मी तिच्या वेणीतल्या गज-यात होतो!

Submitted by सतीश देवपूरकर on 17 January, 2013 - 10:35

गझल
मी तिच्या वेणीतल्या गज-यात होतो!
की, कुण्या गझलेतल्या मिस-यात होतो!!

मी तुझे निर्माल्य झालो, धन्य झालो!
वाटले दुनियेस, मी कच-यात होतो!!

ना उगा गझलेमधे आली झळाळी.....
मीच एकेका तिच्या मिस-यात होतो!

सोहळे माझेच अन् माझेच उत्सव......
मी दिवाळी, ईद अन् दस-यात होतो!

मी सुपामध्ये तसा जात्यामधेही;
भरडलेही मीच, मी भग-यात होतो!

बाज माझ्या लेखनाचा और होता!
मी रित्या जागेतही नख-यात होतो!!

पोत सौख्याचा ख-या, कळला कुणाला?
मी सुखाच्या भरजरी सद-यात होतो!

-------प्रा.सतीश देवपूरकर
भूशास्त्र व खानिज तेल तंत्रद्न्यान विभाग,
नौरोसजी वाडिया महाविद्यालय, पुणे.
फोन नंबर: ९८२२७८४९६१

Group content visibility: 
Public - accessible to all site users

भगर्‍यात हा काफिया मस्त!! आवडला
अनेक शेर छान पण नेहमीप्रमाणे वाटले क्षमस्व

गझल एकंदरीत आवडली धन्स

मी तिच्या वेणीतल्या गज-यात होतो!
की, कुण्या गझलेतल्या मिस-यात होतो!!

पहिल्या ओळीत प्रस्तावना आणि दुसर्‍या ओळीत प्रभावी समारोप असावा ही भटसाहेबांची मूळ अट यात कशी पाळली गेली आहे हे मज पामरास समजवावे.

मला ही दोन्ही विधाने स्वतंत्र वाटली जी वृत्त आणि काफियाने जोडली आहेत.

( पुन्हा एकदा महाचर्चा होवू नये आणि विरंगुळ्यात गझलद्वेषाचे फटाके फुटू नयेत ही अपेक्षा )

डो .साहेबांशी सहमत

मी बोललो असतो तर गदारोळ झालाच असता म्हणून टाळले होते बरे झाले तुम्ही बोललात डॉ. साहेब !धन्स
अशाच काही अजूनही बाबी आहेत पण नको मी नाही बोलत .............

कैलासराव!
या शेरात आम्ही म्हणतो की, मी तिच्या(प्रेयसीच्या) वेणीतल्या गज-यात होतो! म्हणजेच तिच्यासाठी मी म्हणजे एक फूल होतो, जे तिने गज-यात जणू माळले आहे!
पुढे आम्ही सानी मिस-यात म्हणतो की, मी जणू काही किंवा की, कुण्या गझलेच्या मिस-यात होतो!
सहृदयी रसिकांच्या, दोन ओळीतील कलात्मक साधर्म्याचे सौंदर्य त्वरीत लक्षात यावे!
म्हणजेच इथे आम्ही आमच्या प्रेयसीला गझलेची उपमा देत आहोत, ज्यामुळे आमच्या प्रेयसीचे सौंदर्य/लावण्य अधोरेखित होते. शिवाय वेणीत जसे फूल माळलेले असते तसे तिने जणू आम्हालाच माळले आहे असे म्हटल्याने तिच्या लेखी आमच्याविषयी काय भावना आहेत हेही सशक्तपणे अभिव्यक्त होते!

वरील स्पष्टीकरणावरून हा शेर(मतला) एक स्वयंपूर्ण स्वयंपूर्ण कविता आहे! त्यातील विचार, उपमा, सूचकत्व, कल्पनाविलास, शब्दकळा यांवरून मांडलेला विचार हा निश्चीतच काव्याच्या पातळीवर पोचलेला आहे!
अवांतर: फक्त विरोधाभास असला म्हणजेच शेराचा प्रभावी समारोप होतो काय? शेरातील दोन्ही मिसरे एकमेकांना कलात्मकरित्या पूरक असतील तर समारोप प्रभावी होत नाही काय? मांडलेल्या विचाराचे कलात्मक आवर्तन दुस-या मिस-यानंतर पूर्ण होत असेल व स्वयंपूर्ण कवितेचा /काव्याचा अनुभव जर वाचकांपर्यंत शेरातून पोचत असेल तर त्या शेराचा समारोप प्रभावी झाला आहे असे म्हणता येत नाही काय?

मूळ शेर असा होता......
मी तिच्या वेणीतल्या गज-यात होतो!
तोडला गेलो तरी तो-यात होतो!..
...........आमच्या रानफुले संग्रहातून.

हा शेर मतला होवू शकत नाही कारण अलामतभंग इथे झाला आहे. म्हणून आम्ही उला मिसरा कायम ठेवून दुसरा मिसरा बदलला व मतल्यातून सुटका करवून घेवून संपूर्ण गझल वेगळीच आज लिहून काढली!

थांबतो!
...........प्रा.सतीश देवपूरकर

मी जणू काही किंवा की, कुण्या गझलेच्या मिस-यात होतो!

दुसर्‍या मिसर्‍यात जणू काही या अर्थाचा शब्दच नाही. की= जणू काही .... हे काही पटत नाही.

इथे आम्ही आमच्या प्रेयसीला गझलेची उपमा देत आहोत

दोन्ही मिसरे त्रयस्थ पणे वाचा..... तुम्ही तुमच्या प्रेयसीला गझल म्हणत आहात याची सुतरामही शक्यता जाणवत नाही.

हा दोष कदाचित माझ्या सौंदर्यबोधाचा असावा..... व माझी तबियत जरा कमी शायराना असावी.

तुमच्या मनात या मतल्याचा खूप अलौकिक अर्थ असेल प्रोफेसर्,पण वाचणार्‍याला तो जाणवायला तर पाहिजे.

वृत्त आणि काफियांचे ज्ञान झाल्यावर असे पाडकाम करणे बरे नव्हे.

कुणी निंदा कुणी वंदा.
या माणसाला याचा सुखी सदरा सापडला आहे.

यांच्या गझला वाचा, मग सोडून द्या. उग्गं कशाला साहित्तिक मूल्यं फिल्यं पहात बसाय्चं? मिसर्‍याचे अन मतल्याचे हिशोब चुकते करायचे? काय असतंय कवितेत? एकट्याने वाचून अंतर्मुख होणं. अन कवीसोबत 'बसून' तार लागली की मगच एकमेकांच्या बोलण्यात रमणं. त्यांच्यासारखी तार लागत नसेल तर पुस्तक बंद करा ना? किंवा उघडूच नका.

आहे खिडकीवर लाल फुली
अन हातात आहे उंदीरही!
मार फाटा! सांग तुझी,
वाट कुणी रोखली?

कीबोर्ड आहे, बोट आहे
टंकणेही शिकलोच आहे
कुठेतरी मळमळ माझी
काढणेच भाग आहे..

जय इंटरनेट!

याच बेताने पर्तिसाद येऊंदेत. लै वैतागल्यात लोकं गझलांखालच्या भांडणाला. आता माझ्यासारखे इब्लिस ते वाचून टीपी करतात ते अल्लग.

इब्लिसराव्,माफी असावी.

प्रोफेसर सायेब, तुमी फार चांगली गजल लिवली हाय. काय काय लोक वाईट साईट म्हंत्यात्,तुमी दुर-लक्ष करा. आनी लग्गेच दुसरी गजल बी येव द्या.

दोन्ही मिसरे त्रयस्थ पणे वाचा..... तुम्ही तुमच्या प्रेयसीला गझल म्हणत आहात याची सुतरामही शक्यता जाणवत नाही.<<<<<<<<<<<<<
हतबल व नतमस्तक या युक्तीवादापुढे!

हा दोष कदाचित माझ्या सौंदर्यबोधाचा असावा..... व माझी तबियत जरा कमी शायराना असावी.<<<<<<<<<<<<<<<<<हाताची घडी, तोंडावर बोट!

प्रोफेसर सायेब, तुमी फार चांगली गजल लिवली हाय. काय काय लोक वाईट साईट म्हंत्यात्,तुमी दुर-लक्ष करा. आनी लग्गेच दुसरी गजल बी येव द्या.<<<<<<<<<<<
पुढील दिवस उजाडू द्या, पुढील गझल पोचती होईल!

प्रोफेसर,

आपण मतल्याकरीता दिलेले स्पष्टीकरण पटले नाही. तो शंभर टक्के तुमचा शंका विचारल्यानंतर निर्माण झालेला 'आफ्टरथॉट' वाटतो.

एक नमूद करतो, क्षमा करावी

"आपली एखादी गझल वाचायची राहिली तर काही गमावले असे वाटत नाही" (हे अनेक न वाचलेल्या गझला नंतर वाचून तयार झालेले मत आहे)

विजयराव!
'आफ्टरथॉट' वाटतो.
<<<<<'आफ्टरथॉट' आहे की,' बिफोरथॉट' हे महत्वाचे, की थॉट महत्वाचा?

हा म्हणजे अगदीच दुबळा व पलायनवादी युक्तीवाद झाला एका हतबल माणसाचा!
"आपली एखादी गझल वाचायची राहिली तर काही गमावले असे वाटत नाही"गमावण्यापेक्षा
<<<<<<इथे कमावलेले पण गमावण्याची पाळी येते काही महाभागांच्या गझला, अभिरुची व युक्तीवाद पाहून!
गमावण्यापेक्षा कमावणे महत्वाचे, जे ज्याच्या त्याच्या कलात्मक कुवतीवर, एकंदर काव्यबोधावर व मनाच्या निर्व्याजतेवर अवलंबून असते!
टीप: कुण्या महाभागांनी काही कमवावे म्हणून आम्ही कधीच लिखाण करत नाही!
उलट काही महाभागांनी आमचे लिखाण न वाचलेलेच बरे, कारण त्यांना ते न पचण्याची शक्यताच जास्त असते!

आता अनेक गंभीर/विनोदी/विदूषक इथे तारे तोडायला येतील हे आम्ही जाणून आहोत!
उंदराला मांजर साक्षी!..............हेच खरे!
नंगेसे खुदा भी डरता है.....हेही खरेच!

तिलक/बुक्का/मळवट/कुंकू/बांगड्या काहीही धारण करणारे येवोत!
झूल फक्त वेगळी, काय फरक पडणार आहे?
आत कोण आहे हे कळते हो!
इथे बरेच हांजीबाबा आहेतच त्यांना ओवाळायला!

असल्या बुरखेवाल्यांना आम्ही आमच्या सावलीलाही उभे करत नाही!
तर त्यांचे पुराण ऐकणे तर दूरची बात झाली!