निसर्ग

या आपल्या गप्पांच्या मालिकेच्या पहिल्या भागात आपण केतकीकडून इकॉलॉजी म्हणजे काय, त्याच्या अभ्यासात कोणत्या गोष्टी समाविष्ट होतात याविषयी ऐकलं. शिवाय पृथ्वीच्या इकॉलॉजीचा अभ्यास करताना पृथ्वीची विविध बायोम्स मध्ये कशी विभागणी होते ते देखील पाहिलं. या भागात आपण या गप्पा पुढे चालू ठेवू.

उघडले नरकाचे द्वार

सुएझची सुटकामध्ये निसर्गाचा अतर्क्यपणा आणि माणसाचा चक्रमपणा एकत्र आला की कसा गोंधळ उडतो ते आपण पाहिलं. (ते एव्हरगिव्हन जहाज आजही नुकसान भरपाईच्या खटल्यावरून ईजिप्तमध्ये अडकलेले आहे.) आज असाच एक दुसरा गोंधळ बघू.

माझ्या मुलीने केलेल्या काही फुलांच्या रचना इथे दाखवते.
या रचना अगदी चिमुकल्या असून तिच्या भातुकलीच्या पॉट्स मध्ये केल्या आहेत. रोज मी ऑफिस मधून घरी आले की एक सुंदर (सरप्राइज) रचना तयार असते.
१.

२.

३.

असंबाधमं बध्यतो मानवानां यस्या उद्वतः प्रवतः समं बहु।
नानावीर्या ओषधीर्या बिभर्ति पृथिवी नः प्रथतां राध्यतां नः।। अथर्ववेद
अर्थ: ही धरा जी आपल्या पर्वत, दऱ्या आणि पठारांच्या माध्यमातून मनुष्यांना आणि सर्व जीवांना आंतरिक आणि बाह्य दोन्ही प्रकारचे अनिर्बंध स्वातंत्र्य प्रदान करते. जी अनेक गुणांनी संपन्न अशा औषधी वनस्पतींना जन्म देते आणि त्यांचे पोषण करते. अशी पृथ्वी आम्हाला समृद्धी आणि आरोग्य प्रदान करो.

प्रस्तावना

आमच्या बिल्डिंगला छानशी गच्ची आहे आणि दोन विंग्ज गच्चीने एकमेकींना जोडलेल्या असल्यामुळे ती एकूण मिळून बरीच मोठी आहे. कोविडमुळे माझं बागेत किंवा तळ्यावर फिरायला जाणं बंद झालं आणि गच्चीवर जाणं वाढलं. सकाळ-संध्याकाळ गच्चीवर फिरायला गेल्यावर आजूबाजूच्या झाडांवर, झुडपांवर, विजेच्या तारांवर अनेक पक्षी दिसतात. आकाशातून उडत जाणारे बगळे, पाणकावळे, चित्रबलाक, शराटी अशा पक्ष्यांचे भलेमोठे थवेही दिसतात. गच्चीवरून बघितल्याचा फायदा म्हणजे झाडाच्या शेंड्यावर बसलेले पक्षीही दिसतात, ( जे एरवी आपण झाडासमोर उभं असताना सहज दिसत नाहीत. ) शिवाय एकाच वेळी मोठ्या भागावर नजर ठेवता येते.

तुझ्या अस्तित्वाबद्दल काय बोलावे
तुझ्या तेजापुढे वाटावे आकाश ही ठेंगणे....

तुझ्यामुळेच आहे सृष्टी तील पाना-फुलांची हिरवी झालर
तू नसल्यास कुठून येईल आकाशने पांघरलेली निळी चादर

आमच्या आशेच्या किरणांचा सूर्योदय पण तुझ्यामुळे
स्वर्गाचे ही घडते दर्शन तुझ्याच सूर्यास्था मुळे

इतका कोण कसा असू शकतो निस्वार्थी कर्मयोगी
स्वतः तळपत राहून ठरतो जगाचा तू माऊली

सागरच्या अथांगाचे कारण पण तू ठरतोस
चंद्राच्या अस्तित्वासाठी स्वतः मात्र रोज मावळतोस

आदित्या!!! तुझ्या अस्तित्वाबद्दल काय बोलावे
तुझ्या तेजापुढे वाटावे आकाश ही ठेंगणे....

ऊन हळदीचे आले.....

इवलसं एकाकी बीज कुठूनतरी मातीत पडलं
जीवनसत्वाच्या शोधासाठी एकटंच धडपडलं.
मग पावसाच्या सरींनी थोडीफार मदत केली
बीजाची फुलण्याची इच्छा निसर्गाच्या कानी गेली.
आता ते बियाणं मातीच्या कुशीतून तरारून वर आलं,
घुसमटीचा जन्म तरुन बीज आता पार झालं.
थोडा वेळ जाईल, करेल निसर्ग पुन्हा माया,
इवलेसे झाड देईल मग फळ, फुल अन छाया.
स्वत्वाचा अंश घेऊनी मातीत मिसळले बीज
मातीनेच पोसले अवघ्या देहाचे झाले चीज.
या टप्प्यावर आता माणसानेही यायला हवं,
आपल्याबरोबर दुसऱ्यासाठीही जगायला हवं.
बहुतेक सगळ्यांच्या जगण्यातील पायऱ्या अशाच असतील.

कडक हिवाळ्यानंतर येणार वसंत ऋतू नेहमीच चैतन्य घेवून येतो. यावर्षी तर या चैतन्याची मनाला फारच गरज होती. सुदैवाने ही चैतन्याची उधळण शोधायला फार लांब जायचे नव्हते. आमच्या काउंटीतल्या निसर्गप्रेमी आणि उदार कुटुंबाच्या द्र्ष्टेपणामुळे ४८ एकराचे रान मौल्यवान निसर्गठेवा म्हणून जपले गेले आहे. दिड्शे वर्षांपेक्षाही जास्त काळ कसलीही मानवी ढवळाढवळ न झालेले रान - ओल्ड ग्रोथ फोरेस्ट . १८५७ मध्ये जॉन मेल्तझर यांनी शेती करण्यासाठी १६० एकराची जागा खरेदी केली. पुढे त्यात त्याच्या मुलाने आणि नातवाने भर घालून जागेची मालकी २८० एकरापर्यंत विस्तारली.

काहीतरी साहसी करायचं मनात आहे. कुत्रे, मांजर हे पाळणारे लोकं भरपूर आहेत. त्यात काय मजा नाही. कुठलातरी डेंजर प्राणी मला पेट म्हणून पाहिजे. मी टीव्हीवर अनेक कार्यक्रम बघतो आहे त्यातून थोडीफार आयडिया आली आहे. तरीपण एक धाकधूक मनात आहे. थोडीतरी चूक झाली तर जीवावर बेतू शकतं. आमच्या नदीत एक मगर आली आहे. आठ दहा फूट मोठी मगर आहे. ती काठावर झोपली होती तेव्हा गुपचूप जाऊन लांबी मोजली. ती मगर पकडायचा मानस आहे. दोघे तिघे मदतीला तयार झालेत पण ते मगरीच्या जवळ जाणार नाही बोलत आहेत, लांबून शूटिंग काढणे, मगरीने मला पकडलं तर आरडाओरडा करणे असली कामं करणार आहेत.