"झाडांना संवेदना असतात का?"

aschig चांगला खुलासा केलास. पूर्वी internet नव्हतं तेंव्हा माहितीचे स्त्रोत नसल्याने काय खरं काय खोटं कळत नव्हतं आणि आता internet असल्याने एवढी जास्त माहिती उपलब्ध असते की काय खरं आणि काय खोटं ते कळत नाही

कारल्याचि वेल सरपटणारि वनस्पति (क्रिपर) आहे जमिनिच्या वर स्वतःच्या बळावर उभे रहाण्याइतकि ताकद ह्या प्रकारच्या झाडांच्या खोडात नसते. दोर्‍याचा आधार उपलब्ध होता म्हणुन तिने तो वापरला नसता तर जमिनिच्या आधाराने पुढे गेलि असति. दोर्‍याच्या आढाराने उभे रहाण्यात सुर्यप्रकाश व पर्यायाने अन्न मिळण्याचि शक्यता जास्त होति म्हणुन तिचे प्राधान्य दोरिला होते.

कीटकभक्षक वनस्पतीची माहिती माझ्या लहान्पणी किशोर मासिकात वाचली होती.फोटोसकट.

वेलींचा आधार घेत वर जाण्याचा प्रकार मनीप्लँट (किंवा चीज प्लँट ) मधे फार दिसतो. जंगलात जर त्याचा एखादा तूकडा जमिनीवर पडला, तर तो उजेडाच्या दिशेने न जाता अंधाराच्या दिशेने जातो. कारण अंधार म्हणजे मोठे भक्कम झाड आणि त्याच्या आधाराने, त्याला वर चढता येते. (घराच्या अंधारातही हा वेल वाढू शकतो.)
कीटकभक्षक वनस्पती या नायट्रोजन मिळवण्यासाठी करतात (रोरायमा पर्वतावर हे प्रकार फार आहेत )
पण परागीभवनासाठी, वनस्पती जो किटकांचा, प्राण्यांचा उपयोग करुन घेतात, त्यासाठी सापळे लावतात, क्लृप्त्या करतात, ते सगळे फार मनोरंजक आहे.
वनस्पती, आजूबाजूच्या परिस्थितीशी जूळवून घेण्यासाठी आपल्यात जे बदल करतात, हे एका पिढीत दिसणे, (त्यांच्या वा आपल्या ) अशक्य आहे.
पूर्व आफ्रिकेच्या जंगलात ग्रासलँड, अकाशिया, हत्ती, तृणभक्षक प्राणी, यांचा सदोदीत एक खेळ चाललेला असतो. कधी अकाशिया फोफावतो तर कधी ग्रासलँड प्रभावी ठरते. त्याचे चित्रीकरण बीबीसी ने केलेले आहे. कोण कुणाचा उपयोग करुन घेतेय, हे सांगणे कठीण आहे.

दिनेशदा नी वर लिहिले आहे ते उक्रांती बद्दल. उत्क्रांती ला संवेदना असतात का (मोट्ठा कालखंड लक्षात घेऊन) हा वेगळा विषय आहे, आणि त्याचेही उत्तर नाही असेच आहे. म्हणजे उत्क्रांती ला दिशा नसते. यातील कोणतेच बदल जाणीव्पुर्वक झालेले/केलेले नसतात. अनेक बदल हओत असतात, आणि जे यशस्वी होतात त्यांचीच चिल्लेपिल्ले जगतात व नंतर दिसु शकतात. डोळ्याचेच उदाहरण घ्यायचे झाले तर तो अवयव कितितरी वेळा थोडा-थोडा येऊन गेला असणार.

आपले अनुभव इतर गोष्टींवर लादल्यामुळे निसर्गाच्या वैविध्यतेला कमी लेखले जाते.

मला माहीत नाही मी हा प्रसंग इथे लिहावा कि नाही ! मला झाडांची प्रचंड आवड आहे. फक्त भारतातीलच नव्हे इतर देशातील झाडेही आहेत माझ्याकडे. मला लहानपणापासुन झाडांना पाणी घालताना त्यांच्या बरोबर बोलायची सवय आहे. मला वाटायचे की त्यांच्यात देव राहतो.झाडांच्या रुपाने मी त्याच्या बरोबर बोलायचा प्रयत्न करायचो. मला कळत नाहीये मी सांगतोय त्यावर तुम्ही विश्वास ठेवाल की नाही. पण ज्यादिवशी माझे बाबा वारले त्या दिवशी मी सगळा राग माझ्या पपईच्या झाडावर काढला. मी सहावीत होतो तेव्हा. मला काही कळत नव्हते. मम्मीला तर प्राचंड धक्का बसला होता.ती ना रडत होती ना काही बोलत होती. शुन्यात नजर लावुन बसलेली होती. सगळे जण तिला रडायला संगत होते पण तिला जणु काही ऐकुच जात नव्हतं. मला जवळ घेऊन् गप्प बसलेली होती. माझी अवस्था तर विमनस्कच! हा सगळा ताण, राग अनावर झाला आणि मी त्या झाडाला बोललो की" तुला काय कळनारएय आज काय झालेय ते. आजपासुन मी तुझ्याबरोबर बोलणार नाही. तुझ्या मुळे माझे पप्पा गेले .....जर माझ्या मम्मीला काय झाले तर आयुष्यभर बोलणार नाही तुझ्याशी." खरं तर हे सगळं मी (माझ्या समजुती प्रमाणे झाडात असलेल्या) देवाला उद्देशुन बोलत होतो. पण,
त्या दिवसांनंतर तिसर्‍या दिवशी ते झाड पुर्ण वाळले,

kulu

खरच झाडांना संवेदना आणि भावना असतात.

हे ललित मधे का? असो.
>>>> "झाडांना संवेदना असतात का?" <<<< अर्थात अस्तात!
पण माझ्यापुढे भलताच प्रश्न पडलेला आहे की "झाडान्च्या संवेदना कळायची इतकुश्शी तरी अक्कल माझ्याकडे आहे का?"
नसेल, तर काय उपायाने ती मिळविता येईल?

जिप्सी, मस्त लेख! 'अनुभव चित्ता चित्त जाणे!' असं काहीसं आहे हे!
वनस्पतींशी संवाद साधणार्‍या प्रत्येक व्यक्तीला असा अनुभव आहे की त्या आपल्याशी संवाद साधतात. त्या व्यक्त होतात. त्यांना सुख-दु:ख असतं,भाव-भावना असतात. त्या रुसतात,रागावतात,लाड करून घेतात. आपलं बोलणं लक्ष पूर्वक ऐकतात. अशा अनेक गोष्टी आहेत.
मस्त लेख! खूप आवडला.

चांगला धागा.. वर आणल्याबद्दल धन्यवाद..

बहिणाबाई चौधरी शेतातील झाडांशी बोलायच्या असे शालेय पुस्तकातल्या धड्यात वाचले होते... मलापण झाडांशी ( आणि मांजराशी) बोलायला आवडते..

हा अनुभव सांगितला तर कुणाला खरे वाटणार नाही, पण मला बागेतली फुले चक्क हाक मारतात असे वाटते. अगदी नकळत मी त्यांच्याकडे ओढला जातो. एरवी सोबत असणार्‍या लोकांना, न दिसणारी फुले मला बरोबर दिसतात.
इतकेच नव्हे तर बंद दाराआडची फुले पण मला हाक मारतात. आणि मी तिथे जातोच.

http://www.youtube.com/watch?v=Z5sNwErulHg

परवाच बीबीसी वर झाडांच्या आणि एकूणच जीवनाच्या उत्क्रांतीवर एक कार्यक्रम पहिला. भारतात दिसेल की नाही माहिती नाही पण बीबीसीच्या आयप्लेयर वर असेल कदाचित. त्या मध्ये एक प्रयोग दाखविला की दोन सारख्या जातकुळीची झाडे निरीक्षणाखाली ठेवली. एका झाडाची पाने कापली. तर असे दिसून आले की झाड एक प्रकारचा वायू सोडतो. त्यामुळे दुसऱ्या झाडत पण बायलोगीकॅल बदल दिसून आले. थोडक्यात झाडे पण एक मेकांना संदेश देतात की हल्ला होतो आहे आपल्याला वाचवा. त्यात असेही एक सांगितले की सर्व पृथीवर एके काळी झाडांचे साम्राज्य होते. नंतर डायनासोर आले आणि त्यांच्या निम्म्या जाती ह्या शाकाहारी होत्या. त्यामुळे झाडांचे राज्य कमी झाले पण हे अजस्त्र प्राणी आणि झाडे ह्यांच्या झगडा चालू झाला. कधी झाडे जिंकत होती तर कधी दाय्नोसोर्स. झाडांच्या वेगवेगळ्या जाती, त्यांना येणारे काटे, काट्यांचे प्रकार टोकदार प्रकार आणि मुख्य म्हणजे झाडांची उंची हे सगळे प्रकार म्हणजे एक प्रकारचे हत्यार आहे. जेणेकरून आपल्याला खाता येऊ नये. असो त्याचा अर्थ झाडांना नक्कीच संवेदना असतात.

जशा आपल्याला पंचेद्रियांद्वारे संवेदना असतात तशा अर्थाने खूपशा बहुपेशिय सजिवाना संवेदना असतात.

आपण विचार करतो तसे विचार प्राणी/क्रुमि/कीटक कमिअधिक प्रमणात करतात. वनस्पति त्या अर्थाने विचार करतात का याचे उत्तर बहुतांशी नाही. पण "विचार म्हणजे काय" यावर हा निष्कर्ष अवलंबून आहे. (circular definition in this argument)

artificial intelligence हे प्रश्न अधिकच जटिल करतो. त्यावर कधितरी नन्तर जर वेळ मिळाला तर.

झाडारडती ची रिक्षा:
http://www.maayboli.com/node/27512

माझा स्वतःचा असा अनुभव नाही. पण माझी आज्जी(आईची आई), आजोबा(बाबांचे बाबा) आणि आई... सगळेच हिरवेअंगठे बहाद्दर!
तिघांनाही मी झाडांशी बोलताना बघितलय, त्यांना गोंजारताना बघितलय.
एक असा विचार करूया... जगात जे काही अस्तित्वात आहे त्याला एकच तत्वं बांधून आहे - ब्रह्मंतत्वं. त्या नेणीवेनं संपर्कं झाला तर? त्या तत्वाचा एक अविष्कार दुसर्‍याशी संधान बांधू शकेल का?
कोणत्याही भौतिक जोडणीशिवाय (physical connection or communication link) निव्वळ विचारांच्या माध्यमातून संवाद साधणं माणसाला ज्ञात आहे. (टेलेपथी??). किंवा जवळच्या माणसाच्या बाबतीत झालेली विशेष घटना (दुर्घटना)... आपल्या मनात उमटते हा ही अनेकांचा अनुभव असेल. हे कोणत्या प्रकारचं "बोलणं" आहे?
मला वाटतं, झाडांशी "बोलू" शकणं, किंवा आपलं संवेदन त्यांच्याशी वाटून घेणं ही माणसाची केवळ सुरुवात आहे.
झाडं आपल्यापेक्षा अधिक प्रगत आहेत का...अशा प्रकारच्या कम्युनिकेशनमधे?
प्रश्नं आहे की झाडांना संवेदना आहे का? संवेदनेचे जे स्तर आपण माणसं डिफाईन करून आहोत त्या स्तरावर त्यांना संवेदना असणं किंवा नसणं असं म्हणणं चूक होईल असं मला वाटतं. त्यांची संवेदना त्यांच्या स्तरावर डिफाईन व्हायला हवी नाही का?
(भलतच वळण देतेय... आणि पळतेय)