माणसं बदलतात का?

हा धागा माझ्या या धाग्यावरील चर्चेतून सुचला - https://www.maayboli.com/node/63892
तेथील शीतपेये विरोधाचा उदात्त विषय भरकटू नये म्हणून हा विषय ईथे आणला.
तिथला सारांश सांगायचा झाल्यास विराट कोहली हा एकेकाळी पेप्सीसारख्या शीतपेयांची जाहीरात करायचा. तसेच स्वत:ही प्यायचा. मात्र हल्ली तो आपल्या फिटनेसबद्दल जागरूक झाल्याने त्याने ही आरोग्याला अपायकारक असलेली शीतपेये पिणे सोडले आहे. तसेच त्या पेयांची जाहीरात करायलाही नकार दिला आहे.
तर कोहलीत हा बदल खरेच घडला असावा का? असा साधारण सूर तिथे उमटला.
हाच या धाग्याचा विषय आहे - एखादा माणूस असा खरेच बदलतो का?

स्वभावाला औषध नसते असे म्हणतात. तर सवयी या सातत्याने प्रयत्न केल्यास बदललात असेही म्हणतात.
पण मला पडलेला प्रश्न हा आहे की माणसं बदलतात का? म्हणजे एखाद्या माणसाचे आचारविचार बदलतात का?

चित्रपट मालिकांमध्ये आपण पाहतो, जादूची कांडी केल्यासारखी माणसे बदलतात. एखाद्या भ्रष्ट पुलिस ईनस्पेक्टरचे विचार क्लायमॅक्सच्या दहा मिनिटे आधी बदलणे हे घरी आल्यावर टॉवेल लावून अंतर्वस्त्रे बदलण्याईतके सहज घडते. क्लायमॅक्सला तर कित्येकदा खुद्द मेन व्हिलनच बदलतो. जर तो हिरो किंवा हिरोईनचा बाप असेल तर त्याला बदलण्यावाचून पर्यायच नसतो. डेलीसोप मालिकांमध्ये तर आपण रिमोटशी चाळा करत दोनचार चॅनेल फिरून यावे तर तेवढ्यात ईथे पात्रे बदललेली असतात. अर्थात ही झाली रुपेरी पडद्यावरची चंदेरी उदाहरणे. पण महत्वाचे म्हणजे आपण हे बदल कथानकाची गरज म्हणून का होईना, स्विकारतो.

प्रत्यक्ष आयुष्यात मात्र वाल्याचा वाल्मिकी होऊ शकतो याकडे बरेच जण एक दंतकथा म्हणूनच बघतात. त्यातल्या त्यात वाल्मिकीचा वाल्या झाला यावर, "हल्ली कोणाचा भरवसा राहिला नाही, या जगात काहीही होऊ शकते" असे म्हणत चटकन विश्वास ठेवतात. पण तेच कोणी वाईटाकडून चांगल्याकडे प्रवास केल्यास "नौ सो चूहे खाके बिल्ली हज को चली", किंवा "करून करून भागली आणि देवपूजेला लागली" अश्या आचरट म्हणींचा पटकन वापर करतात.

तर माणसे बदलू शकतात यावर तुमचा विश्वास आहे का? तुमच्या आसपास अशी उदाहरणे आहेत का? प्रसिद्ध व्यक्तींमधे अशी काही उदाहरणे चटकन आठवतात का? आपले विचार आणि किस्से ईथे शेअर करा.

मला चटकन आठवणारे दोनतीन किस्से -

१) आमच्या शेजारच्या बिल्डींगमध्ये एक दादा होता. दादा म्हणजे भाईगिरी करणारा मवाली टाईप्स माणूस. पोरींचा नाद, जुगार, मद्यपान आणि सर्वात आवडते म्हणजे मारामार्‍या. हे त्याचे शौक. लग्न झाल्यानंतरही बदलला नाही. फार तर एखाद वर्ष बायकोला आपले असली रंग दाखवले नाही ईतकेच. पुढे दोन पोरं झाली तरी सुधारला नाहीच.

आणि मग एके दिवशी एक अपघात झाला. बाईक घसरली आणि ट्रकखाली आला. एक हात कापावा लागला. एक पाय असून नसल्यासारखा झाला. एका क्षणात सारे धंदे सुटले. सारी मस्ती उतरली. पैसा बराच कमावून ठेवला होता, त्यामुळे आर्थिक विवंचना नव्हती. पण अचानक आयुष्याचा खरा अर्थ गवसल्यासारखा, साक्षात्कार झाल्यासारखा, तो देवपूजा आणि आध्यात्माच्या नादाला लागला. नेहमी असंगाशी संग करणारा, नव्हे स्वत:चा एक असंग असणारा, एकाएकी सतसंग करू लागला.

आज बावीस वर्षे झालीत त्या घटनेला. आमच्याकडे एक खरीखुरी लोककथा म्हणून आमचे काका मामा प्रत्येकाला त्याबद्दल सांगतात. आजही ती व्यक्ती जिवंत आहे. चेहर्‍यावर एखाद्या साधूसारखे तेज आहे. ते पाहता ही व्यक्ती कधीकाळी गुंडमवाली होती यावर विश्वास बसत नाही.

२) साधारण असेच एक उदाहरण आमच्या कॉलेजचे आठवते. एक पोरगा कॉलेजचा भाई होता. तो ज्या शाळेतून आलेला त्या शाळेतही तो भाई म्हणूनच ओळखला जायचा. त्याचा मोठा भाऊही त्याच शाळेत होता. आणि त्याच्या आधी तो शाळेचा भाई होता. हे दोघे आपल्या वडीलांचा कित्ता गिरवत होते, जे एका राजकीय पक्षाशी संबंध ठेवायचे आणि आपल्या एरीयाचे भाई म्हणून ओळखले जायचे. एकंदरीत आपण दोघे भाई भाई सारी दुनिया भाड मे जाई अशी परीस्थिती होती.

माझ्यासारखी अतरंगी आणि मस्तीखोर मुले, पण अश्या रिअल गुंडागर्दीपासून चार हात दूर राहणारी मुले, अश्या भाई पोरांचे किस्से एकमेकांना रंगवून सांगण्यात धन्यता मानायची. आम्हा सर्वांची मते एका बाबतीत मिळायची. आणि आम्हा सर्वांचीच जळायची. ते म्हणजे अश्या भाई टाईप्स मुलांना पोरगी लवकर पटते. यांचा थोबडा कसाही असो, लायकीपेक्षा सरसच भेटते.

पण हा भाई नेमका एका मुलीच्या अतोनात प्रेमात पडला. नव्हे आकंठ बुडाला. समोरून ती मुलगीही तितकीच गटांगळ्या खात होती. मात्र तिच्या घरी याचे प्रताप समजले तसे तिला इमोशनल ब्लॅकमेल करून तिचे दुसर्‍या पोराशी लग्न लाऊन दिले. हा भाई राडा करायचा, दारू प्यायचा, जुगार खेळायचा., पण स्वत:ला नीच नाही समजायचा. त्यामुळे याने स्वत:ला बदलायचे ठरवले. फुल्ल दिलजले टाईप्स! स्वत:ला एक आदर्श मुलगा म्हणून स्वत:ला जगासमोर ठेवायचे ठरवले. आणि ते त्याला जमलेही. शेवटचे त्याबद्दल समजले ते असे, की स्वारी नुकतीच अमेरीकेत लग्न करून सेटल झाली आहे. त्याला अमेरीकेत घेतले आणि विमानतळावरूनच कपडे काढून परत पाठवले नाही हेच माझ्यासाठी तो सुधारला यावर विश्वास ठेवण्यास पुरेसे आहे.

अमेरीकेचे सरकार बदलले. ओबामा गेले आणि ट्रंप आले. पण माझ्यासाठी मात्र गेल्या दशकात अमेरीकेच्या भूमीवर झालेले सर्वात मोठे परीवर्तन हे आहे.

३) दोन किस्से बाप्यांचे झाले, आता एका ललनेचा ऐका.

ही ललना आमच्याच बिल्डींगमधील, जी एकेकाळी आऊं लोल्लिता म्हणून ओळखली जायची. बिल्डींगमधील निम्मी मुले हिच्या मागे होती. आणि प्रत्येकाला वाटायचे ही आपल्यालाच पटलीय. कारण ही प्रत्येकाकडे बघून हसायची. एखाद्या मुलाने आपल्या पॉकेटमनीचे पैसे साठवत खर्च करायची तयारी दाखवली, तर ही त्याच्याबरोबर ईराण्याच्या हॉटेलात पेप्सी पिऊन यायची. पण त्याने कधी कोणाच्या अंगातले प्रेमाचे किडे नाही मेले.

हळूहळू ती पंचक्रोशीत ईतकी गाजली, की एखादा मुलगा तिच्याशी साधे हाय हेल्लो बोलताना दिसला तरी घरी आईचा मार खायचा. प्रत्येक आईला एकच भिती. उद्या जर ही मुलगी आपल्या घरी सून बनून आली तर आपण वासूची सासू म्हणून ओळखले जाऊ.

पण कोणत्या ना कोणत्या माऊलीच्या नशीबी हे येणे होतेच. माझ्याच एका मित्राच्या आईने हा मान पटकावला. आपला मुलगाही तसलाच आहे हे तिला ठाऊक होते. तरीही आपल्या या अ-सत्यवानाला बायको म्हणून सती सावित्रीच मिळावी अशी तिची अपेक्षा होती. साम: दाम: दंड: भेद: सारे उपाय वापरून झाले. एकुलत्या एक कमावत्या मुलाशी ऐन महिनाअखेरीस बोलणे टाकले. शेवटचा इमोशनल अत्याचार! पण तौबा तेरा जलवा आणि तौबा तेरा प्यार. मुलगा पगार हातात येताच तिच्यासोबत पळून गेला. चार दिवसांनी लग्नासोबत हनीमून उरकूनच परतला. मग नाईलाजाने घेतले गेले दोघांना पदरी.

लोकांनी वर्षभरात दोनाचे चार होतील हा अंदाज बांधला होता. म्हणजे हा दुसरीबरोबर आणि ती दुसर्‍याबरोबर. असे चार. पण आज साडेचार वर्षे झाली त्यांच्या संसाराला. दोघे एकमेकांच्या प्रेमात आजही ईतके गुरफटले आहेत की मध्ये तिसर्‍याला स्थान नाही. मुंगी सुद्धा आल्यापावली परत फिरते. अजून दहा वीस वर्षांनी काय स्थिती असेल हे भविष्य कोणी वर्तवू शकत नाही. पण खरे प्रेम माणसाला बदलते हा विश्वास त्यांच्याकडे बघून वाटतो.

--- --- ------ --- ------ --- ------ --- ------ --- ------ --- -----

तीनही किस्से नव्याण्णव पुर्णांक नव्याण्णव दशांश खरे आहेत. विषयाला अनुसरून थोडक्यात निपटवले आहेत. डिट्टेलवार पुन्हा कधीतरी. तुर्तास माणसं बदलतात का? या विषयावर आपली मते येऊ द्या. धन्यवाद,
ऋन्मेष .... नाम तो याद रहेगा !!

मस्करी केली हं, जात नाहीये मी कुठे