आठवणीतील एस.टी.

मलापण लालपरी/ लाल डबा ही दोन्ही नावं वापरायला आवडत नाहीत. एसटीच खरी!
लक्षात राहिलेले तसे बरेच अनुभव आहेत. आठवतील तसे लिहीन.
एकदा मी पुण्याला जाणाऱ्या एका एसटीने जात असताना गाडीत एक नवराबायको आणि सासू वगैरे होते. साधारणपणे बांधकामावर वगैरे मजूर असतात तसे दिसत होते. एसटी एका मध्यवर्ती गावच्या स्टँडवर पंधरा मिनिटं थांबली. तेव्हा त्या लोकांच्या बोलाचालीवरून असं लक्षात आलं की त्या सुनेने गुपचूप स्वतःचं पुण्याचं तिकीट काढलं होतं. बाकी सगळ्यांचं तिकीट त्या गावापर्यंतचंच होतं. सून त्यांच्याबरोबर जायला तयार नव्हती आणि तिला पुण्याचं तिकीट दिलेलं असल्याने कंडक्टरसमोर वैधानिक पेच निर्माण झाला होता. ते सगळे खाली उतरले होते, पण तिला ठेवून कंडक्टरला गाडी सोडता येत नव्हती. आता ते भांडण हळूहळू मारामारीच्या दिशेने जाणार असा रंग दिसायला लागला. सुदैवाने तेवढ्यात पोलीस आले. त्यांनी परिस्थिती ताब्यात घेतली आणि कंडक्टरला गाडी सोडायला परवानगी दिली.
पुढे तिचं काय झालं असेल याची चुटपूट लागून राहिली खरी.

एका रात्री एसटी प्रवासादरम्यान अचानक चाकातुन फाट-फाट असा आवाज यायला लागला. लुटमारीसाठी चोरट्यांचा एसटी थांबवण्याचा प्रयत्न असावा असा सगळ्यांचा समज झाला. आणि "थांबु नका, स्पीड वाढवा" असा एकच गलका सुरु झाला. ड्रायव्हरसाहेबांनी पण जमेल तशी न थांबवता गाडी पळवली. पुढे गाव आल्यावर एका ठिकाणी बस थांबवुन पहाणी केली तेव्हा मागच्या टायरचा काही भाग निघाल्याने आवाज येत असल्याचे दिसले तेव्हा सगळ्यांना हायसे वाटले.

माझा हायस्कूलचा पूर्ण प्रवास एस.टी. तूनच झाला. शाळा सुटल्यानंतर ५.४५ वाजता स्कूलबस ( एस.टी) असायची. मग सगळ्या मुला-मुलींची सीट पकडायला झुंबड उडायची. सीटच्या मागे काढलेले बदाम आणि बदामाला छेद देणारे बाण, त्याखाली लिहलेली मुला-मुलींची नावे हे सारं ह्या लेखाने डोळ्यासमोर आले. कधीतरी एस.टी. ब्रेकडाऊन व्हायची आणि मग अर्ध्या रस्त्यातून घरापर्यंत सर्वांना पायपीट करायला लागायची. रिक्षा चालू झाल्यामुळे आता गावात येणाऱ्या सगळ्या एस.टी बंद झाल्यात. आता एस.टी.च्या नुसत्या आठवणी उरल्यात. शाळेत असताना एस.टी.ची तिकीट जमा करायचा छंद लागला होता. एस.टी. ची एक आठवण अशी की, साधारण ९७ किंवा ९८ साली राज्यात युतीचे सरकार होते आणि तत्कालीन मुख्यमंत्री श्री. मनोहर जोशींनी सर्व शालेय विद्यार्थीनींना मोफत पासची घोषणा केली होती. घोषणा होऊनही आम्हांला मोफत पास मिळाला नव्हता. डेपोत चौकशी केली की आम्हांला अजून ऑर्डर नाही असे उत्तर मिळे. शेवटी आमच्या प्रिन्सिपलांनी एस.टीतून प्रवास करणाऱ्या सर्व विद्यार्थीनींच्या वतीने मोफत पास मिळावा ह्यासाठी मुख्यमंत्री कार्यालयाला विनंती अर्ज लिहायला सांगितले. मग सर्व विद्यार्थीनींच्या सह्या घेऊन सर्वांच्या वतीने केलेला विनंती अर्ज आणि मग पुढच्या महिन्यापासून सर्व विद्यार्थीनींना सुरु झालेली मोफत पास सेवा हे सारं एस्.टी.च्या प्रवासादरम्यान स्मरणात राहिलयं.

छान लेख लिहिला आहे...एस.टी.प्रवास नजरेसमोर आला..
सगळ्यांचे किस्से पण छान आहेत.

मस्त लिहीलंय.
मी लहानपणी खूप एसटी प्रवास केलेत. त्यामुळे विषकन्येसारखी इम्युनिटी येऊन आता एसटी लागत नाही.

पुर्वी एसटीचा दरवाजा मागच्या बाजुला असायचा. साधारण सन २००० च्या दरम्यान पुढे दरवाजा असलेल्या नवीन येष्ट्या आल्या असाव्या. अशाच एका प्रवासादरम्यान थांब्यावर एसटी थांबल्यावर एक आजीबाई लगबगीने उतरण्यासाठी पुढे येणाऱ्या प्रवाशांना ढकलत मागच्या दिशेने निघाल्या. मागे कोणी ओ‍ळखीचे असेल म्हणुन लोकांनीही त्यांना वाट करुन दिली. मागे गेल्यावर आजींनी शोधाशोध सुरु केली. "काय शोधताय आजी" एकाने कुतुहलाने विचारले. "दार शोधते आहे रे बाबा. उतरायचे आहे मला." आजीचे हे उत्तर ऐकुन सगळ्यांनी कपाळा‌ला हात लावुन घेतला.

असाच एक दुसरा किस्सा: बस स्थानकातुन निघणारी येष्टी एकाने लगबगीने 'थांबा थांबा' ओरडत थांबवली आणि मुख्य दरवाज्याने यायच्या ऐवजी ड्रायवर सीट मागच्या संकटकालीन मार्गाने एस्टीत घुसण्यासाठी प्रयत्न सुरु केले. त्याचा हा खटाटोप सगळे पहातच राहिले. शेवटी ड्रायवरने त्याला थांबवले आणि 'शाळेत गेला होता तु?' असा प्रश्न विचारला तेव्हा एकच हशा पिकला.

विषकन्या

भारी किस्से वीरू, डिजे

महाराष्ट्राची एसटी केविलवाणी होत आहे.
राजस्थान, मध्य प्रदेशची वरती गेली केव्हाच.
कर्नाटकाची 'रेड बस' म्हणतात ( निळी, पाढरीही असते). कोणतंही सरकार आलं तरी तिची ऐट भारीच असते. तिचे वस्त्रहरण होत नाही.

कर्नाटक स्टेट ट्रान्सपोर्टच्या बसला रेड बस म्हणत नाहीत. रेडबस नावाची बस तिकीट बुक करण्यासाठी वेबसाईट /app आहे, ज्यात केएसआरटीसीच्या बसचं बुकिंग करता येत होतं (अजूनही येत असू शकेल, पण आता केएसआरटीसीच्या वेबसाईटवर अतिशय सुलभतेने बुकिंग करता येत असल्याने रेडबसवर जाणं होत नाही)
रेडबसवर प्रायव्हेट बस ऑपरेटर्सचंही बुकिंग करता येतं.

कर्नाटक स्टेट ट्रान्सपोर्टची सेवा उत्कृष्ट आहे. बंगलोर-पुणे प्रवास अनेक वेळा केला आहे. लोकल प्रवासही केलाय. अनुभव चांगलाच आहे.

पूर्वी पुणे नाशिक पुणे असा तब्बल सहा( कधीकधी तर सात) तासांचा प्रवास एकटीने बऱ्याचदा करायचे. तेव्हा नवीन रस्ता नव्हता आणि बस सगळे थांबे घेत असायची. परंतु बऱ्याच वेळेला सहप्रवासी खूप छान असायचे. एकटाच पुरुष शेजारी एवढा वेळ बसणार म्हणून आधी संकोचलेली मी नंतर मात्र ढीगभर गप्पा मारायची. सुदैवाने रात्रीच्या वेळी सुध्दा काही वाईट अनुभव आले नाहीत. वेगवेगळ्या क्षेत्रातील लोक नेहमी प्रवास करत असतात त्यांच्याकडून खूप काही शिकायला मिळायचं.

माझ्या आठवणीतली एस टी म्हणजे पुण्यातून गावाला जाण्याचा प्रवास लहानपणीचा ...
पुणे ते दापोली .. पण दापोली ते माझं छोटस गाव हा प्रवास अधिक लक्षात राहतो कारण त्या एस टी त बसलं कि कोळणींच्या टोपलीतील सुकटीचा वास , फणसाच्या गरयांचा वास , कैरीच्या चिका चा वास ,अत्तरचे वास असे एकत्रित वास यायचे कि कधी एकदा उतारतीये असं व्हायच आणि उतरले कि इतका आनंद व्हायचा मोकळ्या हवेत श्वास घेतल्याचा ...

कर्नाटक स्टेट ट्रान्सपोर्टच्या बसला रेड बस म्हणत नाहीत. - @वावे
.
होय. पण
मार्चमध्ये उडुपीला गेलो होतो. श्रिंगेरीसाठी केएसआरटीसीच्या बसचा स्टँड शोधत विचारत होतो. पण खासगी मोठा आणि स्थानिक दाखवला. मग एकाने सांगितले रेड बस विचारायचं. मग सापडला.

रेडबस ही खाजगी कंपनी आहे. तिचा कर्नाटक एस टी शी संबंध नाही.

गेल्या भारत भेटीत जुन्या मित्रांबरोबर एस टी स्टँड समोर अमृततुल्य चहा, एखादी सिगारेट, सोलापूरची प्रसिद्ध कट भजी वगैरे कार्यक्रम केला.
पण एस टी स्टँड ची पार रया गेली आहे. बसेसही फारच जुन्यापुराण्या आहेत. एकंदर वातावरणही मला डिप्रेसिंग वाटले. मध्यमवर्गीयांनी आजकाल एस टी सोडूनच दिली आहे असे दिसते. तिथे गेलो की इंजिनियरिंग साठी पहिल्यांदा घर सोडून जाताना केलेला प्रवास आठवतो.

कर्नाटकात खासगी बसचा सुळसुळाट फार आहे. त्यांची एकी आहे. काही ठिकाणी मेन स्टँडला ठरलेल्या ५,१०,१५ मिनिटांनी बस सोडायला लावणारा शिट्टी मारून पुढच्या बसला आणतो.
केएसआरटीसीच्या बसला तिकडे काय म्हणतात? कर्नाटका बस?
---------------------------
भ्रषाटाचार असल्याशिवाय स्टे ट्रान्सपोर्ट डब्ब्यात जात नाही. खासदार, आमदार आपल्या खासगी बसेस चालवतात. किंवा एसटीचे टायरस सीटस रिपेर खाऊन जेमतेम चालू ठेवतात.
हरयाणातल्या एसटींना ठराविक खासगी रेस्टारंटालाच बसेस थांबवतात. पदार्थांचे भाव काहीही असतात.

आपल्या एसटीचंही हेच झालेलं आहे. कधीही टायर वर करेल. शिवशाही च्या बसेस एसटीला घ्यायला लावून परत खासगी कंत्राटदारांना कमी भाड्याने दिल्या.

५-६ वर्षापुर्वीची गोष्ट आहे , लातूरहून औरन्गाबादला दुपारी २ च्य्या बसने निघालो . कन्डक्टर शेजारीच बसलो .
गप्पा मारताना त्यान्चा पगार , सुविधा ची माहीती घेतली तर फार वाईट परिस्थीतीत ते काम करतात .
तो परमनन्ट होता पण चालक contract वर होता ( पगार त्यावेळी ६००० ) , विचार करा ६००० महीना असलेला चालकाच्या डोक्यात कितीतरी problems असतील आणी तो जवळजवळ ५० लोकाना घेउन निघाला होता .
ती गाडी त्या दिवशी औरन्गाबादला मुक्कामी होती तर त्यावेळी त्याना ६ रु. भत्ता मिळत होता , ६ रु. त चहा तरी मिळतो का ?

मध्य महाराष्ट्रातल्या एका निर्जन रस्त्यावरून रात्रीचा एसटीनी प्रवास सुरु होता . रास्ता परिसर माझ्या साठी अनोळखी होता. मी ड्रायव्हर च्या मागच्या सीट वर बसलो होतो. एक स्त्री प्रवासी लहान मुलाला घेऊन दारा जवळ येऊन उभी राहिली. बहुदा पुढच्या गावात उतरणार असेल. कंडक्टरनी सिंगल बेल दिली आणि अगदी निर्जन फाट्यावर एसटी थांबली. कंडक्टरने त्या स्त्री प्रवाश्याला विचारले की कोणी येणार आहे का न्यायला. घरचे कोणी तरी येणार आहे असे काहीसे उत्तर त्या स्त्रीने दिले. ती स्त्री उतरल्यानंतर ड्रायव्हरने गाडी बंद केली आणि शांतपणे बसून राहिला. 5 मिनिट नंतर एक मोटरसायकल आली. स्त्री प्रवासी मुलाला घेऊन त्या मोटारसायकल वर बसली आणि निघून गेली. ड्रायवरने गाडी सुरू केली आणि आमचा पुढचा प्रवास सुरु झाला.
त्या निर्जन स्थळी त्या स्त्रीला आणि लहान मुलाला एकटं थांबू लागू नये म्हणून कोणी ही न सांगता एक सामाजिक जबाबदारी म्हणून ड्रायवर आणि कंडक्टरने दाखवलेले ते jesture खूप भावले होते.

मला एसटीचा प्रवास नेहमीच सुरक्षित वाटतो