महाशिवरात्र एक उत्सवाचा दिवस

महाशिवरात्र एक उत्सवाचा दिवस आणि आमचा गांव!!

आमच्या गावी महाशिवरात्रीचा उत्सव म्हणजे एक मोठ्ठा उत्सवाचा आणि उत्साहाचा दिवस असे. लहाणपणी एकतर उपवासाचे पदार्थ खाण्याची चंगळ आणि गावचे दैवत अगस्ती ऋषींच्या आश्रमाजवळची यात्रा! गावात दोन भव्य शिवमंदिरे आहेत एक सिद्धेश्वर जे हेमाडपंथी उत्खननात सापडलेले तर दुसरे पेशवेकालीन गंगाधरेश्वर. पहाटेच स्नान वैगेरे करुन आधी महादेवांचे दर्शन मग घरी येऊन फराळ वैगेरे मनसोक्त करून अगस्तीच्या यात्रेला जायचे आणि दिवसभर तिथे धमाल..
अमृतवाहिनी प्रवरेच्या तिरी उत्तरेला अगस्तींचा आश्रम तर दक्षिणेला श्री सिद्धेश्वराचे मंदीर. नदीत उतरून नदी ओलांडायची आश्रमात जायला कारण तो जवळचा मार्ग होता पुलावरून गेलो तर किलोमिटरभर जास्त चालावे लागे.
पुर्वी हा आश्रम म्हणजे एक जुन्या पद्धतीचे लाकडी वर मातीचे बांधकाम असलेले मंदीर होते आता काँक्रीटचे झालेय पण पुर्वीचे अगदी लख्ख डोळ्यासमोर आठवतेय! आजूबाजूला टेकड्या मधून खळखळणारा शुध्द पाण्याचा ओढा... ओढ्याच्या वर एक छोटासा धबधबा होता तेथुन देखिल बारमाही पाणी वहायचे.. आजूबाजूला चिंच, बोरे, आंबे यांची दाट झाडी हे सगळे ह्या अगस्ती आश्रमचे वैशिष्ट्य.

यात्रा अगदी सगळी कडे असते तशी.. आजूबाजूच्या जिल्ह्यातील अगदी नासिक, नगर, ठाणे, पुणे आदी जिल्ह्यातुन लोक येतात.. विविध रंगीबेरंगी दुकाने, मिठाया, खेळणी, खेळ, ह्यांनी यात्रा फुलुन जाते.. कुस्तीचा फड हे इथल्या यात्रेचे प्रमुख आकर्षण. मग अगदी १ रुपायाची पिपाणी, दोन रुपयाची बासरी. ते रबर बांधलेले हातात खेळवायचे फुगे. असले अनेक प्रकार काय घेऊ आणि काय नको असे व्हायचे तेंव्हा.. खिश्यात ५-१० रुपये घेऊन गेलो तरी सगळ्या यात्रेची धमाल मज्जा लुटली जायची..

अगस्ती ऋषी हे आद्य कृषक.. ह्या आद्य शेतकर्‍याचे वास्तव्य आमच्या गावी नदीच्या सानिध्यात होते उत्तरे कडून दक्षिणेत येताना त्यांनी इथे वास्तव्य केले अशी कथा सांगितले जाते.. प्रभु रामचंद्र वनवासात पंचवटी येथे असताना अगस्तींच्या दर्शनाकरता ह्या आश्रमी आलेले. .. इथे छानसे असे एक राम मंदीर देखिल आहे.
प्रवरामाई आमची करर्पूरगंधा आहे.. असे म्हणतात कि तिला हा गंध कर्पूरगंधा सीतामाईने ह्या नदीत स्नान केल्याने प्राप्त झाला.. तर संत ज्ञानेश्वर माऊली हिला अमृतवाहिनी म्हणतात..

ह्याची देखिल एक अख्यायिका आहे.. देव दानव समुद्र मंथनात प्राप्त झालेले अमृत मिळवण्यासाठी राहू रूप पालटून आलेला.. आणि विष्णू मोहिनी रुपात अमृत वाटण्याचे काम करीत होते हाच तो राहुचा अरी जेथे उत्पन्न झाला आणि त्याने सुदर्शन चक्राने शिरच्छेद केला ते राहुरी . तर जे राहुचे शिर उडुन रतनगड जो गावाच्या पश्चिमेला आहे तिथे पडले.. गळ्यातुन ओघणारे अमृताचे थेंब ज्या पासून ऊगम पावली ती आमची अमृतवाहिनी प्रवरा. आणि मग हे मोहिनी स्वरुप जिथे स्थानपन्न झाले ते नेवासा गांव इथे मोहिनीराजाचे सुरेख मंदीर आहे.. ह्या नेवासा गावीच ज्ञानेश्वर माऊलीने अमृतानुभव घेऊन भावार्थदिपीका हा अत्यंत मधूर अश्या अमृताते पैजा जिंकी मराठी भाषेतील ग्रंथ लिहला..

थोडे वहावत गेलो लिहताना. पण माझ्या मातीची तिथल्या प्रवरामाईची आणि अगस्तीच्या त्या सुखद अश्या यात्रेची आठवण आज पाचसातशे मैलावर असताना उरी दाटून आली..

सिद्धेश्वर मंदिर

मोहिनीराज मंदिर नेवासे

ज्ञानेश्वर मंदिरातील खांब..

अगस्ती ऋषी मंदिरातील मुर्ती