निसर्ग

1

.
२

.
३

.
४

.
५

अशा एखाद्या तळ्याच्या काठी बसून राहावे मला वाटते
जिथे शांतता स्वतःच निवारा शोधीत थकून आली असते - कवी अनिल
आजच्या भागात आपण केतकीशी पाणथळ प्रदेश या परिसंस्थेविषयी बोलणार आहोत. ही नदीनंतर गोड्या पाण्याची सर्वत्र आढळणारी परिसंस्था आहे. मात्र आपल्याला नदीविषयी जितकी माहिती असते तितकी या परिसंस्थेबद्दल सहसा नसते. पण इकॉलॉजीच्या दृष्टीने आणि विशेषतः कार्बन सिंकचा विचार केला तर एक अत्यंत महत्त्वाची अशी ही परिसंस्था आहे. कार्बन सिंक म्हणजे अशा जागा ज्या कार्बन डाय ऑक्साईड शोषून घेतात.

गेल्या भागात आपण नदीचा उगमापासून सपाटीवर येईपर्यंतचा प्रवास पाहिला. नदीला पूर का आला पाहिजे, riparian zone चे महत्त्व याविषयी देखील बोललो. आता या भागात आपण नदीचा मुखापर्यंतचा प्रवास आणि नदीच्या विविध इकॉलॉजिकल सेवा यांविषयी जाणून घेऊ या.

आठेक दिवसांमागं ग्रीष्म सुरु झाला होता. आज सकाळ पासून फिरत होतो. नवाच्या सुमाराला उन्हं बम तापली. फांद्यांचे खराटे आणि सुकलेल्या बांबूच्या काड्या हे सारं सकाळी सकाळी मोठं फोटोजेनिक वाटत होतं, आता ते सारं रखरखीत वाटू लागलं. धुळभरल्या रस्त्यावर गिचमीड ओरखड्यांसारख्या या सुकल्या फांद्यांच्या सावल्या दिसू लागल्या. उन्हानं कुरतडलेल्या या अशा फाटक्या सावलीचाही उन्हाळ्यात मोठा आधार वाटतो. पण रानात थकल्यावर खरी विश्रांती इथं-तिथं पसरलेल्या मोह, बेहडा, कुसमाच्या लाल-हिरव्या झाडाखालीच.

- सध्या उत्तमोत्तम 'पाळीव प्राणी' लेख/ धागे आलेले आहेत. त्यात अजुन एका धाग्याची भर म्हणुन लगे हाथो, माझा अनुभव. धागा जुना अन्यत्र प्रकाशित आहे. आल्फी आणि पॉन्चु आमचे माजी गिनीपिग्ज. काळ्या पांढर्या अ‍ॅल्फीचेच नाव पहील्यांदा अ‍ॅल्फान्चु होते परंत्य पुढे अन्य मातकट गिनीपिग आणल्यावरती, हा अ‍ॅल्फि तर तो दुसरा पॉन्चु बनला. दोघांची परसनॅलिटी होती अ‍ॅल्फी स्वाव्ह न्यु यॉर्क बँकर होता. तर पॉन्चु रेडनेक -

गंगेच यमुने चैव गोदावरि सरस्वति।
नर्मदे सिंधू कावेरी जलेस्मिन सन्निधि कुरू।।

पाण्याला जीवन असं म्हणतात आणि भारतीय संस्कृतीमध्ये वाहत्या पाण्याचं फार महत्त्व आहे. भारतातच कशाला जगाच्या अनेक सुरुवातीच्या संस्कृती या मोठ्या नद्यांच्या काठी वसल्याचे पुरावे आहेत. तर या आजच्या गप्पांच्या भागात आपण जल परिसंस्थांपैकी नदीच्या परिसंस्थेविषयी केतकीकडून जाणून घेणार आहोत.

गेल्या तीन भागांमध्ये आपण हळूहळू ग्लोबल इकॉलॉजी ते लोकल इकॉलॉजी असा प्रवास करत आहोत. पहिल्या दोन भागांत आपण एकूण पृथ्वीच्या इकॉलॉजीविषयी थोडक्यात बोललो. तिसऱ्या भागात आपण भारताचे भौगोलिक स्थान आणि इकोलॉजीच्या दृष्टीने महत्त्वाच्या अशा काही गुणवैशिष्ट्यांविषयी गप्पा मारल्या. आता या भागात आपण केतकीशी आपल्या महाराष्ट्राच्या इकॉलॉजीविषयी गप्पा मारणार आहोत.

प्रेम म्हणजे सह्याद्री नि सह्याद्री म्हणजे मित्रत्व
धेय्य म्हणजे सह्याद्री नि सह्याद्री म्हणजे पितृत्व

पराक्रम म्हणजे सह्याद्री नि सह्याद्री त्याचीच साक्ष
शूरता म्हणजे सह्याद्री नि सह्याद्री म्हणजे पावसाचं लक्ष्य

हिरवी चादर म्हणजे सह्याद्री नि सह्याद्री म्हणजे शाही दरबार
भगवी झालर म्हणजे सह्याद्री नि सह्याद्री म्हणजे सोनेरी अलंकार

समजले तर सह्याद्री म्हणजे शिखरं ,लेण्या, अन किल्ले-गड
नाही समजले तर सह्याद्री म्हणजे न उमगलेले दगड

सह्याद्री म्हणजे महाराष्ट्राचे आन-बान-शान आनं मुकुट
सह्याद्री म्हणजे कपटी आणि धूर्त मुघलांसाठी सावट

पहिल्या दोन भागांत आपण पृथ्वीवरील इकॉलॉजीची अगदी थोडक्यात ओळख करून घेतली. या वेळी गप्पांचा विषय आहे भारताचा भूगोल आणि त्यातील महत्वाच्या परिसंस्था असलेले प्रदेश (ecological regions) आणि जैवभौगोलिक (biogeographic regions) प्रदेशांची ओळख.

नमस्कार, मला आमच्या बागकामाच्या व्यवसायाची माहिती द्यायची आहे. आमचा रोपांचा व्यवसाय आहे. शोभेची झाडं आम्ही विकतो. सविस्तर माहितीसाठी खाली लिंक देत आहे. सध्या लॉकडाऊनमुळे काही अडचणी येत आहेत. एखाद्या नर्सरीला आवश्यक ती रोपे पुरवल्यावर त्या रोपांच्या रिकाम्या कुंड्या, आणि पॅकिंग करताना वजन जास्त होऊ नये म्हणून काढावी लागणारी माती/ कोकोपीट यांचा खूप साठा आमच्याकडे आहे जो आम्हाला विकत द्यायचा आहे. साधारण ४" मापाच्या कुंड्या आहेत आणि कोकोपीट, माती आहे. पुण्यात असतो. संपर्कासाठी नंबर देत आहे, इच्छुकांनी कृपया संपर्क करावा.