धडा पहिला:
एकदा एक कुक्कुटपालन केंद्र असतं. तिथे दोन कोंबड्या एकमेकींशी बोलत असतात.
पहिली कोंबडी: काय ग तुझं हल्ली कामात लक्ष नसतं हं. किती छोटी अंडी देतेस. कोणी चार रुपयाला पण विकत नाही घेणार. माझी अंडी बघ. साडेचार रुपयाला सहज विकली जातात.
दुसरी कोंबडी: (एखाद्या बाईसारखा मानेला हलकेच झटका देऊन) जाउदे ग. आठ आण्यांसाठी एवढा जास्त बोचा ताणायला कोणी सांगितलंय.
माझे तुझे नाते कसे?
शोलेतले नाणे जसे
झिडकारले त्यांनी मला
कवटाळले मी आरसे
मी सत्य साधे बोललो
धावून आली माणसे
रडलो जगासाठी जरा
झाले जगामध्ये हसे
मिळताच टाळ्यांची गुटी
धरले अहंने बाळसे
सोयरसुतक का बाळगू?
हा देह तर माझा नसे
होऊ कसा पडसाद मी?
बसले पहाडांचे घसे
अश्रूंस ओहोटी तरी
डोळ्यातले मिटले ठसे
आपल आयुष्य कधी कधी आपल्याला अशा एका स्थानावर आणुन की खरच हसाव की रडाव हेच कळत नाही... आनंद मोठा मानावा की दु:ख? अगदी अशाच परिस्थितीत दोन दिवस गेले आहेत.
"काय घाणेरडी असतात ना माणसं?"
"अं"
"तुझं लक्ष कुठे आहे? बघितलस ना कसे केळाचे सालं फेकले त्या बाईने. काहीच कसं वाटत नाही या लोकांना"
"हम्म"
"आणि आपले घरचे तर अजुनच महान. मी म्हटलं की कचरा वेगवेगळा करुन पॉलिथिन बॅगमध्ये फेका, तर मलाच वेड्यात काढलं. आणि वरुन डोस... तुमचे परदेशातले नियम तुमच्याजवळ ठेवा."
"हं"
"हं, काय? तु का नाही सांगत त्यांना? मीही शेवटी कंटाळून कचर्याच्या ढिगातच फेकले रॅपर्स"
"हे मात्र तू बरोबर केलं नाहीस."
"अच्छा, मी केलं ते चुकलं अन ते करत आहेत त्याचं काय?"
"तुला लहानपणी आपल्याला एक गोष्ट होती ती आठवते?"
"कोणती गोष्ट?"
मी कसा?
खालील प्रश्र्न बघा... जमलेच तर उत्तर द्या नाहीतर चर्चा.....
मी कॉर्पोरेशनच्या नळाला माझ्या घरी पाणीयेत नाही म्हणुन मोटर पंप लावुन पाणी खेचत नाही. -
मी विज मिटर मध्ये गडबड करुन विज चोरत नाही.
मी कधीच खोटे बोलत नाही
मी कधीच भ्रष्टाचार करित नाही.
मी घरातला कचरा कधीच रस्त्यावर टाकत नाही.
माझे माझ्या शेजार्याशी भांडण होत नाही.
मी सार्वजनीक कामात जबाबदारी उचलत नाही. मला काय त्याचे म्हणून गप्प राह्तो.
मी अन्यायाला विरोध करीत नाही.
मी जसा जगासमोर दिसतो तसा मी नाही
मी अनावश्यक साठा करित नाही. उदा. पेट्रोल मध्यरात्रीपासुन वाढत असेल तर आजच पेट्रोल टॅ़क भरून ठेवत नाही.
"मॅडम, हॅपी रोज डे... हे तुमच्यासाठी..."
"माझ्यासाठी?" नताशाने वर पाहिजे. ८-१० ताजे पिवळे धम्म गुलाबाची फुलं, एका खाकी कागदात गुंडाळलेले. अचानक ती किंचाळत म्हणाली,
"हिंमत कशी झाली तुझी... आताच्या आत्ता चालता हो तू....आणि जाताना दांडेकरकडुन तुझा पगार घेउन जा... यू आर फायर्ड"
राजुला ती काय म्हणाली ते काही सेकंद कळलच नाही. तो चुपचाप बाहेर गेला. दांडेकरला तोपर्यंत फोन गेला होताच. त्याने नाईलाजाने राजुला एक पाकिट दिले.
***************************************************************************
"गुडमॉर्निंग मॅडम"
"गुडमॉर्निंग दांडेकर. कालचे पेपर्स तयार झालेत?"
"हो मॅडम."
बिग बझारमध्ये कूपनची स्कीम आलेली आहे, असे ऐकले. खरे आहे का?
६०० + १०० असे सातशे रुपये दिले की २५०० चे कूपन मिळते. त्यावर बिग बझारमध्ये वस्तू घेता येतात. ६ महिन्याची वॅलिडिटी असते.
आमच्या कंपनीतील बर्याच लोकानी अशी कूपने घेतली आहेत. कपडे, ग्रोसरी, इतर वस्तू मिळतात. पण एलेक्टृऑनिक वस्तू, मोबाइल, सोने, काही क्रोकरी आयटेम घेता येत नाहीत, असे ऐकून आहे.
याबाबत कुणाचा काय अनुभव आहे? कोणत्या वस्तू घेता येतात, कोणत्या नाहीत याची पूर्ण यादी आहे का?
लांबच लांब पसरलेली पोपडे धरलेली जमीन आणि भक्क ऊन. अंगाची लाही लाही करणारं. पिवळ्यापासून नारंगी-तांबड्या-लालभडक रंगांच्या असतील नसतील तेवढ्या छटा प्रदर्शन मांडून बसल्यागतच. एखादं माणूस, झाड किंवा सावलीचा तर प्रश्नच नाही. जिवंतपणाचं कुठचंही चिन्ह नाही. ते ओसाड माळरान होतं, की वाळवंट, की एखादं बेट की काहीतरी तसंच. पण या अशा वैराण जागेत त्याला स्वतःचं अस्तित्व एकदम भगभगीत आणि एखाद्या दुखर्या जागेसारखं किंवा जखमेसारखं सटसट करत कळवळायला लावणारं आणि एकदम क्षुद्र-क्षुल्लक वाटल्यागत. या सार्यात आपण का आहोत- असा विचार करत असतानाच जवळच ती पडकी खोली अचानक उगवल्यागत दिसल्यासारखी.
"काय करशील?"
पुन्हा एकदा त्याच्या तोंडुन तेच ऐकुन राज कंटाळला होता, पण त्याच्या अखंड बडबडीला त्याच्याकडे आता तरी काही उपाय दिसत नव्हता.
"बोल न बे.... आता काहुन चुप बसला...."
राजनं डायरी उघडली अन त्यात डोकं खुपसलं. १० बाय १० च्या खोपटात एका बल्बवर राजचा हिशोब चालु होता. नक्कीच बापुने पैसे काढले असावे, असा संशय त्याला आला.
"ए.... xxxxx तुझ्या बापाचं खात नाही लेका... समजलं ना.... मी .. मी कमावतो आणि पितो"