Archive through March 26, 2007

Hitguj » Rangiberangi » Members A-N » dineshvs » Archive through March 26, 2007

« Previous Next »


Wednesday, December 20, 2006 - 5:35 pm:

ईतका शब्दच्छल करुन, ( शब्द माझे छळ तुमचा ) मला माझ्या मर्यादाहि जाणवत आहेत. काहि भाषाना एक अंगभुत लय असते, जशी फ़्रेंच भाषेला दादर्‍याची लय ( धा धिन ना धा तिन ना ) आहे तशी अरेबिकला असली, तर मला जाणवली नाही.
उच्चारलेल्या शब्दातली लय जिथे मला जाणवली नाही, तर लिखित शब्दातल्या लयीबद्दल काय लिहु ? मी ईथे अंताक्षरीवर अनोळखी गाणी वाचतो, तर त्याचे सुर कळते तर काय बहार आली असती, असेच वाटत राहते. लिहिलेल्या शब्दातली लय जाणवायला असामान्य प्रतिभाच लागते. नाहीतर गुलजारच्या, ईजाजतमधल्या, मेरा कुछ सामान मधली चाल, आपल्याला सुचती, तर रोजच्या वर्तमानपत्रातल्या बातम्याहि आपण तालासुरात वाचल्या असत्या.

काहि अक्षरांचे खरे उच्चार मला जरी ईथे लिहिता आले नसले तरी काहि दाखले मी देऊ शकतो. लता वा आशाचे कुठलेहि जुने गाणे हा एक वस्तुपाठ म्हणता येईल. लताच्या गुजरा हुआ जमाना, या गाण्यात हाफ़िझ खुदा तुम्हारा, अशी एक ओळ येते, त्यातले तिचे ह, झ, ख चे उच्चार अस्सल आहेत.
अरेबिक संगीत खुप ऐकले. अगदी आर्तपणे गायले जाते ते. ( लताच्या, ए दिलरुबा नजरे मिला किंवा आशाच्या यार बादशाह प्रमाणे. ) छोट्याच पण दमदार ताना असतात. स्वानंदासाठी गायन फारच कमी. भक्ती आणि विरह हेच प्रमुख भाव जाणवले. कव्वालीपेक्षा फारच वेगळ्या आणि अतिजलद टाळ्यांची साथ बर्‍याचवेळा असते.

श्रुती साडोलीकरच्या आवाजात, तिलक कामोदमधली एक रिवायत उपलब्ध आहे.

रंगीन पालना हौसेनं केला
माझा झुलनार निघुन गेला

असे शब्द आहेत. तुम्हाला संदर्भ माहित नसेल तर तो कृष्णाच्या विरहानंतर देवकीने केलेला आक्रोशच वाटेल. प्रत्यक्षात ते मोहरमच्या सुमारास गायले जाणारे हसन हुसेनच्या मातेचे रुदन आहे. मातेच्या अश्रुना कसली आलीय लिपी आणि भाषा ?
लोकलमधुन प्रवास करताना, खरे माळकरी डब्यात असले तर रुप पाहता लोचनी, किती प्रकारे गाता येते, ते सहज अनुभवता येते. मनाला भिडते त्यांचे गायन, डोळे मिटले तर प्रत्यक्ष माऊलीचे दर्शनहि होवु शकते.
स्नेह, प्रेम, भक्ति अश्या भावनाना शब्द नाही लागत. ते बापुडे केवळ वारा ठरतात. पुलंच्या लेखनातले विनोद कळायला, मराठी येणे आवश्यक आहे. त्या विनोदांचे भाषांतर नाही होवु शकत. पण आशाच्या जिवलगा, राहिले दुर घर माझे, परभाषी पाषाणहृदयी माणसालाहि पाझर फोडु शकते.

समाप्त.


Friday, December 22, 2006 - 3:56 pm:

बघता बघता आज माझा रंगीबेरंगी BB सुरु होउन एक वर्ष पुर्ण झाले. त्यापुर्वीही मी मायबोलीवर लिहित होतोच. रंगीबेरंगी योजना सुरु झाल्यापासुन, माझा स्वतंत्र BB असावा, अशी माझी नव्हे तर माझ्या अनेक मित्रमैत्रीणींची ईच्छा होती. हवा हवाई, बिपिन सारख्या काहि मित्रमैत्रीणीनी, त्यांच्या BB वर मी लिहावे, असाहि आग्रह करुन बघितला. पण माझ्या लेखनाच्या दर्ज्याबाबत, माझ्या मनात कधीही गैरसमज नव्हता, त्यामुळे मी नम्र नकार देत राहिलो.
असे अनेक आग्रह निर्धारानी टाळल्यानंतर अश्याच एका मित्राने, परस्पर माझी वर्गणी भरुन, मला हा BB उपलब्ध करुन दिला. आता मला लिहिणे भागच होते. कधी सुमार तर कधी वाईट, पण लिहित गेलो, लिहिता लिहिता विषय सुचत गेले.
मी स्वतः जरी असमाधानी राहिलो तरी मित्रमैत्रीणीनी मात्र मला भरभरुन प्रतिसाद दिला. याबाबतीत माझा मलाच हेवा वाटतो. देणार्‍याचे हात हजारो, दुबळी माझी झोळी, अशी अवस्था मी कायम अनुभवली.
आज या टप्प्यावर मात्र मला, विंदांच्या कल्पनेप्रमाणे, ” देणार्‍याचे हात ” घ्यायची ईच्छा होतेय. मी तीन वर्षांची वर्गणी भरली आहे, पण आता या ओसरीवर काहितरी विधायक घडावे असे वाटतेय. मायबोलीच्या विशाल प्रांगणात, माझीही एखादी ओंजळ असावी, हिच भावना.
याबाबत काही कल्पना मनात आहेत, मित्रमैत्रीणींशी चर्चा करतोय. कुणाला काही सुचवायचे असेल, तर अवश्य कळवा.
यापुढे माझा ईथला सहभाग निमित्तमात्र असावा, अशी ईच्छा आहे. लिहिण्यासारखे काही असले तर अख्खी मायबोली आहेच कि. पण तुम्हा सर्व मित्रमैत्रीणींबाबत माझ्या भावना दोन ओळीत व्यक्त करतो.

मालिक तू रहे, तेरी रजाभी रहे,
बाकि न मै रहु, न मेरी आरजू रहे |


Wednesday, January 03, 2007 - 1:56 am:

फड संभाळ तुर्‍याला गं आला.


Thursday, January 04, 2007 - 6:03 pm:

माझे आजोळ, मलकापुर


Thursday, January 04, 2007 - 6:23 pm:


Sunday, January 07, 2007 - 4:39 pm:


Monday, January 08, 2007 - 4:34 pm:

मलकापुरची हवा थंड आहे. मे महिन्यातहि तिथे गरम पाण्यानेच अंघोळ करावी लागते. अंघोळीचे पाणी तापवण्यासाठी एक वेगळी चुल कायम पेटलेली असे.
त्यावर तापलेले कडकडीत पाणी घेऊन, परसात अंघोळ करायला मजा येत असे. चारी बाजुने आडोसा केलेली न्हाणी असली तरी वरुन ती उघडीच असे, अश्या वातावरणात अंघोळ करायला फारच मजा येत असे. माझी अंघोळ बहुदा शेवटची असे.
अंघोळ आणि न्याहारी झाली कि मी मावशीची पाठ धरायचो. ती मग सगळ्यांचे कपडे घेऊन विहिरीवर धुवायला जात असे. मी तिच्या मागे. आमच्या घरापासुन शांभर पावलावर आडवा रस्ता लागतो, तो ओलांडला कि सरळ खाली नदीवर वाट जाते. त्यापुर्वी आमची विहिर आहे, पण तिचे पाणी फक्त पिण्यासाठी वापरत. मग तसाच धुळभरला रस्ता नदीत उतरत असे. मलकापुरला दगड धोंडे फारच कमी, जवळजवळ नाहीतच. या नदीत उतरायला मस्त उतार होता, नदी जेमतेम वीस पंचवीस फ़ुट रुंद. दोन्ही बाजुच्या उतारावर अगदी मऊमऊ माती. त्या मातीत घोट्यापर्यंय पाय बुडायचा. आणि त्या उतारावरुन धावत जायचे मला फार आकर्षण वाटायचे.
मे महिन्यात नदीला अजिबात पाणी नसायचे. ( आता नदीवर बंधारा घातल्यामुळे पाणी असते, व त्या बंधार्‍यावरुन रस्ता आहे. )
त्या नदीपलिकडे गोगट्यांची विहिर आहे. ती मावशीची धुणी धुवायची जागा. तिथे एक भलेमोठे बेलाचे झाड आहे. त्याला खुप बेलफळे लागलेली असत. पण मला त्यावेळी त्याची चव कळली नव्हती. बाजुलाच एक महादेवाचे मंदीर आहे. तिथे कुणीतरी साधुबैरागी वसतीला असे. पण मला सगळ्यात जास्त आवडायचे ते डोणीच्या काठावर बसुन राहणे. मावशीला ईतके कपडे धुवायला बराच वेळ लागे. तितका वेळ मी तिथे बसुन असे. विहिरिच्या रहाटावरुन मावशी पाणी काढु लागली कि मी एका बाजुला हात धरुन ओढायचा आव आणायचो. माझे हात तिथे जेमतेम पुरायचे, त्यामुळे माझी काडीचीही मदत तिला होत नसे. तरिही ती मला सहन करत असे. घागर पुर्ण वर आल्यावर किंचीत झोका देऊन, वाकुन घागर बाहेर ओढावी लागते, त्यावेळी मात्र मी घाबरुन लांब होत असे. प्रत्येक घागरीतले ओंजळ भर पाणी मला तोंडावर मारण्यासाठी लागत असे.
सगळे धुणे आटपले कि परत आम्ही घरी जात असु. कपड्यांची बादली, एक घागर आणि दोर ईतके सावरत मावशी चालत असे. तो दोर मी हौसेने घ्यायचो, पण तो मला लगेच टोचायला लागायचा. हौसेने मी घरुन एखादी लहान घागर घेऊन येत असे, पण तीही मला पेलवत नसे. भरुन घेतली तरी मी ती पाडत असे.
परत त्या मातीच्या उतारावरुन धावत मी उतरत आणि चढत असे. ( त्या वाटेवरुन बैलगाड्याही अश्याच जोरात धावत येत जात असत. )
घरी येईपर्यंय माझे पाय चांगलेच मातीने भरलेले असत. त्या मानाने मावशीचे पाय मात्र स्वच्छ असत. मग तिला माझ्या पायावर पाणी द्यावे लागे. ईतक्या कष्टाने आणलेल्या पाण्याचा असा गैरवापर मी करत असे, याची आता खुप लाज वाटते.
मग जेवणं वैगरे झाली तरी मी तिची पाठ सोडत नसे.
त्याकाळी सर्रास पुरुषांची पंगत आधी बसत असे. आणि बायकांच्या पंगतीला भाजी वैगरे मोजकीच उरत असे. पण मग काहितरी आयत्यावेळी करावे लागे, आणि त्यातहि माझा वाटा मला हवे असे.
दुपारी सगळे जरा आडवे होत. मग मी घरामागच्या शेतात पळत असे. तिथे चिंचेचे प्रंचंड मोठे झाड आहे. त्याखाली कांबळ टाकुन एखादा मामा आडवा झालेला असे. आणि माझे त्याच्या भोवतीने चिंचा शोधणे चालु असे. मलकापुरच्या जेवणात चिंचेचा क्वचितच वापर होतो, त्यामुळे चिंचेचं कौतुक कुणालाच नसे, मला मात्र त्या खुप आवडतात. ( अजुनहि आवडतात. ) तिथेच काहि आंब्याची झाडेहि होती. त्यावरच्या कैर्‍याहि पडायच्या, त्या गोळा करुन मी परत मावशीला कापुन द्यायला लावत असे.
समोरच्या घरामागे एक साखरगोटी आंब्याचे झाड आहे. ते खुपच मोठे असल्याने, त्यावर चढता येणे केवळ अशक्य होते. पण वारा आला कि आम्ही सगळी मुले, त्या झाडाखाली धाव घेत असु. झाडावर पिकलेला साखरगोटी आंबा म्हणजे, अमृताहुनी गोड प्रकार असतो. याचा आकार जेमेतेम लहान बाळाच्या मुठी एवढा असतो. पिकला तरी हिरवाच असतो, किंचीत पांढरट छटा असते. पण चव मात्र अप्रतिम. खायला गर मात्र अगदीच कमी, त्यामुळे कोय चोखुन चोखुन अगदी पांढरीशुभ्र करत असु आम्ही.
सगळ्या गल्लीचा मी भाचा असल्यामुळे सगळ्यांच्याच घरात मला मुक्त प्रवेश होता. मावशी चहा करेपर्यंत माझे असे हुंदडणे चालु असे.
कोकणातल्या घरापेक्षा कोल्हापुर भागातली घरे खुपच वेगळी असतात. पडवी, झोपाळा वैगरे नसतोच. एका मागोमाग एक अश्या लांबट खोल्या असतात. चोरांच्या भितीमुळे खिडक्या अगदीच लहान, जेमतेम दोन फ़ुटाच्या. दर्शनी भागावर बहुतेक पत्रा असे. त्याचा वापर वाळवण वैगरे घालण्यासाठी. त्यावर चढायला बाहेरच्या बाजुने एक शिडी. तिथल्या बायकाहि नऊवारी नेसुन अगदी सहज या शिड्यांवर चढतात. ( प्रपंच सिनेमात पहिल्याच प्रसंगात सुलोचना अशी शिडीवर चढताना दाखवलीय. ) अंगण असायचे. गुरे असतील, तर गोठा घराच्या बाजुला. बकर्‍या वा कोंबड्या असतील तर त्या घरातच असत. भिंतीना कोनाडे आणि देवळ्या भरपुर. घरावर शक्यतो माडी असणार, पण त्याचा वापर फारच कमी. खुपदा अडगळ ठेवण्यासाठीच तिचा वापर. घरावर दर्शनी भागात कौले आणि मागच्या बाजुला शक्यतो नळे असत. माकडांच्या उच्छादामुळे कौले फ़ुटण्याचे प्रमाण फार असे.
कौलातच एखादी काच, त्यामुळे घरात वावरण्यापुरता प्रकाश असेच. टेबल खुर्च्यांपेक्षा जमिनीवर एखादी घोंगडी कायम अंथरलेली असे.
दुपारच्या वेळी पत्र्याच्या छिद्रातुन उन्हाचे गोल कवडसे पडत. त्या कवडश्यात आरसे भिंग वैगरे धरुन, माझा सिनेमा सिनेमा खेळ चालत असे. मालाडला, आमच्या शेजारी फ़िल्मसेंटरचे रंगतज्ञ अच्युत गुप्ते रहात असत, त्यामुळी माझ्याकडे फ़िल्मचे भरपुर तुकडे असत. बर्‍याच खटाटोपानंतर मला भिन्तीवर एखादी प्रतिमा पाडता येत असे. मग कुणाला तरी ते सगळे धरायला लावुन, मी सगळ्याना आरडा ओरडा करुन उठवत असे.

पण तरिही मलकापुरच्या सिनेमाची गंम्मत न्यारीच होती.

अपुर्ण.


Tuesday, January 09, 2007 - 5:05 pm:


Wednesday, January 10, 2007 - 4:40 pm:

आता चार दिवस मी घरी नाही, म्हणुन खंड.

हि आहे पाण्यावरची रांगोळी, सर्वश्रेष्ठ कलाकाराने काढलेली.


Monday, January 22, 2007 - 4:35 pm:

आंबा घाट, साखरपा या भागात जंगले असली तरी मलकापुरला तसे जंगल नाही. सपाट सुपीक जमिनीमुळे सगळी जमिन लागवडीखाली आहे.
पण या घाटमाथ्यावरच्या टोकाच्या गावाची ( उदा राधानगरी, गगनबावडा, बेळगाव वैगरे ) खासियत म्हणजे ईथे काजु फणसाची झाडे भरपुर आहेत.
त्यामुळे उन्हाळ्यात कच्च्या फणसाची खास करुन गर्‍याची भाजी व्हायचीच. काजुच्या बिया मला खेळायला मिळायच्या. अगदी परत यायचा दिवस आला कि त्या भाजण्याच्या कार्यक्रम व्हायचा. त्यासाठी अर्थातच मावशीला त्रास देणे, भाग असायचे.
काजुच्या बिया भाजणे, हा खरेच एक कटकटीचा भाग असतो. त्याचा एक उग्र वास येत राहतो. शिवाय विस्तवानी एखाद्या बीचा भडकाहि उडायचा.
वेल्डिन्ग करताना जशी ज्योत वापरतात, तशी ज्योत एखाद्या बीतुन निघायची.
त्यातला चिक जळुन गेला, कि त्या बीची आग विझवावी लागे. मग जाडजुड फ़ुंकणीने ती शक्यतो अलगद फोडायची. अगदी मोजक्याच बिया, अखंड निघत, आणि त्या हटकुन मला दिल्या जात.
देवरुख भागात, माम्या, ओल्या काजुच्या बिया सहज काढतात, पण ते कौशल्य, सगळ्यांच्या हातात असतेच असे नाही, त्यामुळे तसे काजु, खास देवरुख वरुन मागवले जात, आणि त्याची खास भाजी होत असे.
माझ्यासाठी जरी अनेक प्रकार केले जातात, तरी त्या भागात मासांहार आवडीने केला जातो.
चिकन खाणे जरा कमीपणाचे मानले जाते. बाजाराच्या दिवशी बहुतेक सगळ्यांच्या घरी मटण असतेच. तिथला मटणात रस्सा भरपुर असतो. आणि कोकणातल्या प्रमाणे तो खोबर्‍याने थबथबीत झालेला नसतो. तेलकटहि नसतो, पण पाणीदार असतो. तिथल्या लोकाना फ़ोडींपेक्षा रस्सा खाण्यातच जास्त रस आहे. असा रस्सा, कांदा आणि लिंबु असले कि झाले. त्या भागात पांढरा कांदा खाल्ला जात नाही. कांदा लालच लागतो. वाटणात चुलीत भाजलेले कांदे अवश्य असतात.
बकर्‍याच्या मटणाबरोबर रान डुक्कर, लावे, अशी काहि शिकार आत्ता आत्ता पर्यंत होत असे.
चिकन फारसे खात नसले तरी, अंडी आवडीने खाल्ली जातात. उकडलेली अंडी फारशी आवडत नाहीत. अंड्याचे ऑम्लेट, ज्याला तिथे अंड्याची पोळी म्हणतात, ती जास्त खातात. खमंग व जरा तिखट प्रकार असतो तो. त्यापेक्षा आवडीने खातात तो अंड्याचा गब्रा. गब्रा म्हणजे भुर्जीचा जरा तिखट प्रकार.
शिवाय अंड्याची आमटी पण आवडीने खातात. यात अंडी उकडुन न घालता, उकळत्या रस्श्यात अंडी फोडुन तशीच घातली जातात.

शेतातले खेकडे वैगरे दिसत नाहीत तिथे, खायचाहि प्रघात नाही. क्वचित कधीतरी नदीतला वाम नावाचा मासा बाजारात येतो. पण सगळ्यात आवडीने खाल्ला जातो तो गोलीम किंवा जवळा. हा प्रकार म्हणजे सुकवलेली बारिक कोलंबी. कांदा परतुन त्यावर तिखट घालुन, जवळा परतला कि भाकरीबरोबरचे छान तोंडीलावणे होते. बहुतेक घरी तो संग्रहात असतोच. तिथल्या गारठणार्‍या पावसाळी हवेत. तो आवडीने खाल्ला जातो.

हा जवळा अर्थातच कोकणातुन आणला जातो. अनेक बायका तो खेडोपाडी विकत फिरतात. अश्याच एक बाई, आमच्या घरी नियमित येत असत. मोळावडे नावाच्या गावातुन पायपिट करत त्या येत असत. भरपुर उंची, पांढरेशुभ्र तरीहि भरपुर केस, गोरा गुलाबी रंग, घारे डोळे, वर खोचुन नेसलेली गर्द हिरवी नऊवारी साडी, आणि पायात जाडजुड वहाणा अश्या रुपात येणार्‍या त्या बाई, आमच्या घरातल्याच झाल्या होत्या. आबानी त्याना बहिण मानले होते, त्याना आम्ही आत्ती म्हणत असु. सगळा बाजार झाला कि, त्या आमच्या घरी, पाणी वैगरे पिण्यासाठी थांबत. दोन घटका आराम करत. आजी जेवण्याचा आग्रह करी. मनात असले तर जेवत, आणि तश्याच चालत घरी जात.
आम्ही आलेलो असलो, कि माझ्यासाठी मडक्यातले घट्ट दहि घेऊन येत. अगदी शुभ्र, गोड घट्ट दहि, कितीहि खाल्ले तरी पुरे पडत नसे. आम्हीहि त्यांच्या घरी जात असु. खरे तर त्याना असा बाजार करायची गरज नव्हती, पण आवड म्हणुन त्या करत असत.
घरात एखादा गंभीर प्रसंग असला. कुणाच्या बाळंतपणात वा आजारपणात, त्या हटकुन आमच्याकडे असत.

मलकापुरात शुक्रवारी आठवड्याचा बाजार भरतो. त्या दिवशी सगळ्या गावावत एक अनोखा उत्साह संचारतो. गावातल्या मुख्य रस्त्यावर वेगवेगळी पाले पडत. एका मैदानात बैलांचा बाजार भरतो. त्या बाजारासाठी बैल आमच्या दारावरुन नेले जातात. देखणे पांढरेशुभ्र बैल जोडीजोडीने उधळत, घरासमोरुन जात. विक्रेत्यांचा उत्साह बैलातहि संचारे, आणि शर्यत लावल्यासारख्या बैलजोड्या आमच्या दारावरुन जात. अर्थात त्यावेळी मला रस्त्यावरच काय, अंगणातहि उभे रहायची परवानगी नसे.
बाजारात आमचे एक कायमस्वरुपी दुकान आहे, तरिही बाजाराच्या दिवशी रस्त्यावर वेगळे दुकान लावले जाते. तिथे बसायला मी हौसेने जात असे. बाजारात त्याकाळी खास वस्तु असत. धान्य, गुळाच्या ढेपा, पेंड, थोड्याफार भाज्या, घोंगड्या असा वेगवेगळा माल असे.
बाजाराला येणार्‍या बायका येताना, डोक्यावर मोठ्या पाटीत, घरातली भजी, मिरच्या, भोपळा, कोंबडी, करवंदे, अळु, जांभळे वैगरे विकायला आणत असत.
परत जाताना धान्य, भाजी, बाटलीत तेल, बटर, कंगवे अशी सटरफटर खरेदी करत असत. अनेक धनगर अंगात भारीपैकी शर्ट, डोक्याला भलामोठा फेटा आणि खाली फक्त लंगोट अश्या अवतारात फिरत असत. माझा मामा त्यांची चेष्टा करत असे, त्याना त्याचे काहिच वाटत नसे, लेकरा अजुन बारिक हैस, असे म्हणत पुढे जात असत.

आजहि त्यांच्या अवतारात फार काहि बदल झालेला आहे असे नाही. गेल्याच महिन्यात, अश्याच एक बाई एस्टीत माझ्या बाजुला बसल्या होत्या. जरा वेळाने माझ्या जवळुन मोबाईलची रिंग वाजली, तर आजीनी लगेच चंचीतला मोबाईल काढला, आणि व्यवस्थित बोलुन झाल्यावर परत नीट तो ठेवुन दिला.
मी विचारले, मामी, फोन करता येतो का ? तर त्या म्हणाल्या, आपण कश्याला करा. समोरुन करत्यो कि करनारा, मला फकस्त चालु करायचं आणि बंद करायचं बटन म्हाईत हाय.

प्रगति झालीय.

अपुर्ण


Monday, February 26, 2007 - 3:47 am:

काल १० मायबोलीकर आणि २ सौ. मायबोलीकर यांचे एक प्रीतीभोजन झाले. त्यावेळी आम्ही सगळ्यानी घेतलेला एक विलक्षण अनुभव.
ज्या ठिकाणी आम्ही जमलो होतो, तिथे एक जादुगार काहि जादुचे प्रयोग करत होता. त्याने दोन मायबोलिकरणींवर त्याचे दोन प्रयोग केले. ( त्यावेळचे त्या दोघींचे संभ्रमावस्थेतील फोटो मी काढले आहेत, पण त्यांच्या परवानगीशिवाय ईथे पोस्ट करणार नाही. ) पण हा किस्सा मात्र माझ्याच बाबतीत घडला.
हा प्रयोग म्हणजे त्या जादुगाराचा कळसाध्यायच होता.
प्रयोग उघड्यावर होता. आम्ही त्या जादुगारापासुन केवळ ८ ते १० फ़ुटावर बसलो होतो. त्याने आमच्यापैकी काहि जणाना, आमच्या आवडत्या फुलांची नावे घ्यायला सांगितली. मी गुलाब सांगितले, कुणी मोगरा तर कुणी चाफा सांगितले. आम्हाला त्याने हाताची ओंजळ करायला सांगितले. आणि काहि क्षणानंतर आमच्या हाताचा वास घ्यायला सांगितला.
आम्ही ज्या फुलांची नावे घेतली होती, तो सुगंध आमच्या हाताला येत होता. अत्तर लावल्याचे कोणतीही खुण नव्हती. ( म्हणजे तेलकटपणा वैगरे ) तसेच माझी स्किन ईतकी सेन्सिटिव्ह आहे, कि तसा काहि लावले वा फवारले गेले असते तर मला त्याचक्षणी जाणवले असते.
हा सुगंध नंतरहि बराचवेळ येत होता, आणि ज्यानी ज्यानी माझ्या हाताचा वास घेतला, त्यानाहि तोच सुगंध जाणवला.
आपण खानदानी जादुगार असुन, करतोय ती केवळ हातचलाखी आहे, असे त्याने प्रारंभीच सांगितले होते.
हाताला लागेल ती नोट त्याला बक्षीस दिली मी !!!


Sunday, March 04, 2007 - 6:36 pm:

होली खेलनको चले कन्हैया..


Sunday, March 11, 2007 - 11:45 am:

आपल्या गझल कार्यशाळेतली जी पहिली ओळ होती, त्यावरुन मला हे गाणे आठवले

ऋतु आए ऋतु जाए सखी री
मन के मीत न आए
जेठ महीना जिया घबराए
पल पल सूरज आग लगाए
दूजे बिरहा अगन लगाए
करूँ मैं कौन उपाय
ऋतु आए ऋतु जाए सखी री

बरखा ऋतु बैरी हमार
जैसे सास ननदिया
पी दरसन को जियरा तरसे
अँखियन से नित सावन बरसे
रोवत है कजरा नैनन का
बिंदिया मोरी सरकाय
बरखा ऋतु बैरी हमार

पी बिन सूना जी
पतझड़ जैसा जीवन मेरा
मन बिन तन ज्यूँ जल बिन नदिया
ज्यों मैं सूनी बिना साँवरिया
औरों की तो रैन अँधेरी
पर है मेरा दिन भी अँधीयारा
पी बिन सूना जी

आई मधु ऋतु बसंत बहार री
फूल फूल पर भ्रमर गूँजत
सखी आए नहीं भँवर हमार री
आई मधु ऋतु बसंत बहार री
कब लग नैनन द्वार सजाऊँ
दीप जलाऊँ दीप बुझाऊँ
कब लग करूँ सिंगार रे
आई मधु ऋतु बसंत बहार री
आई मधु ऋतु बसंत बहार री, बहार री, बहार री

हमराज मधले हे गाणे अनिल बिस्वासच्या संगीतात लता आणि मन्ना डे ने गायलेय. ( पडद्यावर निम्मि आणि शेखर होते )
यातले प्रत्येक कडवे वेगळ्या रागात आहे. गौड सारंग, गौड मल्हार, जोगिया आणि बहार असे ते राग आहेत.
सर्व गाणे मिळुन सहा सात मिनिटाचेच असेल, पण या एवढ्या अवधीत, त्या दोघानी हे चारहि राग, आलापी, बोलताना ची आतिषबाजी करुन खुलवले आहेत.
लताने, ती शास्त्रीय संगीत शिकु शकली नाही, असा न्युनगंड कायम बाळगला. खरे तर तो तिचा विनय आहे, हे गाणे ऐकले तर कुणालाहि ते जाणवेल.


Thursday, March 22, 2007 - 9:30 am:

अलिकडे जास्वंदीत वेगवेगळे रंग दिसु लागले आहेत. माझ्या अंगणातला हा एक नमुना.


Thursday, March 22, 2007 - 9:31 am:

आणि हा दुसरा


Sunday, March 25, 2007 - 4:48 pm:


Sunday, March 25, 2007 - 4:50 pm:

ओळख, जुन्याच सोबत्याच्या, नव्या मोहोराची.


Sunday, March 25, 2007 - 4:59 pm:

झाडे खरीच सुदैवी म्हणायची, आपल्यासारखी त्या हवे ते मिळवण्यासाठी जगभर वणवण करावी लागत नाही. एका जागी ठाम राहुन, त्याना सर्व काहि मिळवता येते.
मला ती नेहमीच आकर्षित करत आलेली आहेत, खरे तर त्यानी माझी साथ कधीच सोडली नाही. आपले काहि हात माझ्या दिशेने तर काहि हात आभाळाकडे फैलावत राहिली. मी मुद्दामच हात पसरत राहिली असे लिहिले नाही. कारण झाडे कधीच याचना करत नाहीत. ती कायम देत असतात. मलाहि देतच राहिली, ओंजळीत न मावेल ईतके दान देत राहिली, आणि आभाळाकडे फैलावलेल्या हातातुन हा संदेश देत राहिली, कि कधीकाळी आभाळ कोसळलेच, तर ते आम्ही वरच्यावर झेलु.

तर अश्या काहि सोयर्‍यांची ओळख सगळ्याना करुन द्यावी म्हणतोय.

भारतातल्या एखाद्या खेडेगावात तूम्ही बाळपणीचे काहि दिवस घालवले असतील, तर एखादे आंब्याचे झाड, नक्कीच तुमच्या मनात घर करुन राहिले असेल. कलमी वैगरे नसणारच ते, कारण कलमी आंबे कसे कायम रखवालदाराच्या नजरबंदीत असतात. हे झाड असणार ते मुक्त वाढलेले. असंख्य आंब्यानी भरुन गेलेले. आणि तूम्ही मारलेले दगड झेलुन तुमच्या हातात कैर्‍या, आंबे असे दान देणारे.
असेच एक झाड, आजहि माझ्या खिडकी बाहेर मला खुणावत असते. त्यातले काहि आंबे माझ्या आमटी भाजीची सोय करणार आहेत. पण याला तशी फळावण्याची घाईच झालीय.

बाकिची मंडळी अजुन मोहोरावरच आहेत.

अलिकडे प्रदुषणयुक्त हवेत, मोहोराचा वास वार्‍यावर स्वार होवुन येणे जरा दुर्मिळच झालेय. आता तर अशी परिस्थिती आहे, कि आंब्याच्या मोहोराचा वास कसा तर, आंबेमोहोर तांदळासारखा, असे सांगावे लागेल.

हापुस आंबा आपला नाही, तो पोर्तुगीजानी आणला, आपल्याकडे, पण भारतभर आंब्याची झाडे आहेत. मुंबईसारख्या ठिकाणी तर देशभरातील आंबे चाखायला मिळतात. माझ्या परदेशी वास्तव्यात मी देशोदेशीचे आंबे खाल्ले. पण देवगड तो देवगड आणि रत्नागिरी तो रत्नागिरीच. तिथल्या कातळावरहि तो छान वाढतो.
हल्ली पावडर वैगरे मारुन रोगट फळ माथी मारले जाते हे खरेय, पण आत्या, मावशीच्या बागेतुन अजुनहि अस्सल, हापुस आवर्जुन पाठवला जातो.
हापुसईतकाच मला गोव्याचा मानकुराद आवडतो. त्याचा रंग केशरी नसुन पिवळा असतो. कोयीला काटे असतात. पण गर मात्र मऊमुलायम. त्याच्या आणि हापुसच्या चवीची तुलना करणे म्हणजे, लता आणि आशाच्या गायनाची तुलना करण्या ईतके निरर्थक आहे. पण हा आंबा गोव्याबाहेर फारसा मिळत नाही.
पण हे दोन्ही आंबे तसे महागच. प्रत्येकवेळी कापताना, चांगला निघेल कि नाही, याची धाकधुक असते. त्या मानाने बाकिचे आंबे मात्र नखरे करत नाहीत. एखादा चिकाळ निघेल तर एखादा आंबट, तेहि आपल्या कुळाला जागुन. पण क्वचितच खराब निघतात.

आपल्याकडे अगदी बाळकैर्‍यापासुन आपण वापरतो. खारवलेला आंबा, असला कि पेजेला आणखी कश्याची जोड लागत नाही. कैरी डाळ, मसुर, कच्ची कैरी सरबत, असे अनेक प्रकार करतात. लोणच्यात तर तो हवाच. अगदी ताजे असो वा मुरवलेले, लोणचे ते लोणचे. आणि चैत्रातले पन्हे आणि आंबा डाळ ! त्याशिवाय आपला गुढीपाडवा साजराच झाल्यासारखा वाटत नाही.
आंबा तसा अगदी आता वर्षभर या ना त्या रुपाने मिळत असला तरी मोसमात ताजे आंबे भरपुर खाल्ले कि आपल्या वर्षभराच्या ब जीवनसत्वाची सोय होते.

आंब्याचा वृक्ष खराच देखणा. त्याचा विस्तारच मनाला मोहवतो. शिवाय त्याची खासियत म्हणजे, तो एकदम सगळी पाने गाळत नाही. वर्षभर थोडीथोडी पाने गाळुन तो पाण्याचे उत्तम नियोजन करतो. यामुळे ऐन उन्हाळ्यात, तो आपला पर्णभार राखुन असतो.
त्यामूळे, सहज सख्या एकटाच येई सांजवेळी, पाहिन मी वाट तुझी त्या आम्रतरुखाली, असे भावगीत सहज लिहिले जाते. आणि हा मोहोर आणि वसंत ऋतु, याची पुर्वापार सांगड घातली गेलीय. कोयलिया बोले अंबवा डालपर, अशी बंदीश रागदारी संगीतात असणारच.
तसे आंब्याच्या झाडावर पक्ष्याना खाण्यासारखे काहि नसते, तरिही घरटे बांधण्यासाठी त्यांचे हे आवडते झाड. कावळा हमखास घरटे बांधणार यावर. आणि या दिवसापर्यंत कोकिळभाऊंचा स्वरहि पक्का झालेला असतो, आणि कोकिळेचा तगदा संपलेला असतो. कावळे दांपत्याने कोकिळ जोडप्याची पाठ धरलेली असते, या झाडाच्या आसपासच.
ईतकी युगं असा त्रास सहन करुनही, कोकिळ दांपत्य मात्र अजुनहि घरटे बांधायला शिकलेले नाही.

खरे तर झाडांचे माणसाशी काही देणेघेणे नसते. त्यांची फळे फुले असतात, ते त्यांचे परागीभवन करणार्‍या किटकाना, पक्ष्याना आणि प्राण्याना आकर्षित करण्यासाठी. ( मानवाने हस्तक्षेप करुन, त्यांच्या आयुष्यात प्रचंड ढवळाढवळ केलीय, ते वेगळे ) आंब्याच्या कोवळ्या पानाची कढी करतात, कैर्‍यांचे अनेक प्रकार करतो, पण आफ़्रिकेत मात्र कुठलेहि कच्चे फळ खाल्ले जात नाही. झाडावर पुर्ण पक्व झालेले फळच खाल्ले जाते. आंब्याच्या बाबतीत तर पिकलेय कि नाही, हे बघण्याचा मान खुपदा एखाद्या पक्ष्याला मिळतो, आणि त्याची चोच लागलेले फळ, खुपच चवदार लागते.

कलमी आंब्याचे कौतुक फळावण्यापेक्षा न फळण्याचेच जास्त. यावर्षी आंबा नाय हो. गुदस्ता बरां होता, हि रड दरवर्षीचीच. या वर्षीहि अश्या बातम्या येतच आहेत. पण तरिही तुम्हा आम्हा सर्वाना, पोटभर आंबा खायला मिळो, हि सदिच्छा.


Monday, March 26, 2007 - 4:51 pm:

मी ओळख करुन देतो, असा आव आणलाय खरा. पण माझा नक्षा काल एका चिमुकल्या बाळाने, पुरता उतरवला.
असाच फोटो काढण्यासाठी एका अवघड जागी शिरलो होतो, पायाखाली साप वैगरे नाही येत असे बघायला गेलो, तर एक चिमुकला दोस्त खुणावत होता. काका, आमचा पण फ़ोटो काढा की, म्हणु लागला.
आणि मलाहि त्याचा हट्ट पुरवावाच लागला. ओळख ना पाळख, मैत्री जुळुन गेली.
शेवटी ओळख म्हणजे काय हो ? नावगाव माहीत असणं, कूळमूळ माहित असणं, म्हणजे ओळख का ? हे सगळे माहित असणार्‍या मंडळींची ओळख पटली असे आपल्याला म्हणता येईल का ?
हे फुल रानफुल का मुद्दाम लावलेले, ते माहित नाही. एकदा एका बागेत, मी आणि गिर्‍याने, या फुलाचा फ़ोटो काढायचा खुप प्रयत्न केला होता. पण काहि जमले नव्हते तेंव्हा. कालचे हे फुल मात्र अगदी रस्त्याच्या कडेला होते. आत्ता हा फ़ोटो बघताना, त्यातली कलाकुसर बघुन भान विसरायला होतेय. शिवाय रंगहि कसा, आपल्याकडे जरा दुर्मिळ असलेला निळा, जांभळा. तर अशी काहि मंडळी पण तुमच्या भेटीला येतील.


Monday, March 26, 2007 - 4:57 pm:

हा मोहोर कसला ते ओळखलात ? या दिवसात तूम्ही कोकणातल्या डोंगरदर्‍यात भटकत असाल तर या मोहोराचा मादक मादक गंध, तूम्हाला नक्कीच जाणवला असेल.
खरे तर हि चांदणीफ़ुले, अगदी अर्ध्या नखाच्या आकाराची. रंगही तसा खास म्हणावा असा नाही, आणि हा फ़ोटो बघायच्या आधी, तूम्ही या मोहोराकडे, निरखुन बघितलेही नसेल.

जाऊ द्या, कोडं नाही घालत. हा मोहोर आहे काजुचा. कोकणातले लाडाचे नाव 1d काजी 1d चा.
काजुचे झाडहि तसे आपल्याकडे पोर्तुगीजानीच आणले. आता मात्र ते आपल्याकडे चांगलेच स्थिरावलेय. हि झाडे अनेक वर्षांपासुन डोंगरदर्‍यात उभी आहेत. मुद्दाम म्हणुन लावलेल्या याच्या बागा तश्या तुरळकच. पण हि झाडे असलेली क्षेत्रे, पिढ्यानपिढ्या एखाद्या कुटुंबाच्या मालकीची असतात.

डॉ. डहाणुकर म्हणत असत, कि निसर्गाने आपली कलाकुसरीचे कौशल्य परिपुर्ण झाल्यावरच, सिताफ़ळ, डाळिंब, केळ्याच्या घड अशी फळे निर्माण केली असावीत. सुरवात मात्र चिकुसारख्या ढोबळ आकाराच्या फळापासुन केली असावी. काजुच्या बोंडाला त्या कळासाध्याय म्हणत. बघा ना काय तो मोहक आकार. लाल पिवळ्या रंगाचे बोंड आणि त्याखाली कोंदणात बसवल्यासारखी मोहक आकाराची बी.

काजुचे झाड एरवी तसे खास लक्ष वेधुन घेत नाही. पाने साधीच. आखुड देठाची, टोकाला रुंद होत जाणारी. काजुची झाडेहि कधी सगळी पाने गाळत नाहीत.
पण या झाडाची एक खोड आहे. याच्या फांद्या कायम जमिनीच्या दिशेने झेपावत असतात. पाठीच्या कणाच नसल्यासारख्या. त्यामुळे झाडाचा विस्तार बराच दिसतो. बेळगावला अनेक शेतात हि झाडे दिसतात. पण अशी शेतात पसरु दिली तर शेती कुठे करायची, म्हणुन त्याना चहुबाजुनी, काठ्याकामट्यांचा आधार दिलेला असतो. ( काजु कोकणातच होतो, हा एक गैरसमज. गगनबावडा, बेळगाव ईतकेच नव्हे तर जव्हारलाहि काजुची भरपुर झाडे आहेत. )

काजुचा विस्तारहि तसा विरळच. त्यामुळे सावली तशी दाट नसते. ( झाडाखाली जपुनच शिरा. खुपदा मोठेमोठे डोंगळे असतात ) या मोहोराचा मादक गंध दर्‍याडोंगरात भरुन राहिलेला असतो. मग हळुन बियांच्या कुयर्‍या दिसु लागतात.

चोखंदळ ग्राहक
महाराष्ट्र धर्म वाढवावा
व्यक्तिपासून वल्लीपर्यंत
पांढर्‍यावरचे काळे
गावातल्या गावात
तंत्रलेल्या मंत्रबनात
आरोह अवरोह
शुभंकरोती कल्याणम्
विखुरलेले मोती

हितगुज गणेशोत्सव २००६