवान देखील आम्हाला ओरडायला सामील झाला .

तेव्हढ्यात एका पंटर ने बांग्ला देशाच्या भूमीवर पाकिस्तानला शिविगाळ सुरवात केलि. मग काय सगळेच तिथे बंगला देश आणि पाकिस्तान ला शिव्या देत , त्यांच्या आया बहिणींचा , उद्धार करायला लागले. जोश कमी झाल्यावर मात्र सगळ्यांनी पाय मागे घेतले आणि आपल्या देशात परत आले. तेव्हा मी सगळ्याना सांगत होतो कि मी विदाऊट पासपोर्ट आणि व्हिसा , फोरीन रिटर्न आहे . नन्तर प्रत्यक्ष पासपोर्ट आणि व्हिसा काढुन परदेशि गेलो तो भाग निराळा !

तूर्तास इतकेच !

* आधारित