|| संस्कृती ||

प्रत्येक देशाची एक संस्कृती असते..
संस्कृती म्हटलं की त्यात बरेच उप प्रकार येतात..
वेशभूषा संस्कृती!
भाषा संस्कृती!!
खाद्य संस्कृती!!! ( अरे, ही तर आद्य संस्कृती... )

आपल्या भारताची जशी ४ हजार वर्षांपूर्वीची संस्कृती आहे, तशीच इथली, अर्थात जपानचीही आहे...
पण मी त्यात घुसणे म्हणजे ते 'महानगर पालिकेच्या उंदीर मारण्याच्या विभागातल्या शिपायाने' , 'अनुयुद्ध टाळण्यावर मत मांडल्यासारखं होईल!' त्यामुळे आपण आपलं, जे सध्या दिसतं आहे, त्यावर थोड़ा "प्रकाश पाडो~ का ना~ " तो ओमोत्ता वाके देस ने ..... ( थोडा प्रकाश पाडावा असं वाटलं इतकंच...)

सुरुवात करताना आद्य संस्कृती, खाद्य संस्कृती पासून सुरुवात करावी का?

तर ही मागच्या आठवड्यातली गोष्ट आहे... आमच्या प्रोजेक्ट मधला एक जण प्रोजेक्ट वरून मुक्त झाला!
त्याची 'बाय बाय नोमिकाई' होती...
* नोमिकाई( दारु पार्टी)

पहिला थोड़ा वेळ प्रोजेक्ट बद्दलच्या फालतू गप्पात गेला....
तेवढ्यात आर्डर आली.... "कोकसान!"

कोणीतरी पुकारा दिला , " जय जपान!!" लगेच जवाब आला, "जय कोकसान!!"
"कान पाय! "
आणि ...पाट...वाहू...लागले...
* कोकसानः - देशी
कानपायः - चिअर्स!

(साधारण अर्ध्या तासाने...)
"काय सांगू भाऊ?? " तो मित्र म्हणत होता... मागच्या आट्टवड्यात मी एक होटेलात गेल्तो...
तित्तं काय मायती का???
"काय?"
"पण खरं सांगतो भाऊ ..."
"काय?"
" नंतर कळलं बगा... की "उंदीर", बर का.... "उंदीर" ही काय खायची वस्तु नाय... "

जपानी भाषा शिकायला लागल्यावर माझी अणि माझ्या काही मित्रांची "जय जपान" अशी काहीतरी अवस्था झाली होती.. त्यात काही जपानी मित्र-मैत्रिणी भेटले आणि मग काय? पुण्याच्या रस्त्यावरून फिरत आम्ही "किती बैड लक... पुण्यात साधी सुशी मिळत नाही.." "शी!!" वगैरे म्हणत फिरत असायचो...
- देव सारं काही पाहत असतो... त्याने बरोबर आम्हा सार्‍यांची 'विच्छा' पूर्ण केली, आणि आम्ही जपानात आलो...

राइनिची (जपानला येणे) करणारया उमेद्वार लोकांना एकंदरीत असं होत असावं :-
सोबा, उदोन, वासाबी॥
तेंपुरा, सुशी, तेरियाकी॥
थाकोयाकी आणि याकिसोबा ॥
बाकी आता मला काई नको बाबा॥

* सगळी जपानी पदार्थांची नावं...
सोबा, उदोन : नुडल्सचे प्रकार. लय भारी!
वासाबी : सुशी, साशिमी इ. पदार्थांबरोबर चटणीसारखी म्हणुन खायला देतात. चांगलीच झोंबते! पण लय भारी!
तेंपुरा : भजी लय भारी लागते!
सुशी : चिकट जपानी भाताचा गोळा करुन, त्यावर कच्चा मासा लावुन खातात. लय भारी लागतो!
तेरियाकी : जपानी सॉस.
थाकोयाकी : ऑक्टोपसचा पदार्थ. जणु रबरच
याकिसोबा : सोबाचा प्रकार. लय भारी लागतो!

नव्याची नवलाई, ३-४ महिन्यानी का होइना, संपली आणि या पदार्थांचा कंटाला येवू लागला!!
सुरुवातीला शेड्यूल ठीक असल्याने घरी जेवण तयार करणे चालू होतं.. नंतर ते जमेनासं झालं आणि जपानच्या खाद्य संस्कृतीची ओळख व्हायला सुरुवात झाली....

२४ तास सुरु असणारी कोंबिनी( Convnient Stores)!! यातून मिळणारा ओबेन्तो( तय्यार जेवणाचा डबा), तो घरी येवू लागला: -
"एकदा तयार केलेले जेवण २ दिवस चांगले राहते. (थंड वातावरणात)!! "वरील तत्त्वावर असलेले ओबेन्तो गिर्‍हाईकाने विकत घेतले, की "गरम करून पायजे का?(साहेब)" असं विचारलं जातं... मग ते जेवण गरम करून घ्यायचं, आणि घरी येऊन खायचं...
"आयडिया चांगली आहे!"
सहज कंटेंट बघावे म्हटलं, तर "खाद्य पदार्थाचा एक घटक म्हणुन समाविष्ट" या यादीत "डुक्कर", "डुक्कर-तेल ", "कोंबडी" आणि "संत्रं !" .. खरंच, संत्रं !!

आयला. असं आहे तर! म्हणजे, एखाद्या "जपानी" "खाना-खजाना" मधे काय सांगत असतील, तर :

पदार्थ : "दम डुक्कर" किंवा "डुक्कर दो प्याजा"
पाकृ:
मोठ्ठ्या भांड्यात पाणी उकळत ठेवा.
त्यात थोडं व्हिनेगर घाला.
......................................
आता थोडा क्याबेत्सु (कोबी) घ्या..
तो असा लाम्ब लाम्ब चिरून घ्या...

...........................
एक मध्यम आकाराचे डुक्करचे पीस घ्या....
'देशी' डुक्कर चांगलं...
...
...
ते मंद आचेवर तलुन घ्यायचं॥
"तेल, कुठलंही चालेल का?"
"लक्षात ठेवा,यासाठी शुद्ध देशी डुक्कर तेलंच घ्यायचं, नाहीतर घर के जेवण का स्वाद येत नाही!!"

टीपः
हा पदार्थ ३ सामान्य जणांसाठी आहे. जास्ती सुदृढ लोकांनी जास्ती सुदृढ डुक्कर पीस घ्या.

दूसरा एखादा "पुलाव" करताना, तिथली एखादी बाई सांगेल,
"सर्व्ह करताना त्यावर थो-डंसं डुक्कर भुरभूरा!! "
किंवा डुक्कर :- "चवीपुरतं"

"जपानी लोकांचं मुख्य अन्न हे भात असून, त्यांच्या आहाराताले सारे पदार्थ, हे समुद्रजन्य असतात।" - असं आपण "जपानी भातशेती" या टैपच्या शालेय धड्यात शिकलोच... आजच्या घडीला मात्र हे पूर्णपणे खरं नाही असं म्हनावं लागेल.. अमेरिकन कंपन्यान्नी केलेल्या मार्केटिंग मुळे आणि जपानी लोकांच्या ऊँची वाढवाण्याच्या इछेमुळे असं झालं म्हणे! तर आजकाल टिपिकल फॅमिली रेस्तराँ मधे काय मिळेल तर:-
१) ताजं अमेरिकन बीफ आणि (चिकट) जपानी भात!
२) ताजं ऑस्ट्रेलियन बीफ आणि (चिकट) जपानी भात!
३) ताजं इटालियन चीज आणि (इटालियनच) नुडल्स! इत्यादि इत्यादि..
बरोबर "ड्रिंक-बार" हवंच!
"२५० येन मधे हवे तेवढे (सॉफ्ट) ड्रिंक प्या!!" इति ड्रिंक-बार..
त्यामुले, नवशिक्याला "ड्रिंक-बार" पहिल्यांदा बघितला, की "(चायला), आपल्या भारतात पण ड्रिंक-बार सिस्टिम यायला पायजे असं हमखास वाटतं!
काही जणांना कंसाताल्या "सॉफ्ट" शब्दाचा भारी राग येतो! पण फॅमिली रेस्तराँ असल्या कारणाने, त्यांना अपेक्षित असलेली "शिष्टिम" तिथे नसते..

भारतात असल्यापासूनच जपानी जेवणात फार 'रस' होता.. बर्याच पदार्थांची माहिती मिळवली होती..
ती वर लिहिली आहेच! "पण त्यातले आपण खाऊ शकणारे पदार्थ खायचे असतील तर ते "इनाका" (खेड्या!) मधे जाउनच!" अशा टैपचा चंग बांधल्यामुले, बरेच महीने त्याची प्रतीक्षा करावी लागली ..
शेवटी एकदाचा तो दिवस उजाडला.. इनाकात गेलो..
जपानी सोबा(बकव्हीट) पासून बनवलेले "सोबा नुडल्स", "सोबाच्या (च्या = चहा )", आणि शेवटी
"सोबा आइस क्रीम" सुद्धा! वाह!!! खरंच छान दिसत होता हा सोबा!!!

"जपानी सोबाची काही लोकांना अ‍ॅलर्जी असते.. काही लोक सोबा खाऊन लगेच मरतात सुद्धा !!!"
तिथल्या होस्ट साहेबांनी आम्हाला वाढता वाढता पुढीलप्रमाणे माहिती पुरवली!!
"ओ घ्या की, लाजायलाय काय?!" हे होतंच!!!
त्यांना चार पाच घास खाल्लेलं आणि तरीही बोलतेलं पाहून मग आम्ही घाबरत-घाबरत चालू केलं..

त्यांच्या खाण्याच्या पद्धतीकडे पाहून प. पु. फरीदा जलाल यांनी दिलेला "सुर्र के पीओ!" हा संदेश, जपानी लोकांनी कुठे ऐकला, याचा मी विचार करू लागलो.. "खुप सार्‍या सोबाच्या पाण्यात लांबच लांब सोबा नुडल्स टाकलेल्या असतात! " अशा त्या नुडल्स एक तर काड्यान्नी उचलायच्या! आणि त्या तोंडाने आवाज करत, "सुर्र के आत ओढून खाओ!" असा हा प्रकार.. काय माहित? ट्रांसलेशन मधे थोड़ा "पी" चा "खा" झाला असावा असा आपला एक अंदाज.. सोबाची चव मात्र ब्येष्ट!

"नॉन वेज न खाणार्‍या लोकांचं काय?" चं उत्तर ठिकठिकाणी असलेल्या "इन्दो र्‍योरीयासान" अर्थात "भारतीय पद्धतीच्या खाणावळीत" मिलतं... (त्या खाणावळी नसून होटेल्स आहेत हे माहीत आहे, पण खाणावळी शब्द वापरायचा म्हणुन... माफ़ी असावी) अशा या इन्दो-र्‍योरीयासान मधे हमखास बघायला मिळणारे दृश्य म्हणजे एखादा भारत प्रेमी जपानी मनुष्य, हा आपल्या ओळखीच्या एखाद्या इन्दोजिनला (भारतीय माणसाला) घेउन जेवायला आलेला असतो.. असा हा मनुष्य सहसा आपल्या तरुणपणी (तेव्हा अविकसित / विकसनशील!?!?) अशा आपल्या देशात येउन गेलेला असतो.
........ तेव्हाचे दिवस आठवून, पकडुन आणलेल्या भारतीयाला असं काहीतरी विचारित असतो..."सांग सख्या रे, आहे का तो अजुन तैसाच! साधा - सुंदर.."

(क्रमशः)