दुष्काळग्रस्तांना मदतीचा हात

हा दुष्काळ एवढा भीषण आहे याची कल्पना इथे पुण्यासारख्या शहरात बसून (त्यातही ए. सी रुममधे) येत नाहीये.

ही सर्व योजना इथे सविस्तर दिलीत हे खूपच चांगले केले आहे. माझ्या मित्रपरिवारात मी हे नक्कीच सर्क्युलेट करणार आता.

या अतिशय उत्तम कामाकरता सर्व टीमला अनेक शुभेच्छा.

चंपक या उपक्रमाला खुप खुप शुभेच्छा.
मायबोलीवर हे सगळ लिहुन तुला कितपत मदत मिळेल ह्याबद्दल मी साशंक आहे.(काही सन्माननीय अपवाद वगळता). ईथ बहुतेक सगळे पुण्या मुंबईतली किंवा परदेशस्थ लोक आहेत. त्यांना दुष्काळ म्हण्जे कस काय कळणार. इथ तर नळ सोडला की पाणी आलच पाहिजे. बटण दाबल की हवी ती विद्युत उपकरण चालु झालीच पाहिजे.
सद्य परीस्थितीत पाणी कपात / लोड शेडींग होणे पण मान्य नाहीये लोकांना तर दुष्काळग्रस्तांना मदत या तुझ्या उपक्रमाला इथले लोक काय महत्व देणार मित्रा.
तुझ्या ह्या धाग्यावर येउन लोकांनी येउन राजकिय धिंगाणा घातला नाही म्हण्जे मिळवली.

शशांकला अनुमोदन !

मी प्रयत्न करेन कॄपया सगळ्यनी नोन्द घ्या आणि प्रयत्न करा......

चंपकजी अभिनंदन आणि शुभेच्छा !

स्वयंसिद्धा ( Jaldoot) हा शुद्ध पाण्याचा उपक्रम माझ्या एका मित्राने राबवण्यास सुरुवात केलेली आहे. या उपक्रमाची दखल मेडीयानेही घेतली आहे. या उपक्रमा अंतर्गत खेडोपाड्यात घरोघरी जाऊन शुद्ध पाणी पुरवलं जातं. एका जलदूत नावाच्या रिक्षावर फिल्टरेशन प्लाण्ट असतो. त्या इंजिनाच्या सहाय्याने पाणी शुद्ध केलं जातं. त्याचा खर्च मित्रमंडळीच करतात. कुठलाही उपक्रम मोफत असू नये यासाठी लिटरमागे ५० पैसे असा नाममात्र चार्ज केला जातो. सध्या शिरूर व आजूबाजूचा परिसर हे टार्गेट आहे. हळूहळू व्याप्ती वाढवण्यात येईल. त्यासाठी गरज भासल्यास मदत स्विकारायचा निर्णय झाल्यास इथे अपडेट करीनच. (सध्यातरी असा विचार नाही) .

video
http://www.youtube.com/watch?v=i1S8pIug1Xg

चंपक, उपक्रमाला शुभेच्छा.

मला यानिमित्ताने बरेच वर्षं डोक्यात घोळत असलेले काही अडाणी प्रश्न विचारायचे आहेत. यात कुठेही उपरोध नाही आणि मी पूर्ण शहरी, ग्रामीण वास्तवाशी अपरिचित अशी व्यक्ती आहे हे सपशेल मान्य आहे -

१. नगर किंवा मध्य-दक्षिण महाराष्ट्र हा कायमचाच अर्धदुष्काळी भाग आहे. दर तीन वर्षांनी किमान एकदा पाऊस दगा देतोच. मग काही दीर्घकाळ परिणामकारक योजना विचारात घेतल्या जातात का? उदा: रेनवॉटर हार्वेस्टिंग, जोहड सारखे छोटे बंधारे, इ. त्या कितपत परिणामकारक ठरू शकतात?

२. शेती बेभरवशी ठरते, त्यातल्या अडचणी तुला सगळ्यात जास्त माहित. पण यावर उपाय म्हणून काही कमी खर्चाच्या, राजकारण्यांच्या तावडीतून सुटतील अशा योजना होऊच शकत नाहीत का? का पिकांचा बदलता पॅटर्न्/चॉईसही या बेभरवशी उत्पादनाला कारणीभूत आहे?

३. मुळात आपल्या भविष्यातल्या प्रोजेक्टेड गरजांप्रमाणे अन्नपिकं घेतली जातायत का? का नकदी रक्कम देणार्‍या पिकांचं वर्चस्व वाढतंय असं एक जे 'इम्प्रेशन' आहे ते खरं आहे? आणि असलं तर मग हा समतोल कसा साधता येईल? (मला माहित आहे की हा प्रश्न हिमनगाचं एक टोक आहे - शेतमालाचे भाव - मधले दलाल - कमॉडिटी ट्रेडिंग - शेतकर्‍यांचं अज्ञान किंवा संपर्काचा अभाव (इन्फर्मेशन अ‍ॅन्ड कम्युनिकेशन गॅप बिटवीन मार्केट फोर्सेस अ‍ॅन्ड द फार्मर्स) - राजकारण, इ. अनेक प्रश्न याच्याशी निगडित आहेत. तरीपण)

४. अनिर्बंध वाळू उपश्यामुळेही नद्यांच्या पात्रातील प्रवाहांचे स्वरूप, नद्यांची पाणी धरून ठेवायची क्षमता, पुरांचे पॅटर्न्स, इ. फार झपाट्याने बदलते आहे. यावर स्थानिक पातळीवर प्रबोधन करून विरोधी फळी कधीच उभारता येणार नाहीये का?

आमच्यासारखी शहरी माणसं हळहळण्यापलिकडे, जमतील तेवढे चार पैसे देण्यापलिकडे, आणि घरात पाणी, वीज, अन्न वाया जाऊ न देण्याचे प्रयत्न करण्यापलिकडे काहीच करू शकत नाहीत. आमचे रोजचे लढे वेगळे आहेत. तेही लढावे लागतातच. पण एकुणातच या दुष्काळाच्या बातम्या वाचून आतल्याआत जीव तुटतो. माझ्या कामामधे, भ्रमंतीत भेटलेले शेतकरी आठवत रहातात. ते आत्ता नीट जगू शकत असतील ना अशी काळजी वाटत रहाते. पोकळ, दम नसलेली शहरी काळजी - कारण इथे बसून मी काहीच करू शकत नाही. असो.

चंपक, आजच चेक पाठवतोय. धन्यवाद.

नगर महाराष्ट्रातला सगळ्यात मोठा जिल्हा आहे.नगर जिल्ह्याचे २ भाग होतात उत्तर आणि दक्षिण. उत्तरेत अकोला संगमनेर रहाता कोपरगाव राहुरी नेवासा शेवगाव हे तालुके येतात तर दक्षिण भागात नगर , पाथर्डी जामखेड कर्जत श्रीगोंदा पारनेर हे तालुके येतात. उत्तर भागात पाटपाण्याची सोय खुप पुर्वीपासुनच आहे त्यामुळ जरी तिथ पाऊस कमी झाला तरी सह्याद्रीतल्या पावसामुळ मुळा , भंडरदरा हे धरण भरतात आणि उत्तरेतल्या तालुक्यांना पाण्याचा येव्हडा त्रास जाणवत नाही. गुगल मॅपवर जर पहाल तर महाराष्ट्रातला सगळ्यात मोठा हिरवागार भाग तोच येतो.
दक्षिणेत पाणलोट क्षेत्रासाठी नद्या नाहीत आणि ज्या आहेत त्यांच्यावर असलेल्या छोट्या मोठ्या बंधार्‍यासाठी वरच्या भागातुन पाणीच सोडल जात नाही (उदा. भीमा खोर ). ते पाणी कुठ मुरत हा मुद्दा इथ घेत नाहीये.
माझ गाव नगर तालुक्यात येत. यावर्षी २-३ पाऊस झालेत फक्त. सीना नदी माझ्या गावात उगम पावते. २-३ पावसान तिला कितीस पाणी आल असणार. गावचा आठवडे बाजार पावसाळा सोडुन इतर वेळेस नदीत भरतो. यावर्षी पावसाळ्यात पण बाजार नदीतच भरला. नदीला पाणीच आल नाही. आमच्या गावात २००-३०० पेक्षा जास्त शेततळे आहेत. तेव्हडेच छोटे छोटे बंधारे आहेत. पाऊसच नाही त्यामुळ शेततळ्यातले प्लास्टीकचे कागद पण काढुन ठेवावे लागले आहेत. दिवाळीनंतर आम्ही शेतीत काहीच केल नाहीये. जेव्हड पाणी विहीरीला आहे ते पिण्यासाठी राखुन ठेवलय.
माझ गाव नगर औरंगाबाद हायवे वर येतय त्यामुळ आम्हाला येव्हडा त्रास होणार नाही. पण आतल्या गावांचे हाल कुत्रेपण खाणार नाहीत अशे आहेत.
मराठवाड्यात तर यापेक्षा भीषण परीस्थीती आहे. तिकड पाणी सोडाव लागतय त्यामुळ उत्तर भागात पण यावर्षी पाणी टंचाई जाणवतेय.
वरदा नगदी काय आणि अन्नपिक काय यावर्षी कोणतच पिक हाती आलेल नाहीये. आम्ही सर्वस्वी शेतीवर अवलंबुन नाहीये त्यामुळ आम्हाला तस पाहिल तर फार फरक पडलेला नाही पण जे फक्त शेती आणि जोडधंद्यांवर (दुध+कुक्कुट्पालन ई.) अवलंबुन आहेत त्यांच्याकड पाहुन खुप जीव तुटतोय.
अ‍ॅटलिस्ट तुला हे जाणवतय आणि पाणी/वीज बचतीसाठी तु काहीतरी करतेय्स हेच फार फार झाल.

वरदाजी
प्रतिसाद आवडला. प्रत्येकाला मदत करणे शक्य नाही हे ही खरेच. पण या भावनादेखील खूप महत्वाच्या असतात. अशा भावनेतूनच पुढे यथाशक्ती मदत देखील होऊ शकते.

चांगला प्रयत्न !

केवळ धाग्याचे नाव वाचताच 'मदत कसली मागताय; सरकारने जाहिर केलेली मदत योग्य ठिकाणी पोहचवा धड'
असा सूर मनात उमटला.
पण आपले मंडळ हेच काम हाती घेतेय हे पाहिल्यावर कौतुक वाटतेय.

आमच्याइथेही नळाला ११दिवसातून एकदा पाणी येतेय पण अगदीच बिकट परिस्थिती नाही.
सुशांत म्हणतायत त्याप्रमाणे आमचाही शेती हा काही एकमेव उद्योग नसल्याने हे वर्ष काढता येईलच.
तुमच्या प्रयत्नांना शुभेच्छा!

एकूणातच सरकारी योजना त्या त्या गरजू गटाकडे पोहचावे म्हणून प्रयत्न होणे आवश्यक आहे.
याबाबतचा एक अनुभव- सरकारने शेतकर्यांसाठी तात्काळ गोल्ड लोन सर्बिस देऊ केलीय. केवळ ७टक्के इतक्या व्याजाने तुमच्यकडिल सोन्याच्या किंमतीच्या ८०% लोन मिळते. त्यातही शेवटी भरताना ३-४ टक्के माफ होऊन मग साधारण ३.५ टक्केना पडते. बाकि गोल्ड लोन १५-२०टक्के इतके आहे.
कोणत्याही मोठ्या बँकेत या स्कीमखालि सोने घेणारे लोक पहा. बिल्डर, काँट्रॅक्टर आणि नोकरदारच दिसतील.

साती अ‍ॅग्री गोल्ड लोनला सरकारी अनुदान किंवा मदत नाहीये बहुतेक. हे बँकाचा धंदा वाढवण्यातला येक प्रकार आहे. नॉर्मल शेतकर्‍याकड कुठ आलय ढिगभराच सोन. असलेले किडुक मिडुक पण ते पोरीबाळींच्या लग्नासाठीच ठेवतात.आणि जरी शेतकर्‍याला सोन्यावर कर्ज काढायचच असल तरी तो खाजगी सावकाराकड जाणच पसंत करतो.

हो सुशांत,सुरूवातीस ७% हे बँकाकडूनच असते. वेळेवर रिपे केल्यास सरकारी अनुदातून ३% माफ होतात.

सुशांत, खुलाश्याबद्दल धन्यवाद.
कोपरगाव भाग तिथल्या अतिसुपीक काळ्या मातीबद्दल आणि बर्‍यापैकी पाणी उपलब्धतेबाबत प्रसिद्ध आहे. प्रश्न उर्वरित भागाचा आणि मराठवाडा वगैरे प्रदेशाचा आहे हेही वाचून ऐकून माहित आहे. तू लिहिलेली सद्यस्थिती वाचून खरंच वाईट वाटलं.
पण
दक्षिणेत पाणलोट क्षेत्रासाठी नद्या नाहीत आणि ज्या आहेत त्यांच्यावर असलेल्या छोट्या मोठ्या बंधार्‍यासाठी वरच्या भागातुन पाणीच सोडल जात नाही (उदा. भीमा खोर ). ते पाणी कुठ मुरत हा मुद्दा इथ घेत नाहीये.>> हाच मुद्दा सगळ्यात महत्वाचा आहे असं नाही का वाटत? योग्य नियोजन किंवा अंमलबजावणीचा अभाव, भ्रष्टाचार, राजकारण अशा विविध घटकांचा दुष्काळाची तीव्रता वाढवण्यात निश्चितच सिंहाचा वाटा आहे असं मला वाटतं. संकट फक्त अस्मानी नाही तर सुलतानी सुद्धा आहे! आणि जोपर्यंत त्यावर काही उपाय होत नाही तोपर्यंत ही परिस्थिती सुधारेल असं मला वाटत नाही. कुठे कमी कुठे जास्त पाण्याची उपलब्धता ही नैसर्गिक परिस्थिती आहे, ती आपल्या हातात नाही. पण मुळात बारमाही मोठ्या नद्यांच्या वरच्या पात्रात अतिशय काटेकोरपणे पाणी वापरणं, पाणी प्रदूषणावर कडक नियंत्रण ठेवणं, आणि खालच्या पात्रातही अमाप लोकसंख्या रहाते आणि ते पाणी तिलाही तेवढंच गरजेचं आहे. त्यात कुठलंही राजकारण, अर्थकारण, भ्रष्टाचार, उधळपट्टीची मानसिकता आणू नये हे सर्वसामान्य शहरी लोक, नोकरशहा, राजकारणी यांना कधी कळणार?
आपल्यापैकी कुणीच वैयक्तिक पातळीवर यशस्वी लढा देऊ शकणार नाही हे कळतंय, पण कधीतरी कुठेतरी शिक्षित शेतकरी आणि सुजाण शहरी समाजाने हा आवाज तीव्रपणे उठवायला हवा आहे. आज सुरू केलं तर कदाचित २-३ पिढ्यांनंतर यश येईल. पण सुरुवात तर करूयात!

थोपु वर एक फोटो पाहिला......इथे शेअर करावासा वाटला
.
foto from : Elisabeth Aline Hansen

वरदा +१
आमच्यासारखी शहरी माणसं हळहळण्यापलिकडे, जमतील तेवढे चार पैसे देण्यापलिकडे, आणि घरात पाणी, वीज, अन्न वाया जाऊ न देण्याचे प्रयत्न करण्यापलिकडे काहीच करू शकत नाहीत >> अगदी अगदी.. हेच करतेय.. नि बाकी कोणी वाया घालवत असेल तर ते थांबवणे सुद्धा .. शक्य असेल ते

उत्तम उपक्रम. यश मिळावे ह्या शुभेछा. किती महिने हे करण्याचा विचार आहे? वरील तक्त्यात ४ महिने असे दिसत आहे. बरोबर का? मित्र-मैत्रिणींना कळवु.
एक-प्रतिसादक, तुमच्या मित्राचा इतका चांगला उपक्रम आहे तो अजुन सविस्तर लिहा की.
सुशांत पहिला प्रतिसाद इतका निराशाजनक का?
वरदा, साती, प्रतिसाद आवडले.

उपक्रमास हार्दीक शुभेच्छा.

वरदा " हाच मुद्दा सगळ्यात महत्वाचा आहे असं नाही का वाटत? "
तुम्ही म्हणता ते १००% खर आहे. मी या मुद्द्याला हात घातला नाही कारण त्यावरुन इथ वाद उपस्थित होऊ नये म्हनुन मी त्यावर बोललो नाही.
सुनिधी : तुम्हाला माझा प्रतिसाद खुप नकारत्मक वाटला पण परीस्थिती पण तशीच आहे. पुण्या मुंबईत येकदिवसाआड पाणी आणी दिवसातले कमीतकमी २ तास भारनियमन केले तर किती आरडाओरड होईल?
भारत खुप खुप शुभेच्छा......

चंपक, इंटरॅक्टिव्ह सुविधा हेल्पलाईन चालू करायच्या कल्पनेबद्दल व योजनेबद्दल अभिनंदन!
याच जोडीला जलसाक्षरता अभियान प्रकल्पासारखा उपक्रम राबविता येणे शक्य आहे का?
तात्पुरती पाण्याची सोय हा उद्देश तर दिसत आहेच, परंतु भविष्यातील पाण्याचे नियोजन, पुनर्भरण कसे शक्य करता येईल याचाही या उपक्रमातून विचार व्हावा असे तळमळीने वाटते.

माझे विधान कदाचित आक्षेपार्हही वाटेल, परंतु एकदा पाण्याचा पुरवठा सुरळीत झाला किंवा निश्चित झाला की त्या पाण्याचा अपव्ययही सुरू होतो. तो अपव्यय कसा रोखता येईल?

कमी पाण्यात होणारी शेती - उद्योगधंद्यांची कल्पना व मार्गदर्शन नगर जिल्ह्यातील रहिवाशांना करता येईल का?
इंडस्ट्रियल एरियात लागणार्‍या पाण्याची बचत होऊ शकेल का? असेही अनेक प्रश्न हा बाफ वाचताना मनात आले.

चंपक, खूप चांगला उपक्रम. मी माझ्या मित्रमंडळींना माहिती फॉरवर्ड करेन.
साती, सुशांत, वरदा चांगल्या पोस्ट्स
अकुच्या पूर्ण पोस्टला +१.

<<यूथ फॉर चेंजतर्फे उपक्रम >> खूपच चांगली माहिती व उपक्रम!

छान उपक्रम!