घर, परिसर, झाडं वेली, पशु पक्षी इत्यादि! : १) बोक्या, मनी आणि मॉस्किटो नेट

माझ्या स्वयंपाकघराला लागून पूर्वेकडे एक छोटीशी पॅसेजवजा खोली आहे. तिथे धुणंभांडय़ाची मोरी व कपडे वाळत घालायचा स्टँड आहे. या पॅसेजला फ़क्त चार फ़ुटी भिंत आहे व वर छतापर्यंत मोठी लोखंडी ग्रिल आहे. या ग्रिलपलीकडे शेजार्‍यांची गच्ची आहे. हे सगळं मला रोज ओटय़ाशी काम करताना दिसतं. कारण ओटयावर एक मोठी खिडकी सुद्धा आहे.
तर शेजार्‍यांच्या गच्चीत एक सिन्टेक्सची निळ्या रंगाची पाण्याची टाकी आहे. या टाकीच्या खाली दोन सुन्दर मांजरं नेहेमी येऊन बसत. त्या दोघातला एक काळा स्टाउट असा बोका होता व गोरी भुरकी सुन्दरी.... ती मनी होती... हे अस्मादिकांच्या लगेच ल़क्षात आलं......कारण अस्मादिकांचा "प्राणिमात्र" या विषयाचा बर्‍यापैकी अभ्यास आहे.

तर हळूहळू या बोक्या व मनीमध्ये विचारांची देवाण घेवाण सुरू झालेली मला ऐकू येत होती व दिसतही होती. आपल्या सीसीडी, बरिस्ता किंवा वैशालीत जसं मंडळी समोरासमोर बसून तासन् तास गप्पा मारतात, तसंच काहिसं हे दृश्य होतं. ही टाकी या मंडळींची आवडती "हँगाउट प्लेस" होती.
या निळ्या सिन्टेक्सच्या टाकीला आपण सोयीसाठी एनएसटी(सीसीडी च्या चालीवर) म्हणू. तर या एनएसटीखाली निवांतपणे समोरासमोर बसून हे दोघे अगम्य व चमत्कारिक भाषेत तासन् तास जुगलबंदी चालू ठेवत. कुणाला वाटेल हे भांडताहेत की काय? कारण वेगवेगळ्या आवाजात वेगवेगळ्या लयीत (अगदी वेगवेगळ्या तालात व रागात असं म्हणायला सुद्धा माझी हरकत नाही.)ही जुगलबंदी चाललेली असते. कधी खूप वरची पट्टी लागल्यामुळे कुणाचा आवाज चिरकतो सुद्धा! कधी एकमेकांवर फ़िस्कारून ओरडताहेत की काय...असाही कुणा अज्ञानी पामराचा गैरसमज होण्याची शक्यता! कधी तर.... हे दोघे बसलेले असतात एकमेकासमोर.....योग्य अंतर ठेऊन(सेफ़ डिस्टन्स).......पण एकमेकांकडे न पहाता ही जुगलबंदी चालू ठेवतात. दोघांनी कुठे तरी लांब तिसरीकडे शून्यात नजर लावून सूर लावलेला असतो. पण महाराज....... गैरसमज नको...........हे प्रणयाराधन आहे! कोर्टशिप्!
तर यथावकाश या एनएसटीखालच्या भेटीगाठींचं पर्यावसान (मार्जार कम्युनिटीतल्या कस्टम्सनुसार) मनीबाईसाहेबांच्या बाळंतपणात झालं! हे बाळंतपण शेजार्‍यांच्या आवारात झालं अशी बातमी आली. मनी व बोक्या काही काळासाठी अदृश्य ‍ झाले. आता हळूहळू परिसरातून नवजात मार्जारबालकांचे पिपाणीसदृश, बारीक बारीक आवाज यायला लागले.
काही काळानंतर असं लक्षात आलं की ओटा/डायनिंग टेबलावरचा खाद्यपदार्थ गायब होतोय. या मागे दुसर्‍या तिसर्‍या कुणा परकीय शक्तीचा हात नसून मनी आणि बोक्याच आळीपाळीने लोखंडी ग्रिलमधून स्वयंपाकघरात यायचे आणि डल्ले मारायचे. जास्त करून मनीच यायची. बाळंतीण असल्याने ती अगदी कायम वखवखलेली असायची. अगदी कणकेचा गोळाही तिच्या तावडीतून सुटलेला नव्हता. दुधाच्या पातेल्यावरील जाळी तोंडाने हळूच बाजूला सारून आवाज न करता दूध फ़स्त करण्यात तिचा हातखंडा होता. जाळी शक्यतो खाली पडून आवाज होणार नाही याची ती दक्षता घेत असे.
शेवटी आम्ही(आम्ही म्हणजे मी व माझा मुलगा....आम्ही दोघेच या घरात प्राणीमित्र आहोत. पण त्या दोघांनी...अर्थातच नवरा व मुलगी...यांनी आम्हाला प्राणीवेडे ही पदवी बहाल केली आहे.) ग्रिलच्या कठडयावर एक वाडगा ठेवून त्यात त्या बिचार्‍या मनी साठी दूध ठेवायचं ठरवलं! बिचारी बाळंतीण होती ना! बिचारीने अगदी कणीक सुद्धा खाल्लेली पाहून तर माझ्या अगदी पोटात तुटलं! पण आता तीन्ही त्रिकाळ कठड्यावरील वाडग्यातलं दूध फ़स्त करूनही मनीने डल्ले मारणं चालूच ठेवलं.
इथपर्यंतही मला फ़ार काही वाटलं नाही. पण एका स्वच्छ सुंदर आणि मंगलमय अश्या सुप्रभाती स्वयंपाकघराचं पॅसेजमध्ये उघडणारं दार उघडून मी पॅसेजमध्ये गेले तर माझा पाय अत्यंत अपवित्र अश्या एका सेमीलिक्विड गोष्टीवर.......नाही.....गोष्टीत पचकन पडला. पॅसेजमधल्या पायपुसण्यावर मनी/बोक्याने घाण करून ठवली होती. मी नाक दाबून, एका पायावर लंगडी घालत पायपुसणं उचलून संडासात नेलं, फ़्लश केलं, स्वच्छ धुवून वाळत घातलं. वाळल्यावर परत पॅसेजमध्ये नेऊन घातलं.
रोजच हा कार्यक्रम रिपीट व्हायला लागला. मग मी ते पायपुसणंच तिथून हलवलं. तरी त्या जागेवर घाण असायचीच. सकाळी उठून रोज घाण काढण्याच्या कार्यक्रमाचा वैताग आला होता. आता त्या सुंदर मनी आणि हँडसम बोक्याचा मला अस्सा संताप आला होता......माझे हात दोघांना रट्टे घालण्यासाठी नुस्ते शिवशिवत होते.
आता मी सतत मनी/बोक्याचाच विचार करू लागले. माझ्या मनात नुस्ती विचारांची उलथापालथ चालू होती! त्या दोघांना(अर्थातच नवरा व मुलगी) माझं अस्वस्थ वागण पाहून दुसरीच शंका यायला लागली. त्यांना वाटलं माझ्या मनावर परिणाम झालाय. ते दोघे विचित्र नजरेने माझ्याकडे पाहू लागले आणि माझ्याशी विनाकारण सहानुभूतीयुक्त वागू लागले. कारण काही दिवस तर मी पहाटे लवकर उठून स्वयंपाकघरात बसून राहू लागले व सारखी मांजरांवर पाळत ठेवू लागले. त्याचाही काही उपयोग झाला नाही.
शेवटी आम्ही(अर्थातच मुलगा व मी) रोज पहाटे (मांजरांची प्रातर्विधीची वेळ पहाटेची असणार असं गहित धरून) लुईला फ़िरायला नेण्याऐवजी वर पॅसेजमध्ये ठेवावं का असाही विचार केला. लुई हा आमचा अती लाडाने बिघडलेला लॅब्रेडॉर! त्याला नक्की केंव्हा वर आणायचं.....तो एवढा मोठा लुई ..एवढयाश्या पॅसेजमधे किती वेळ बसणार ......मांजर नक्की कधी शी करणार........वगैरे बरेच महत्वाचे प्रश्न अनुत्तरित राहिल्याने लुईला वर आणण्याचा ऑप्शन रद्द झाला.
या प्रकारात अजूनही एक शंका मनात होतीच.........समजा लुईने मनी/बोक्याचं एनकाउंटरच केलं तर?ते आम्हाला नको होतं. आम्हाला फ़क्त मांजरांना पळवून लावायचं होतं.
हा लुई जेव्हा खालच्या अंगणात त्याच्या टेरिटरीत सुखेनैव संचार करीत असतो तेव्हा ही मांजरे जर इकडून तिकडे गेलेली जर त्याला दिसली तर हा नुस्ता जिवाच्या आकांताने भुंकून त्यांच्यावर धावून जातो. पण त्याची टेरिटरी म्हणजे, आमच्या अंगणाचा एक मोठा तुकडा, जाड तारांच्या कुंपणाने बंदिस्त असल्याने तो नुस्ता येणार्‍या जाणार्‍यांना फ़क्त पाहू शकतो व अर्थातच त्यांच्यावर धाऊनही जाऊ शकतो. पण कुणाला धरू शकत नाही. मग रात्री मात्र आम्ही त्याला पूर्ण आवारात मोकळे सोडून देतो. थोडे विषयांतर - लॅब्रेडॉर इतका प्रेमळ व फ़्रेंडली असतो की आम्ही म्हणतो, "जर रात्री चोर आला तर हा त्याचं चांगलं आगत स्वागत करेल व म्हणेल, .....या या चोरभाऊ........घर आपलंच आहे........काय काय चोरताय बोला!" असो.
तर शेवटी मनी/बोक्याचे खाद्यपदार्थांवरील डल्ले व पॅसेजमधील शी ला कंटाळून आम्ही एक निर्णय घेतला. आमच्या इंजिनिअर मित्राला बोलावून पॅसेजमधल्या ग्रिलला छोटी लोखंडी जाळी बसवायला सांगितली. तो म्हणाला ..."आपण संपूर्ण घराला मॉस्किटो नेटच लावू. म्हणजे मांजरच काय डास सुद्धा येऊ शकणार नाहीत".
अश्या रितीने त्या ग्रिलला मॉस्किटो नेट लागलं. संपूर्ण घरच डासप्रूफ़ व मांजरप्रूफ़ झालं व माझ्या रोजच्या शी काढण्याच्या कार्यक्रमाची सांगता झाली. अगदी हुश्य झालं!
...............................................थांबा थांबा.......गोष्ट संपली नाही अजून!
माझ्या किचनच्या पूर्वेला हा जसा पॅसेज आहे तसेच पश्चिमेला एक छानसं सिटाउट (sitout)आहे...... ओपन टू स्काय! आम्ही तिथे सकाळी आरामात बसून चहा पितो. या सिटाउटमध्ये गच्चीतून येणारा जिना उतरतो. हळूहळू असं लक्षात आलं की याच जिन्यावरून आता मनीने आणि बोक्यानेही उतरायला सुरवात केली आहे. आता घर मांजरप्रूफ़ झालं या विचाराने मी निर्धास्त होते. पण या दोघांनी आपले मार्गच बदललेले होते. आधी पूर्वेकडून ग्रिलमधून येणारी मण्डळी आता पश्चिमेकडून जिन्यावरून यायला लागली होती. कधी चुकून माकून काही उघडं राहिलं तर पुन्हा डल्ले सुरू झाले.
पण आता मी हारणार नव्हते. कारण मी वेल् इक्विप्ड् होते. कारण सिटाउटकडून आल्यावर आता त्यांना ग्रिलमधून पळून जाता येणार नव्हते. कारण ग्रिलला नेट बसले होते. आणि लवकरच एके दिवशी ....अखेर तो क्षण आलाच...........!
एके दिवशी मी ओटयाशी काम करत होते. मनी गच्चीतून येणार्‍या जिन्याने खाली आली.. सावधपणे तिने सिटाउट ओलांडलं ...स्वयंपाकघरात शिरली.... तिला अनपेक्षितपणे मी दिसले.....अत्यंत चपळाईने ती तशीच पॅसेजमधे शिरली.........आता ग्रिलमधून पळून जायचं या बेतानं! मी तिथे नसते तर डायनिंग टेबलावरच्या शिर्‍यावर तिने नक्कीच ताव मारला असता. मी ठरवलंच होतं मनात..... त्याप्रमाणे पटकन पॅसेजचं दार व ओटयावरची खिडकी लावून घेतली.
बाहेर पॅसेजमध्ये मनीला दगा फ़टक्याची जाणीव झाली होती. तिची धावपळ सुरू झाली होती. तिने कठडयावर उडी मारून ग्रिल चाचपडायला सुरवात केली. पण ग्रिलला मॉस्किटो नेट बसलेले असल्यामुळे तिचा नेहेमीचा खुष्कीचा मार्ग बंद झाला होता . आता ती आपल्या नख्यांचा वापर करून नेटवर चढू लागली.....कुठे सुटकेचा मार्ग सापडतोय का पहायला! हे सगळं मी ओटयावरच्या खिडकीच्या फ़टीतून पहात होते.
याच ग्रिलला मी एक जाड पडदाही लावलेला आहे. कारण मी ओटयाशी उभी असते तेव्हा मी पूर्वाभिमुख असते.(माझ्या नवर्‍याने माझ्या स्वयंपाकात सुधारणा व्हावी म्हणून असंख्य प्रयत्न केले त्यातलाच हा एक--- वास्तुशास्त्राप्रमाणे स्वयंपाक करणारीचं तोंड जर पूर्वेला असेल तर तिचं मन नेहेमी प्रसन्न रहातं व तिचा स्वयंपाक चवदार होतो असं म्हणतात.)तर पूर्वेकडून डायरेक्ट डोळ्यावर येणारा प्रखर उजेड टाळण्यासाठी या पडद्याचा मी उपयोग करत असे. आता मनी या पडद्यामागे जाऊन लपली होती. बहुतेक आपल्या सुटकेचं प्लॅनिन्ग करत असावी.
छान... अगदी मनासारखी सिच्युएशन जमून आली होती.......! मी माझ्या मुलाला विजयी मुद्रेने आणि हर्षोत्फ़ुल्ल आवाजात पाचारण केले. त्यालाही एव्हाना किचनमधील समरप्रसंगाची जाणीव झालेली होती. त्याला मी कॅमेरा घेऊन बोलावलं. तो आला.......कॅमेर्‍यासहवर्तमान ओटयावर चढला. ओटय़ावरील खिडकीच्या फ़टीतून मनीवर कॅमेरा रोखू लागला. खिडकी जास्त उघडता येईना कारण कोंडलेलं मांजर समोरच्यावर हल्ला करू शकतं म्हणे! आणि या खिडकीखालच्या गॅस सिलेंडरची एक पायरी करून मनीला या खिडकीतूनही डायरे़क्ट ओट्यावर यायची चांगली प्रॅक्टिस होती........म्हणून ती खिडकी जास्त उघडणे योग्य नव्हते!!
मध्येच ती कपड्यांच्या स्टँडवरून लोंबणार्‍या कपड्यांच्या खाली जाऊन बसून सुटकेचा विचार करत होती.
एव्हाना घाबरलेल्या मनीच्या तोंडून मियाँव मियाँव या मार्जारवाणीऐवजी काही दुसरेच चमत्कारिक आवाज निघू लागले होते. आता ती कपडयांच्या स्टँडवर उडी मारून चढली व ओटय़ावरील खिडकीच्या फ़टीतून आमच्याकडे पाहू लागली. तिने स्वता:च्या सुटकेसाठी खूप धडपड केली होती. पण सगळे रस्ते बंद होते. हळू हळू भेसूर आवाज काढून रडू लागली. मग मात्र आम्हालाच तिची दया आली. वाटलं बिचारीला खूप झाली आता शिक्षा. शेवटी आम्ही पॅसेजचं दार हळूच उघडलं.... तशी ती जीव घेऊन आल्या वाटेने ......स्वयंपाकघर........सिटाउट.......जिना.........गच्चीमार्गे सुसाट पळून गेली. त्याचेच हे जमतील तसे घेतलेले फ़ोटो.
त्यानंतर मनी/बोक्या दोघेही माझ्या घराचा रस्ता विसरले बहुतेक!! कारण परिसरात आजूबाजूला दिसायचे पण माझ्या टेरिटरीत फ़िरकले नाहीत त्यानंतर. बहुतेक मनीने बोक्याला सांगितलं असावं, "बोक्या, झालं एवढं बास झालं रे बाबा.........आता परत तिकडे फ़िरकायचं नाही बरं का! फ़ारच डेंजर दिसतात ते लोक! कोंडून घालतात वर फ़ोटोही काढतात! जर हे फ़ोटो आपल्या मार्जार कम्युनिटीत सर्क्युलेट झाले तर आपली काय इज्जत राहील समाजात, सांग बरं?"