'तव जुना छंद हा घटनांनी नटण्याचा'..

'तव जुना छंद हा घटनांनी नटण्याचा'..

क्रांती साडेकर यांनी आज ( २२-०३-२०१३) 'मराठी कविता समूह' मध्ये लिहिलेल्या अप्रतिम रसग्रहणासह ही कविता येथे पुनःप्रकाशित करत आहे.. आभार क्रांती, अशा रचनांना न्याय देणे कवितेवर निस्सीम प्रेम करण्यातूनच साध्य होऊ शकते..

सरकली मनातून पुनः कुणाची छाया

सरकली मनातून पुनः कुणाची छाया
सळसळल्या आशा मीच रुजवलेल्या या
मी द्विधा तरीही भग्न मंदिराजवळी
तनुची तमशिल्पित दीपमाळ पाजळली

खसफसे गवत वार्‍यात उडे पाचोळा
फिरफिरून प्राण पापणीत होती गोळा
..तो दूर निनादे सूर कुण्या पथिकाचा,
-'तव जुना छंद हा घटनांनी नटण्याचा..

तू विस्तारत जा हृदया-हृदयामधूनी
होऊ दे शांत अस्तित्वाचा जठराग्नि
जे घडले,घडते,घडणे याच्यापुढती
ते ओलांडून ने पैल ज्योत थरथरती..'

-शांतले जरासे वादळ श्वासांमधले
संतुलन आतले जुळून क्षणभर आले
लखलखले काही जाणिवेत मधुमधुर *
-माझ्यात संक्रमित विश्वगीतझंकार..

('मध्यान्ह' मधून- भारती बिर्जे डिग्गीकर )

क्रांती -'' अजाणता एखादी अनोळखी सावली अचानक मनात डोकावून जावी आणि आपणच रुजवलेल्या आशेच्या पानांची सळसळ व्हावी. कोणती नवी कल्पना, भावना तरळून गेली असेल मनात? नक्कीच काहीतरी हवंहवंसं घडणार असेल, काही अमूर्त असलेलं मूर्त रुपात प्रकटणार असेल, अव्यक्ताला अभिव्यक्तीची वाट मिळणार असेल म्हणून आशा आनंदानं सळसळत असेल कदाचित! पण खरंच असंच काही असेल की आणखी काही?

सावली म्हणजे वेदनेचा झाकोळ देखील असू शकतो, किंवा व्यथेचं मळभ सुद्धा. येणाऱ्या अदृष्टाची चाहूल किंवा गेलेल्या वादळाच्या कटू स्मृतीही! मग हे नक्की काय असेल? या द्विधा मनस्थितीत ते जे काही असेल ते असो, असं म्हणून मनाची विषण्णता घालवण्यासाठी काळोखशिल्प अशा देहाची दीपमाळ उजळली! भग्न मंदिर हे अतर्क्य आयुष्य, देह नश्वर म्हणून तमशिल्पित. पण नश्वर असला तरी जोवर आहे, तोवर त्याला जोपासणं अटळ आहे.

ही सावली कदाचित जवळ येतेय, गवतातून पाऊल वाजल्याचे आवाज यावेत, वाऱ्यावर पाचोळा भिरभिरत जावा तसे विचारांचे भिरभिरणे मनभर सुरू आहे. घालमेल होतेय जिवाची आणि एकाकी वाटेवर चालत असता कुणा वाटसरूनं दूरवरून साद घालावी तशी ‘आतल्या आवाजाची’ जाणीव होते.

‘हे घडून गेलेल्या, मागे पडलेल्या अनुभूतीचा पाठलाग करत राहणं, त्यांतच गुंतून राहणं काही आजचं नाहीय तुझं. तू नेहमीच भूतकालाच्या भग्नावशेषांना भेट देत रहातेस आणि त्यात गुरफटून जातेस.’
असं गुरफटून दिशाहीन होण्यापेक्षा या घटनांतून काही शिकून घे, जाणून घे, या अनुभवांच्या चिंतनातून आपल्या विचारांच्या, कृतींच्या कक्षा वाढव. तुझ्या अस्तित्वाचा अर्थ काय, तू कोण आहेस, का आहेस, अशा उलट-सुलट विचारांचा जो वणवा तुझ्या मनात पेटला आहे तो शांत होऊ दे. आजवर जे घडलं आहे, घडतंय आणि यापुढे घडणार आहे ते अटळ आहे, चुकणार नाही. तेव्हा ते का, कसं, कशासाठी घडलं, घडतंय, किंवा घडेल याचा निष्फळ विचार करू नकोस, जे तुझ्या हाती नाही त्याची चिंता करून व्यर्थ शिणून जाण्यापेक्षा त्याला ओलांडून पुढे जा, हा आयुष्याच्या अंतिम टप्प्यावरचा प्रवास असेल कदाचित. तेव्हा प्राणांची ही थरथरती ज्योत पैलतिरी नेताना जे काही अतर्क्य, अगम्य घडणार आहे त्याच्या आवर्तात गुंतू नकोस, शांत मनानं पैलतीर गाठ. त्यातच जन्माचं सार्थक आहे.’

या अंतरात्म्याच्या समजावण्यानं श्वासांतलं वादळ निवळलं, मन संतुलित झालं, दाट अंधारात जशी वीज चमकून जावी, तसा जाणिवेला उजळून टाकणारा लख्ख प्रकाश पडला अंतरंगात आणि अवघ्या विश्वातल्या अद्वितीय, अमोघ सुरांचं गीत तनामनात, रोमरोमात झंकारत राहिलं.

माझ्या अल्पमतीला उलगडलेलं या कवितेचं अंतरंग असं आहे, कदाचित कवयित्रीला आणखीही काही सांगायचं असेल.

एका विलक्षण अनुभूतीचा तितक्याच ताकदीनं केलेला उत्कट, उत्कृष्ट लयबद्ध आविष्कार आहे ही रचना. रॉय किणीकर यांच्या ‘उत्तररात्र’ ची तीव्रतेनं आठवण करून देणारा रचनाबंध, भुरळ पाडणारी शब्दकळा आणि अस्वस्थतेकडून परिपूर्ण शांतीकडे, अतृप्तीतून तृप्तीकडे जाण्याची वाट दाखवणारा प्रवाही आशय यांनी समृद्ध असलेली.

ॐ असतो मा सद्गमय ।
तमसो मा ज्योतिर्गमय ।।
मृत्योर्मामृतं गमय ।
ॐ शान्ति शान्ति शान्ति ।।
अशी काहीशी अनुभूती देणारी ही प्रेरणादायी रचना मला गुरुदेव रविंद्रनाथ टागोरांच्या काव्याची आठवण करून देते.'' ...............

* रसप, शेवटी..