अनारसे (न)हासरे

Submitted by मंजूताई on 10 November, 2019 - 10:09

ShareThis
डोक्यात काहीतरी नवीन खूळ येतं आणि ते शांत बसू देत नाही. मागच्या वर्षी लेकीकडे युएसएला गेलो होतो. वेळ कसा घालवायचा हा प्रश्नच होता. वाचून वाचून किती वाचणार आणि पाहून पाहून किती टीव्ही बघणार? नवरात्र झाल्यावर इंडियन स्टोअरमध्ये गेलो तर मराठी/भारतीय फराळाच्या पदार्थाने व दिवाळीच्या सामानाने दुकाने भरलेली, सजलेली होती. डाॅलर किंमती म्हणजे त्याचे रुपयांतर बघून डोळे विस्फारले. त्यापेक्षा कितीतरी स्वस्तात व चविष्ट पदार्थ घरी करता येऊ शकतो, असा ठराविक पिढीजात ममव (मराठी मध्यमवर्गीय) विचार आला नाही तर... असं कसं बरं व्हावं...??? पण असे होणे ह्या जन्मी शक्य नाही (ममव लक्षण: हाॅटेलात मेन्युकार्डवरची उजवी बाजू आधी पाहिल्या जाते)! आणि घुसलं की डोक्यात खूळ!

मुलगी ज्या काॅलनीत राहते तिथे पंचवीसेक देसी कुटुंब आहेत. तेवढ्यांनाही घरगुती फराळ देता आला तरी खूप झालं. तिथे एक मराठी केटरिंग देणारी आहे तिच्याकडे गणपतीतच दिवाळीच्या फराळाच्या ऑर्डरी बुक होतात, हे ऐकून तर डोक्यात खूळ घट्ट रूतलं. खरं तर 'अनारसा' ही माझी हातखंडा पाककृती; तेवढचं करायचं मनात होतं, पण बाकीच्याही पदार्थांची मागणी आली आणि आयुष्यात पहिल्यांदा सगळे म्हणजे झाडून सगळे फराळाचे पदार्थ केले व विकले... लेकीबाळी खुश झाल्या!

मागच्या वर्षीच्या ह्या अनुभवातून आत्मविश्वास आला होता. येस्स आय कॅन डू इट! आमचा इथे (पुणे)नैसर्गिक शेती करणारे शेतकरी व ग्राहकांचा "नैसर्गिक फुड्ज" नावाचा ग्रुप आहे, ज्यात थेट शेतमालाची देवाणघेवाण होते. तिथे धान्य, भाज्या व नैसर्गिक धान्य, तेल(लाकडी घाणीवरचं), तूप(गीर गाईंचं) वापरुन केलेले पदार्थही विकायला असतात. मागच्या वर्षीच्या खुळाची धुगधुगी अश्या ह्या ग्रुपवर येणाऱ्या खाद्यपदार्थांच्या फोटो, मेसेजेसनी प्रज्वलित होऊ लागली होती. कोथरुड ग्रुपच्या ॲडमिन प्रतिभाताईंशी बोलणं झालं त्यांनी संमती दिली, अट एकच: नैसर्गिक पदार्थच वापरायचे व कोणाकडून घेतले ते मेसेजमध्ये लिहायचे. किंमत वैगेरे काही काढत बसले नाही (तो उद्देशही नव्हता) बाजारात जो भाव होता तोच भाव लिहून मेसेज टाकला!

महिन्याभरावर दिवाळी आलीये. नवरात्रीचे नऊ दिवस कसे जातात ते कळतच नाही आणि मग सुरू होते दिवाळीच्या कामांची लगबग! आता काही पूर्वीसारखं दिवाळीच्या फराळाचं अप्रुप राहिलं नाही, असं म्हणत म्हणत एखादी मधुरा भाजणी भाजत असते तर दुसरी अपूर्वा तांदूळ भिजत घालत असते. हे दोन्ही चकल्याची भाजणी काय किंवा अनारश्याची उंडी करणे काय दोन्ही प्रकरणं वेळखाऊ व कौशल्याचे! आज बहुतेक मुली नोकरी करणाऱ्या त्यांना वेळ नाही तर काहीजणींना हे पदार्थ रिस्की किंवा पीएचडीवाले वाटतात अश्यांसाठी घेऊन येतेय अनारश्याचे पीठ/उंडी...

एक किलो ... ₹
संपर्क ...
पाव व अर्ध्या किलोच्या पॅकिंगमध्ये उपलब्ध!
ऑर्डर नोंदवलीत तर त्या प्रमाणात तांदूळ भिजत घालता येतील.
धन्यवाद!

दहा वेळेला कट, काॅपी, पेस्ट करत करत गणपती बाप्पा मोरया म्हणत मेसेज दिला धाडून. चार पाच दिवस झाले एकही ऑर्डर नाही. नवरात्रही गेलं... जाऊ दे नाही तर नाही! दसऱ्याला पहिली ऑर्डर प्रतिभाताईंनी (हा त्यांचा चाणाक्षपणा/मोठेपणा... मला ग्रुपवर कोणी ओळखत नव्हतं. अनोळख्या व्यक्तीला कोण ऑर्डर देणार?) टाकली अन् काय विचारता! पुढच्या चार दिवसात पाच किलोची ऑर्डर! उंडी बरेच दिवस टिकते, हे बऱ्याच जणींना माहीत नव्हते व ही एकूण पाच दिवसांची प्रोसेस आहे, हे ही माहीत नसल्याने वेळेवर दिवाळीच्या आधी ऑर्डर देऊ, असा विचार बर्‍याच जणींनी केल्याचं नंतर समजलं... अजूनही बरंच अज्ञान समजलं ते पुढे येईलच.... असो! अजून पाचेक किलोची सहजच होईल आपल्या व बहिणीच्या सोसायटीची मिळून... दिल खुश हो गया! तांदूळ भिजत पडायला लागले...

गांधीभवनच्या ग्रुपला सुगावा लागला की! तिकडून ग्रुपवर बोलावणे आले तेच दहा किलोच्या ऑर्डरसह! पहिल्या पाच किलो तांदूळाची उंडी करताना लक्षात आले की विक्री दर, महाग नैसर्गिक सामग्री व कष्ट ह्याचा हिशेब चूकलाय... ऑर्डर तर घेऊन बसलेय, आता काय? कोथरूडमध्ये पहिली ऑर्डर तर देऊन टाकू ह्याच किंमतीत पुढे बघू. पाच किलोपैकी तीन किलो नेलं दोन किलो उरलं. प्रतिभाताईंना काय चूक झाली ते सांगितलं व दुरूस्त कशी करता येईल, त्यावर चर्चा करून दरवाढीचा छानसा मेसेज टाकला. कमी ऑर्डर आल्या तरी हरकत नाही पण कष्टाला परवडले तर पाहिजे ना!

पण काय सांगावं... खरंच भारावूनच गेले! कोणी ऑर्डर कॅन्सल केल्या तर नाहीच उलट काहीजणींना माझा प्रामाणिकपणा भावला तर काहींना योग्य मोबदला देत असल्याचं समाधान तर काहींना अगदी घरच्या चवीचं नैसर्गिक व शुध्द खायला मिळणार म्हणून आनंद! एकीने तर लिहीलं "ताई, गैरसमज करुन घेऊ नका. मला किमतीबाबत काहीच तक्रार नाही कारण माझी आई ही प्रक्रिया करताना पहात आलेय, किती कष्टांचे व वेळखाऊ काम आहे ते, पण माझ्याकडे जवळचे नातेवाईक गेल्याने दिवाळी साजरी नाही करू शकणार..." हे असे मेसेजेस वाचून उत्साह वाढला.

You don't know what you can do till you try it
आणि सुरु झालं सकाळी तांदूळ भिजत घालणं, दुपारी तीन दिवसांपूर्वी भिजवलेले तांदूळ उपसून वाळत घालणं संध्याकाळी ते वाटणं (अर्थात मिक्सरवर) चाळणं, गूळ मिसळणं व रात्री आदल्या दिवशीच्या तांदूळाचं पाणी बदलणं आणि हो अतिशय महत्वाचं म्हणजे '2T' (tasting & testing) भाजी फोडणीला द्यायच्या आधी तयार झालेल्या पीठाचा एक अनारसा तळून पाहणं... मधल्या वेळात ऑर्डरीची नोंद ठेवणे, विक्रीला नेण्याच्या आदल्या दिवशी बटर पेपरमध्ये(नो प्लॅस्टीक) पॅकिंग असा रोजचा दिनक्रम सुरू झाला. हे सगळं करत असतांना आठवत होती खलबत्त्यात तांदूळ कुटणारी आई!

तीस किलोच्या ऑर्डर झाल्यावर विश्रांती घेऊन परत दहा किलोच्या घेतल्या. दिवाळीच्या दोन दिवस आधी सगळ्या ऑर्डर्स पूर्ण केल्यावर मग घरच्यासाठी फराळ बनवणं सुरू केलं. लाडू सोडून सगळं चिवडा, चकल्या, खारे-गोड शंकरपाळे, करंजी आणि हो, अनारसे पण केले Happy

ग्रुपवर बोलताना लक्षात आलं आणि खूप भावलं की करून पाहायची आवड व उत्साह आहे, कुटुंबाला चांगलं स्वत: करून खाऊ घालण्यातला आनंद आहे, पण बेसिकमध्ये लोच्या आहे. पीठ तर घेतलं... पुढे काय? FAQs सुरू झाले... डिटेलवार अगदी बारीक-सारीक टीपांसह पाककृती लिहली आणि व्हिडीओही करून टाकला ग्रुपवर! चला, आता काही प्रश्न येणार नाहीत विचार करत पुढच्या कामाला लागणार, तोच फोन खणखणला...
- ताई, तो तुम्ही अनारसा पलटला नाही, एकाच बाजूने तळला...
टीपेत भर पडली... अनारसा एकाच बाजूने तळावा व खसखशीची बाजू वर असावी(माझ्या बहिणीची सूचवणी)!

- भिजवलेल्या कणकेप्रमाणे म्हणताय तर गरज असेल तर पाव चमचा दूध किंवा केळं लावावं तर मग एवढुसं कसं पुरेल? हे पीठ ओलं असतं का कोरडं?
- तुम्ही तुपात तळावे लिहीलंय, तेल चालेल का?
- पीठ किती दिवस टिकतं? फ्रीजमध्ये ठेवायचं की फ्रीजरमध्ये? (अग बाई 'फ्रीज'मध्ये लिहीलंय फ्रीजर असतं तर फ्रीजर लिहीलं असतं ना! पुण्याच्या पाट्यालेखकांडून दीक्षा घ्यायला हवी.)
- पीठ US ला पाठवता येईल का? (जगाच्या पाठीवर कुठेही पाठवता येईल... ग्लुटेनफ्री डायटवालेही खाऊ शकतील) इ.इ.

इकडे काही जणींचे कढईत जाळीदार अनारसे तळल्या जात होते. (स्मिताने तर पहिला अनारसा हसला नाही बघून उडीच मारली आणि लगेच फोन केला) ग्रुपवर फोटो येऊ लागले... ज्यांनी पीठ घेतलं नाही त्यांना इनो घ्यायची वेळ आली. ताई, ऑर्डर द्यायला विसरले आता मिळेल का पीठ? दिवाळी झाल्यावर दिलं तरी हरकत नाही. कुणाला नाराज करायची इच्छा नव्हती पण शक्यही होत नव्हतं. तरी दिवाळी नंतर दहा किलोची ऑर्डर घेऊन पूर्णविराम दिला.

दिवाळीचा आनंद द्विगुणीत झाला कितीतरी जणींच्या (हो, एक जण होते बालसाहित्यकार राजीव तांबे!) कौतुक वर्षावाने... आईच्या हातच्या चवीची आठवण... पुरवून पुरवून खावे लागताहेत... परत ऑर्डर सुरु केली की माझी पहिल्यांदा घ्या... ह्यावर्षी एक किलो घेतले पुढच्या वर्षी दोन किलो हं... सासरी भाव खाल्ला अनारसे खायला घालून... इ.इ.

पण! पण! पाय जमिनीवरच राहायला हवे ह्याची सोय देवाने करून ठेवलीये... देवाचे आभार व अश्या लोकांबद्दल कृतज्ञता!
अनारसे हसले, फसले कुणाचेच नाही पण दोघी जणी स्वत:च्या चुका माझ्या नावावर फाडू पहात होत्या. एकीने भर पावसात दिवसभर फिरून ओलं झालेलं पीठ डब्यात न काढून ठेवता बाहेर ठेवलं तर एकीने पाककृती नीट न वाचता पाव किलो पिठात अर्धा कप दूध घातलं. बरं झालं पूर्ण पिठात घातलं नव्हतं.

ह्या सगळयात मजेशीर व प्रामाणिक फोटो होता शंकाराणीचा(प्रांजळपणे शंका विचारणारी)!
फोटो पाहून काय काय प्रतिसाद द्यावा, कुठली इमोजी टाकावी कळेचना...
शंकाराणी typing... ताई, सगळ्या टीप्स फाॅलो केल्या पण मला नं उचलून नीट टाकताच आले नाहीत... मला खूप आनंद झाला... बदकं, चिमण्या माझ्या मुलांनी आवडीने खाल्ले...

असं हे खूळ इतकं समाधान व आनंद देऊन गेलं की, गेल्या वर्षी व ह्या ही वर्षी त्याचा हिशोब नाही मांडावासा वाटला - ना डाॅलर ना रूपयामध्ये!

शब्दखुणा: 
Group content visibility: 
Public - accessible to all site users

हो! हे काम फार वेळखाऊ! तशी पूर्ण प्रोसेसच वेळखाऊ पण श्रम व वेळ मात्र कमी झालाय मिक्सरमुळे... तासनतास आई कुटत बसायची खलबत्त्यात!

ग्रेट! ५० किलो म्हणजे किती मेहनत! लेखही फार छान झालाय! >>> +999

उत्साह व निगुतीने काम करणे याचे मूर्तिमंत उदाहरण आहात तुम्ही..

ग्रेट ! गुळाचे अनारसे साखरेच्या अनारश्यांप्रमाणेच करायचे असतात का? आमच्याकडे साखरेच्या अनारशांना खसखस नाही लावत.

शशांकजी, सूर्यगंगा धन्यवाद!
सूग, हो दोन्हीची प्रोसेस एकच . साखरेच्या अनारश्यांना काय लावता खसखशीऐवजी. बिहार/झारखंडमध्येही अनारसे करतात तीळ लावून.

अरसलु, अधिरसम हे अनारश्याचे लांबचे भाउ , काही न लावताच तळले जातात. पण पीठ काही आम्बवत नाहीत आपल्यासारखे.

अरसलु, अधिरसम : (( अनारशाचे खरतरं नाव बद्दू करणारे भाऊ आहेत ते. अनारशाच्या नखाची सुद्धा सर नाही त्यांना.
कुठे देखणा, बुंदक्याचा स्कार्फ ल्यालेला देखणा घरंदाज हंक अनारसा आणि कुठे ते गिड्डुकला,जाडा टकलु ,चिवट अरसलु. Happy
मंजु तुमचे खुप कौतुक. अनारसा माझा फराळातला सगळ्यात आवडता पदार्थ. आजी पीठे व्हणात चेचून करायची. आता सासु बाई मिक्सर मध्ये करतात. दोघी एक्स्पर्ट एकदम.
हळु हळु झार्‍याने अनारशावर तेल उडवत वरची बाजु भाजली कि मगच तो छान विरघळणारा होतो. मला तेलात तळलेले आवडतात खर. तुपातले नाही.

झंपी, अरसलु व अधिरसम ही नांव पहिल्यांदाच ऐकतेय... कुठल्या भागात केले जातात ? नावावरुन दक्षिण भाग वाटतोय ...
सीमा, धन्यवाद! काय सुंदर वर्णन केलंस ...
ममो व सीमा असे करुन बघा:
एक टीप इथे नोंदवून ठेवते.... एका पसरट भांड्यात कणिक /बेसन दाबून दाबून बसवायची (जेणेकरुन पीठ अनारश्यांवी पीठ लागणार नाही) त्यावर तळलेले अनारसे उभे ठेवायचे. पीठ जास्तीचं तूप शोषून घेत व अनारसे तुपकट होत नाही. त्या कणिक/पीठाचे लाडू करायचे. लाडू नसतील करायचे तर कणकेचे पराठे/तेलपोळी हा ही आॅप्शन आहे.

मी आजपर्यंत अनारसे कधी खाल्लेच नाहीत..पण नाव बरंच ऐकलय....भारी आहे लेख मंजुताई. Happy

मंजु ताईंचे कुरकुरे अनारसे

आज मी अनारसे केले. लहानपणापासून ऐकून होते अनारसे हसतात आणि फसतात . तरुणपणी चार-पाच वेळा प्रयत्न केला अनारसे बनवणेचा. तयार पीठं आणून पाहिली - वेगवेगळ्या कंपनीची, काही घरगुती . पण.....छे! कधी जमलं नाही तर कधी मनाजोगते नाही. नवऱ्याला तर अनारसे जाम प्रिय! बाजारातून दिवाळीच्या वेळी तयार अनारसे आणून एकटाच खायचा . अनारशाचं ते बाजारू रूपडं पाहून मला कधी अनारसे खावे असं वाटलं नाही.
गेल्यावर्षी आमच्या ग्रुपच्या मंजू ताईंनी पीठ दिलं, तेव्हा मी त्यांना परत परत विचारलं ,'ताई अनारसे हसणार तर नाही ?' मला फसण्याची भीती. पण ताईंनी न रागावता माझी भीती ओळखली. माझं म्हणणं खेळाडूपणे घेतलं व म्हणाल्या 'करून पहा. छान होतील. मी व्हिडिओ टाकते व कसे करायचे त्याची माहिती ही देते.'
‌‌ मग मी तीन-चार वेळा व्हिडिओ पाहिला ,माहिती वाचली आणि अनारसे केले. सुरेख जमले ना ! नवरा तर खुष! पुन्हा पुन्हा पीठ घेऊन अनारसे कर म्हणे! पण ग्रुप वर सगळ्यांना पीठ मिळावे हा कटाक्ष. त्यामुळे प्रत्येक वेळी पीठ मिळाले नाही मिळाले.
परवा अचानक दिवाळी पूर्व अनारशाचे उंडे (पीठ . त्यांची गोड भाषा) मिळतील असं त्या म्हणाल्या. हे कळले अन् उडीच मारली ! लगेच दोन शनिवारची अर्धा किलो पिठाची ऑर्डर दिली. ताई म्हणे पहिल्या शनिवारी पाव किलो देऊ का खूप ऑर्डर आहेत. ठीक आहे. पण जमले म्हणून त्यांनी ऑर्डर प्रमाणे उंडे दिले. घेणारे अवाक्! अन् खुष! ताई बोलताना म्हणाल्या, ' अहो, सहा महिने बाहेर छान रहाते हे पीठ.' सहा महिने नाही तरी दोन दिवस दम धरला. निवांतीने अनारसे बनवले. त्यातही ताईंची टीप कामी आली. गेल्यावेळी काही अनारसे कुरकुरीत तर काही थोडेसे मऊ झालेले . चव मात्र फर्मास.
यावेळी ताईंनी सांगितलेले 'कुरकुरीत हवे तर पातळ थापा हे लक्षात घेऊन केले अनारसे . असे छान कुरकुरीत की तळून बाहेर पडताच नवरोबांनी मटकावणे सुरू केले. मलाही रहावेना. मग अनारसे करून झाल्यावर आमची 'कुरकुर' आणि 'आनंद' मंजू ताई व ग्रुप वरील साऱ्यांना पोहोचावा असे वाटले. म्हणून व्हिडिओ केला. पण आनंद इतका मनात, की लिहून सुद्धा व्यक्त करावा वाटले. याचे कारण असे आहे, केवळ पीठ उत्तम बनते असे नाही, तर करणाऱ्याला अनारसे सहजतेने जमावेत तेही उत्तम असे. ही कामातील आत्मीयता!
मंजु ताईंनी त्यासाठी व्हिडिओ, तसेच लिखित माहिती तर दिलीच. पण बोलताना कळलं, त्यामागे त्या किती शिस्तपूर्ण श्रम घेतात . प्रत्येक वेळी पीठ बनवलं की 1, 2 अनारसे बनवून खात्री करून घेतात त्या .धन्य मंजू ताई आणि धन्य आम्ही!कारण असं माणूस आमच्या संपर्कात आलं.
किती वेगवेगळी माणसं किती तर्हांनी आपलं आयुष्य समृद्ध करतात ! मनात दरवळते ती फक्त कृतज्ञता !!
अधिकमासासाठी बरीच डिमांड आहे. आज एक आलेली उत्स्फूर्त प्रतिक्रीया !

>> मी आजपर्यंत अनारसे कधी खाल्लेच नाहीत..पण नाव बरंच ऐकलय....

थोडंसं गोंधळ निर्माण करणारं विधान आहे हे. कारण अनारसे हे आडनाव सुद्धा आहे Biggrin
(Take this lightly please, I am just kidding Happy )

मंजुताई
अनारश्या सारखा पोस्ट ग्रॅज्युएट लेव्हल चा पदार्थ सोपा करून दाखवण्याचे पुण्य तुम्हाला मिळेल.
आजी खूप मस्त अनारसे करायची.आईकडून मी एक दोन वेळा अनारसे आणि बाकी वेळेला अनारसे कसे डेंजर बिघडतात च्या हॉरर स्टोरी ऐकल्यात. Happy पण एकदा हे पीठ घेऊन करून पाहणार नक्की.

<<शितल, पुढच्यावर्षी खास माबोकरांकरिता करीन>>
कहा हो मंजूताई.. हमको अनारसे पीठ आणि व्हिडिओ चाहिए... बोलिये मंजूताई.. माबो जनता जवाब मांग रही हैं.. कैसे देणे हैं ऑर्डर्स.. Happy

मला अनारसे फार आवडतात, पण याची अवघड प्रोसेस याची देही याची डोळा बघितल्याने करायचा विचारच केला न्हवता कधी.

शेवटी धीर धरून मंजू ताई कडून पीठ मागवले आणि आज केले पण..

घाबरत घाबरत एक पाव मागवले, पण आत्ता वाटतेय की अजून मागवायला हवे होते, कारण जेवढे केले तेवढे लगेचच संपले Sad

अतिशय सुंदर झाले होते, तो टिपिकल स्मेल, क्रिस्पनेस बघूनच एकदम भारी वाटलं, आणि खाताना तर अहाहा..

(बनवताना सुरुवातीला थोडी गडबड झाली माझी, चित्र विचित्र आकार झाले पहिले काही, पण जमलं शेवटी )

Screenshot_20201004-193253_0.jpg

मस्त दिसतायत
आकाराचा संबंध नाही. चव छान आली होती ना? पुरे.

Pages