एक होता बर्गमन...

Submitted by मी मुक्ता.. on 16 April, 2011 - 10:31

Love is as contagious as a cold. It eats away at your strength, morale... If everything is imperfect in this world, love is perfect in its imperfection असं तो म्हटला खरं पण चित्रपटांवर प्रेम करुनही ते अतिशय perfect बनवले त्याने. कुठेही काही imperfect राहिलं नाही त्या प्रेमात.
चित्रपट तसं पाहिलं तर मनोरंजनाच्या क्षेत्रातलं अगदी नवं माध्यम. अगदी दिड दोनशे वर्षांचा हा प्रवास. पण हे कथा मांडण्याचे अत्यंत प्रभावी माध्यम आहे. किंबहुना सर्वात प्रभावी म्हटलं तरी वावगं ठरू नये. सूरांमधली आर्तता, चित्राच्या रंग-रेषांचे अर्थ, कवितेची गूढता समजाऊन घ्यायला रसिकाला स्वतःची एक क्षमता लागते, शक्ती-बुद्धी खर्च करावी लागते. पण बहुतांशी चित्रपटात 'ये हृदयीचे ते हृदयी घालणं बरच सोपं असतं. समोर दिसणारी माणसं समजावुन घेणं हे एखाद्या पुस्तकातील व्यक्तीरेखा वाचून, तिचं चित्र डोक्यात तयार करुन मग समजावुन घेण्यापेक्षा सहज करण्यासारखं आणि कमी कटकटीचं काम असतं. (अर्थात हे फक्त खराखुरा अभिनय करणार्‍यांविषयी.. अभिनयाच्या नावाखाली जमलेल्य बाजरगर्दीविषयी नाही..) तर असं हे माध्यम. पण तरीही कल्पनाविलास, खूप सारी अ‍ॅक्शन, हॉरर, थ्रिलर यापेक्षा माणसच्या खोल मनात दडलेल्या भावना, नात्यांचे पैलु, रंग, भावभावना दाखवणार्‍या कलाकृती माझ्या जास्त जिव्हाळ्याच्या. आणि कदाचित त्यामुळेच stanley kubrick पेक्षा Ingmar Bergman आणि Nolan पेक्षा Alejandro Inarittu जास्त जवळचा. आवडते, प्रतिभावान सगळेच पण Bergman जास्त जिव्हाळ्याचा.
इन्गमार बर्गमन- एक जगप्रसिद्ध चित्रपट दिग्दर्शक. अनेक महान दिग्दर्शकांसाठी आयडॉल ठरलेला आणि रसिकांसाठी पर्वणी. १४ जुलै १९१८ ला स्वीडनमध्ये एका नर्सच्या आणि धर्मगुरुच्या पोटी जन्माला आलेला 'इन्गमार'ने बर्‍याच कडक म्हणावं अशा वातावरणात बालपण घालवलं. त्याच्या चुकांबद्दल बंद, अंधार्‍या कपाटात वेळ पण घालवला. त्यानंतर १६व्या वर्षी बर्गमनने हिटलरच्या सेनेत रीतसर ५-५ महिन्यांचे दोन कंपल्सरी सेशन पण पूर्ण केले. आणि १९३७ मध्ये त्याचा खरा प्रवास सुरु झाला. स्टॉक्लोहोममध्ये ड्रामा स्कूलमध्ये नाव घातलं त्याने कला आणि वाड्मयाच्या अभ्यासासाठी.
बर्गमनने त्याच्या एका मुलाखतीत म्हटलेलं की त्याला एक अख्खा सिनेमा close up मध्ये करायला आवडेल. कलाकारांच्या चेहर्‍याचा अशक्य सुंदर उपयोग करुन घेतला त्याने भावना, प्रसंग, त्यांची तीव्रता लोकांपर्यंत पोहचवायला. आणि यासाठी कायम त्याच्या कंपूत अतिशय चांगल्या कलाकारांचा संच राहिला. Liv Ullmann, Bibi Andersson, Erland Josephson, Ingrid Thulin, Max von Sydow हे त्याच्या चित्रपटातून कायमच समोर येत राहिलेले काही कलाकार. Persona मध्ये तर एकही वाक्य न बोलता Liv ने जे काही चेहर्‍यावर दाखवलय, त्या भावना, ती गूढता आपल्या मनावर कायमची छाप पाडून जाते. आणि तिच्यावरच चित्रित झालेला दुसर प्रसंग म्हणजे Cries and Whispers मध्ये तो तिच्या म्हातारं होत जाण्याचं वर्णन करत असताना तिच्या चेहर्‍यावर एकटक खिळुन राहिलेला कॅमेरा. तिने जे काही दाखवलय त्या चेहर्‍यावर ती म्हणजे कविताच आहे एक. ग्रेसची कविता. त्याच्या सगळ्या सिनेमांची खासियत म्हणजे हे प्रचंड ताकदीचे कलाकार, त्यांचे भले मोठे close ups आणि त्यांच्या चेहर्‍यावरचे अप्रतिम भाव. मुद्राभिनय किती जास्त प्रेक्षणिय असू शकतो, किती परिणाम करु शकतो हे पहायचं असेल तर बर्गमनचा सिनेमा पहावा.
I write sripts to serve as skeletons awaiting the flesh and sinew of images असं तो स्वत:च म्हटलाय अणि नंतर तर त्याच्या कलाकारांमध्य आणि त्याच्यामध्ये इतका छान सूर जुळला होता की तो आपल्या सिनेमाचे संवाद वगैरे लिहायचा नाही, कलाकारांना प्रसंग आणि व्यक्तिरेखा समजावुन दिली की त्या प्रसंगी ती व्यक्ती कशी वागेल, काय बोलेल हे तुम्हीच म्हणा असं तो सांगायचा. The more you become personal, the more it becomes universal हे वाक्य बर्गमनच्या सिनेमाला अगदी १००% लागु होतं. त्याचे सगळेच विषय, प्रेम, राग, भीती, द्वेष, वेडेपणा, आजारपण, विश्वासघात असे.. माणसाच्या मनाच्या अशा काही अवस्था ज्यात माणुस सर्वांत जास्त अस्थिर, चंचल, स्फोटक असतो. माणसाच्या मनात खोलवर दडलेले सगळे विकार उफाळुन आलेले असतात. स्वतः बर्गमनने त्याच्या २ सर्वोत्कृष्ट कलाकृती त्याच्या आजरपणाच्या काळात लिहिल्यात ज्यावेळी तो मानसिकरीत्यापण खचलेला होता, nervous breakdown च्या अवस्थेला पोहचलेला होता.
त्याचा सिनेमा बघायला जाणार असाल तर मात्र अतिशय सावध! आपलं सगळं लक्ष त्या दिड-दोन तासात कुठेच विचलित न होऊ देता, त्याच्या प्रत्येक सेकंदावर लक्ष देऊनच सिनेमा पहावा लागतो. कारण बहुतेकदा तो चित्रपट पहाण्याची ती पहिली आणि शेवटची वेळ असते. तो चित्रपट पहाण्याचं धाडस आपल्याकडून परत होईलच याची काहीच खात्री देता येत नाही. आणि त्यामुळेच त्या चित्रपटातलं कोणतही वाक्य, कोणतंही expression चुकवणं पण मुळीच परवडणारं नसतं! त्याच्या चित्रपटातली बरीचशी वाक्यं अशी असतात की आपण स्तब्ध व्हायलाच पाहिजे. एखादं पुस्तक वाचता वाचता मध्येच एखादी ओळ अशी येते की की तशीच ओलांडून आपण पुढे नाही जाऊ शकत तसेच. थांबावच लागतं तिथे. विचार करावा वाटतो, मुरवुन घ्यावं वाटतं ते.. आणि असे प्रसंग खूपदा येतात बर्गमनचा सिनेमा बघताना. त्याच्या भाषेत सांगायचं तर, "no form of art goes beyond ordinary consciousness as film does. Straight to our emotions, deep into the twilight room of the soul!" आणि त्याने माणसाच्या मनातल्या या संधीप्रकाशाच्या वेळा अशक्य समर्थपणे उभ्या केल्यात. 'संधीप्रकाश' किती नेमका शब्द वापरलाय! दिवसाचा सगळ्यात जास्त अस्वस्थ करणारा, हुरहुर लावणारा, कावरंबावरं करणारा हा काळ. एक दिवस सोडून चाललेला असतो कधीच परत न येण्यासाठी, रात्रही पटकन कुशीत घेत नसते. दिवस ठीक असतो, रात्र पण, संध्याकाळ चढत जाणं हे मात्र जीवघेणं असतं. अशा जीवघेण्या कालखंडांची मालिका मनात घेवुन माणुस वावरत असतो कुठेतरी. या सगळ्या अंतरीच्या कळांचं त्या उत्कटतेने चित्रण करणारा एक बर्गमनच!
Wild Strawberries मधला तो खडूस वाटणारा म्हातारा आयुष्याच्या संध्याकाळी मागे वळुन बघताना त्याला झालेल्या जाणिवा, घडलेल्या गोष्टी, घडाव्याशा वाटणार्‍या पण न घडलेल्या गोष्टी, आठवणी, मृत्यूची भीती या सगळ्याच्या भोवर्‍यांत त्याचं अडकणं, उलगडत जाणं अत्यंत प्रेक्षणिय असतं. Me and my wife are dependent on each other. It is out of selfish reasons we haven't beaten each other to death a long time ago. असं एखादं मध्येच येवुन जाणारं वाक्य आजुबाजूच्या अनेक नात्यांचं अपरिहार्य वास्तव मांडतात समोर. आणि When your were little you belived in Santa Claus, now you belive in God हे वाक्य माणसाच्या आगतिकतेचं.
त्याच्या Persona विषयी बोलायला तर शब्दच नाहीत माझ्याकडे. नि:संशय ती त्याची सर्वोत्तम कलाकृती आहे. Persona आणि Hour of the Wolf हे त्याचे माझ्यावर सर्वात जास्त स्वार झालेले चित्रपट आहेत. त्यांच्या प्रभावातून बाहेर यायला तुम्हाला किती वेळ लागेल हे तुम्ही खरच नाही सांगु शकत. Hour of the Wolf हा त्याचा एकमेव हॉरर सिनेमा. हा चित्रपट नेहमी वास्तव आणि आभास (स्वप्न) यांच्या सीमेवर चालत रहातो. अशाच एका प्रसंगावर येऊन संपतो. ते नक्की काय होतं, कशाचं रुपक, काय म्हणायचय हे सगळे घोर आपल्या जीवाला लावुन सिनेमा संपून जातो. आणि परत 'You see what you want to see!' म्हणत सत्य आणि आभास यातलं खरं खोट ठरवायची जबाबदारी पण घेत नाहीत त्या व्यक्तीरेखा. असाच एक प्रसंग Cries and Whispers मध्ये पण आहे. सत्य की स्वप्न याची जबाबदारी प्रे़क्षकांवर सोडूनदेखिल मनावर कायमचा ठसा आणि विचार करायला लावतील अशा कल्पना मनात सोडून जातात हे प्रसंग. Hour of the Wolf मधली growing old together ची संकल्पना अशीच पकड घेणारी. केवळ अफाट. हा चित्रपट कित्येक दिवस मनातून जात नव्हता. वातावरणनिर्मितीचा अभ्यास करावा हा चित्रपट पाहुन एखाद्याने. तीच गोष्ट नात्यांची. The Silence मधलं दोन बहिणींचं नातं असो की Persona मधलं नर्स, पेशंटचं नातं असो. नाती वरवर काय, कशी असतात आणि त्याच्या मागे किती खोलवर दडलेल्या कोणकोणत्या गोष्टी असतात याची जाणीव कदाचित त्या नात्यातील माणसांना होणं पण अवघड असतं. अशा या गोंधळाच्या जागांतील नेमक्या ठिकाणी बोट ठेवतो तो. त्या व्यक्तीरेखा मग आपल्यातूनच बाहेर आल्यासारख्या वाटायला लागतात. Smiles of a Summer Night मधली I am tired of people, but it cant stop me from loving them म्हणणारी म्हातारी Mrs. Armfeldt माझ्यातूनच बाहेर आल्यासारखी वाटायला लागली मला. हे वाक्य ऐकलं तेव्हा मुव्ही पॉज करुन बसलेले मी. कित्ती कित्ती जास्त नेमक्या भावना आहेत या.! तीच पुढे म्हणते Beware of good deeds. They cost far too much and leave a nasty smell..!
Winter Light मध्ये पण त्याच्याकडे प्रेम व्यक्त करायला आलेली ती तिच्या कष्टाने धरुन ठेवलेल्या स्वाभिमानामागे असलेली समर्पणाची तीव्र ओढ व्यक्त करते तेव्हा पण असचं स्तब्ध व्हायला होतं.
मी कोणाच्यातरी मुलाखतीत वाचलं की पाहिलं होतं, माणुस तेच चांगल्याप्रकारे मांडू शकतो जे तो स्वत: जगलाय. तेच लोकांना भिडू शकेल असं पोहचवु शकतो तो. कदाचित नात्यातली गुंतागुंत, माणसाच्या अशा सगळ्या भावना लोकांपर्यत इतक्या समर्थपणे पोहचवु शकण्यामागे त्याचं स्वतःचं आयुष्य आहे कुठेतरी. चार अयशस्वी आणि पाचव्या २५ वर्ष टिकलेल्या संसारासोबत त्याची अनेक अफेअर्स पण झाली. सगळी मिळुन ९ मुलं. या सगळ्या गुंतागुंतीच्या नात्यांच्या छटा त्याच्या सिनेमांमध्ये नक्कीच पडल्या असणार. किंबहुना त्याच्या सगळ्याच विचारांच्या. वयाच्या ८व्या वर्षीपासून त्याचा देवावरचा विश्वास उडाला होता म्हणे. आणि The Silence मध्येच हा शोध संपलेला त्याच्यामते. पण त्याही आधी The Seventh Seal मध्ये 'We must make an idol of our fear, and call it god.' हे म्हणुन गेलाच आहे तो.
शेवटी ६० वर्षांची प्रदीर्घ कारकिर्द.. ६३ चित्रपटांचे, टिव्ही सिरीअलचे दिग्दर्शन, ६३ च्या कथा, निर्मिती आणि अनेक कामं.. ३ ऑस्कर अशी भरघोस कामगिरी केल्यावर त्याचं एकुणच मत असं होतं की, "My basic view of things is not to have any basic view of things. From having been so dogmatic, my views on life have been dissolved. They dont exist anymore." इतका अशक्य माणुस त्याच्या कलाकृतीतून अनुभवणं हे खूप भारी असतं. खरतर त्याच्यावर लिहायची पन योग्यता नाही माझी पण रहावलं नाही. कायम शोध घेत रहावं अशी व्यक्ती आहे बर्गमन माझ्यासाठी. प्रचंड आदर्, आकर्षण आणि गूढतेचं वलय असतं कायम त्याचा विचार करताना. आणि कितीही नाही म्हटलं, अशक्यता माहिती असली तरी वाटून जातं, "अगदी आता आता पर्यंत पण होता तो. ३० जुलै २००७ पर्यंत.. एकदा, फक्त एकदा भेटता आलं असतं तर..."

गुलमोहर: 

छान लिहिलंय... Happy
'बर्गमन' पहिलेल्यांना हे सगळं लगेच connect करता येईल, आणि (माझ्यासारख्या) न पाहिलेल्यांना पाहावंसं वाटेल असा लेख! Happy

तरी म्हटलं बर्गमन कसा काय सुटला तुझ्या तावडीतून! Happy
लेख चांगला जमलाय, ब-याच गोष्टी cover झाल्यात असं जाणवतंय. एकाच गावातली दोन अनोळखी माणसं दुस-याच एका शहरात भेटतात, त्यातला एक गावाबद्दल बोलत राहतो आणि दुसरा प्रेमळ कौतुकाने भरभरून अनुमोदन
देत असतो असं मला तरी झालं हा लेख वाचून!
इथे अजून एक आठवण नमूद करावीशी वाटत आहे प्रकर्षाने, आमच्या घरी 'ही'ने बर्गमन पहायला सुरूवात केलेली. मी एकदा असंच जाऊन बसलो तेव्हा ती दी सेवन्थ सील पाहत होती. बर्गमन माझ्या गावीही नव्हता. पण मधूनच तो सिनेमा पाहताना त्यातले संवाद, प्रसंग इ. नी मला खिळवून ठेवलेलं. पंधरा मी.नी. ही सिनेमा थांबवून मला म्हणाली, 'तुला काही कळतंय का असं मधूनच बघून?' मला खरंच मी जितकं पाहिलेलं त्यात कहीतरी समजलं होतं नक्किच! मी हो म्हटल्यावर ती नुसतीच हसली. मी पुन्हा तो सिनेमा पहिल्यापासून पाहिला तेव्हा तिच्या हसण्याच कारण समजलं...!
बर्गमन नावाचं गारूड तेव्हापासूनचं...!!
असो, या लेखाबद्दल खूप खूप खूप अभिनंदन!!! Happy

छान ओळख. माझा अनुभव असा आहे की बर्गमन बघण्यासाठी बरीच मानसिक शक्ती खर्च करावी लागते. तसे करण्याचा मूड असेल तर मी ते करतो. दुसरे म्हणजे चित्रपट बघून संपल्यावर लगेच आपल्या रोजच्या आयुष्यात परत येणे जमत नाही. बराच काळ विषण्णता किंवा खिन्नता जाणवत रहाते. सेवन्थ सील बघितल्यावर त्यातून बाहेर यायला वेळ लागला.

>तो आपल्या सिनेमाचे संवाद वगैरे लिहायचा नाही, कलाकारांना प्रसंग आणि व्यक्तिरेखा समजावुन दिली की त्या प्रसंगी >ती व्यक्ती कशी वागेल, काय बोलेल हे तुम्हीच म्हणा असं तो सांगायचा.
वूडी अ‍ॅलन अशाच प्रकारे काम करतो असे वाचले आहे.

या ना त्या कारणाने मानसिक दृष्ट्या सतत असंतुलित जीवनशैलीत वावरलेल्या तरीही कलेविषयी दैवीच वाटावी अशी विलक्षण प्रतिभा असलेल्या एका मनोज्ञ दिग्दर्शकाच्या कलाकृतीचा तितक्याच तरलतेने घेतलेला हा मागोवा सुंदर तर आहेच पण त्या निमित्ताने अभिजात कलाकार एखादी कलाकृती प्रेक्षकांसमोर उभी करतो त्यावेळी त्याची मानसिकता कोणत्या प्रकारची असेल याचेही कुतूहल लेख वाचताना मनी जागे होते.

खुद्द बर्गमनने एका मुलाखतीत म्हटले आहे की, "मला स्वतःला आता माझे ते मास्टरपीस समजले जाणारे चित्रपट पाहणे पसंत पडणार नाही, इतके त्यातील भाव क्लेशदायक आहेत." समकालीनामध्ये बर्गमन त्यामुळेच "Gloomy Swede" या टोपणनावाने ओळखले जात असत.

धागाकर्ती मी मुक्ता यानी ज्या दोन चित्रपटांचा आवर्जुन उल्लेख केला आहे त्यापैकी Persona तर प्रेक्षकाला खावूनच टाकतो. १९६६ म्हणजे जवळपास साठ वर्षापूर्वी Subtle split-screen effects चा वापर करणे म्हणजे काय चमत्कार होता हे आताच्या अत्यंत स्वस्त झालेल्या Computer gimmicks जमान्यातील वेगवान दृश्याची सवय झालेल्यांना कदाचित उमगणार नाही. लिव उलमन आणि बिबी अँडरसन या दोघी तर त्याच्या अत्यंत जिव्हाळ्याच्या होत्याच पण तितकीच जवळची असणारी आणखीन एक म्हणजे इंग्रीड बर्गमन. ती देखील त्याच्यासारखीच स्वीडीश. Autumn Sonata मध्ये तिने लिव उलमनच्या आईच्या भूमिकेत जे भाव दिले आहेत ते आजही तिच्या कारकिर्दीतील मानाचे स्थान पटकावून राहिले आहेत.

हॉस्पिटल आणि तेथील उदास वातावरणाची गडद छाया इंगमारच्या वैयक्तिक जीवनावर अशी काही पसरली होती की त्याचे पडसाद तो जवळपास प्रत्येक कलाकृतीत दाखवत असे. Brink of Life तर पूर्णतया एका मॅटर्निटी वॉर्डच्या सेटवरच बेतलेला चित्रपट. कालपर्यंत सर्वस्वी एकमेकीला अपरिचित अशी तीन स्त्रिया, पण आता गरोदरपणामुळे एका वॉर्डात एकत्र आल्या आहेत आणि मग त्यांच्यात फुलणारे भावविश्व. इथेही बिबी अँडरसन भाव खावून जातेच.

खूप काही लिहिण्यासारखे आहे या प्रतिभाशाली दिग्दर्शकाच्या खजिन्याबद्दल.

हॉलीवूड बाहेरील अकिरा कुरोसावा, विट्टोरिया डी सिका, फ्रॅन्को त्रुफा, आन्द्रे वायदा, बर्नार्डो बर्टोलुची, ज्याँ रेनाँ, रेने क्लेअर, सत्यजीत रे आदी महान दिग्दर्शकांनी जगभरातील चित्रपटसृष्टीला कलात्मकतेचे जे योगदान दिले आहे त्यात इंगमार बर्गमन यांचे ताट पहिल्या पंगतीतीलच आहे यात तीळमात्र संदेह नाही.

एका सुंदर लेखाबद्दल मी मुक्ता यांचे मन:पूर्वक अभिनंदन आणि आभार.

सर्वांचे खूप खूप आभार.. Happy

राजकाशाना, वूडी अ‍ॅलन वर बर्गमनचा खूप प्रभाव आहे. त्याच्या चित्रपटातील विषय, मांडणी सगळ्याच बाबतीत. किंबहुना वूडी अ‍ॅलम स्वतःच हे मान्य करतो की बर्गमन त्याचा सगळ्यात आवडता दिग्दर्शक होता. जगभरातील अतिशय प्रतिभावान समकालीन आणि नंतरच्या दिग्दर्शकांवर बर्गमनने छाप पाडलिये. Happy वूडी अ‍ॅलन च्या लव्ह अँड डेथ मध्ये शेवटी बर्गमनच्या बर्‍याच चित्रपटांची चांगलीच घेतलिये. ते ही पहाण्यासारखंच आहे..
Happy प्रतिसादाबद्दल धन्यवाद..!

प्रतीक देसाई,
आपला प्रतिसाद खूपच छान आहे.. इतका सुंदर प्रतिसाद पाहुन आपल्याला स्वतंत्र प्रतिसाद लिहावासा वाटला.. Happy

खरय अगदी. तो म्हटलाच होता की त्याचे मास्टरपीस आता तो पाहु शकत नाही. फारच डीप्रेसिंग आहेत ते. त्याच्यामते Winter Light, Persona आणि Cries and Whispers हे त्याचे सगळ्यात भारी चित्रपट होते आणि त्याच्याच वाक्यात सांगायचं झालं तर the medium was stretched to its limits in these films.

आणि त्यान केलेला कॅमेराचा वापर इतका खास आह की त्यावर अजून एक स्वतंत्र लेख होऊ शकेल. कॅमेराची कमीत कमी हालचाल करत त्याने ज्या खुबिने तो वापरलाय त्याला तोड नाही. अतिशय मोठे, कॅमेरा न हलवता घेतलेले क्लोज अप्स म्हणजे प्रेक्षकांना त्या प्रत्येक सेकंदासाठी कलाकाराच्या चेहर्‍यावरील भाव टिपण्याची मिळालेली संधी आणि कलाकाराची सत्वपरीक्षा.. Happy

आपल्या प्रतिसादाबद्दल खूप धन्यवाद.. खूप छान लिहिलय आपण. जमल्यास अजून नक्की लिहा. वाचायला खूप आवडेल. Happy

मुक्ता,
नेहेमीप्रमाणेच अतिशय सुंदर लेख.. Happy

बर्गमन बद्दल बरंच काही ऐकलं आहे, वाचलं आहे. पण अजून पाहण्याचा योग नाही आला.. नक्कीच त्याचे सगळे movies पाहिले जातील आता.. Happy

खूप खूप अभिनंदन आणि धन्यवाद इतका छान लेख लिहिल्याबद्दल..

छान लिहिले आहेस. quotes पण मस्त.

> माणुस तेच चांगल्याप्रकारे मांडू शकतो जे तो स्वत: जगलाय.
हे मात्र पटत नाही. फक्त स्वतः जगलेल्या गोष्टी प्रेझेंट केल्या तर बर्याच तोकड्या वाटतील. त्यात जगायच्या होत्या अशा गोष्टीही मिसळता यायला हव्यात.

aschig,
प्रतिसादाबद्दल धन्यवाद... Happy

त्यात जगायच्या होत्या अशा गोष्टीही मिसळता यायला हव्यात.>> जगायच्या होत्या अशा गोष्टी पण आपल्या जगण्याचा आणि व्यक्तीमत्वाचा भा होतात. त्यामुळे एका अर्थी ते मांडणं आलच.. Happy पण बरोबर मुद्दा आहे.

हा पण भारी!!! Happy
खूप आवडला...
तुम्ही किती चित्रपट पाहिले आहेत? Happy

मी मुक्ता
वीणा गवाणकर अनुवादित 'एक होता कार्व्हर' या पुस्तकाच्या नावाशी साधर्म्य साधणारे लेखाचे शीर्षक वाचूनच उत्सुकता ताणली गेली होतीच. वाचनानंतर काही तरी चांगले वाचल्याचा आनंद मिळालाच, पण प्रतिक देसाई, झाड, राजकाशाना यांच्या प्रतिसादातून देखील सकस वाचनाचा लाभ झाला. लेख नेहमीप्रमाणेच अभ्यासपूर्ण व समाधान देणारा आहे.

नवीन प्रतिसादकांचे आभार.. Happy

किंकर, प्रतिसाद सुंदरच आहेत. क्वचित कुठे मुळ लेखापेक्षाही.. Happy धन्यवाद..!