मला भेटलेल्या प्रार्थना (जुन्या मायबोलीवरून काही) + १

Submitted by दाद on 22 August, 2011 - 02:42

प्रार्थना.

परवा गणपतीच्या आरतीनंतरच्या मंत्रपुष्पांजलीत, नुकत्याच भारतातून आलेल्या एका छोट्याने ’देवे’ ला आपला निकोप स्वर लावला. सातेक वर्षाचं ते रुपडं, हात जोडून डोळे मिटलेले, पापण्यांमागचे डोळे टुळू टुळू काहीतरी डोक्यातच शोधतायत, स्वच्छ उच्चार, नेमका स्वरांचा हेलकावा, विसर्ग, म्हणणं आणि थांबणं दोन्ही वेधक, म्हणणारे इतर सगळे आवाज हळू हळू लहान होत गेले. ’विश्वेदेवाss सभाsसद इति’....

.... किती गोमटं वाटलं म्हणून सांगू. पुढचं म्हणताना दाटून येऊ लागलं. त्या ’देवे’ पुढे मन जाईना ...

ही पुष्पांजली तर अनेकानेक वर्षं ऐकतेय.... मग आजच कशी ’भेटली’? त्यानंतर हा एकच विचार मनात घोळत राहिला. कशा कशा, कधी, कुठे कुठे भेटल्यात मला प्रार्थना?
क्रमश:
**********************************************************
आठवू जाता बरंच काही आठवलं.

’प्रार्थना’ या शब्दाचा अर्थ, त्या कृती मागची जाणीव, नेणीव कळण्याइतकी मोठी होण्याआधीही प्रार्थना भेटल्यात मला, पण त्या भेटल्याचं पुरतं कळलं नाही, त्या वेळी.

शाळेची सुरूवातीची प्रार्थना म्हणजे शाळेत वेळेवर पोचण्याचं एक वैतागवाणं कारण वाटायची. सुरुवातीची प्रार्थना मनापासून कधी म्हटल्याचं आठवत नाही. पण शाळा सुटताना म्हणायच्या ’वंदे मातरम’ ला उगीचच घशात टोचणारं काहीतरी दाटून यायचं. ते संपल्यावर मुला-मुलींच्या ’हेss’ आणि ’होsss’ मध्ये, मैत्रिणिंच्या घोळक्यात कुचकुचत, खिदळत घरची वाट चालताना ती दूख थांबायचीही झटकन.

शाळेत असताना, सेवादलाच्या एका कॅम्प मध्ये माझ्या ’इंक्यूबेटेड’, सुंदर, कोवळ्या वगैरे विद्यार्थी आयुष्याला वेगळी कलाटणी मिळाली. त्याच आयुष्याची, गरीब घरातली, समाजाच्या वेगळ्या स्तरातली एकेक रुपं अनुभवायला मिळाली. मुंबईबाहेरची अगदी गावातली मुलंही आली होती.

आपण समाजातल्या कोणत्या स्तरात आहोत, मुंबईसारख्या शहरात रहातो, त्याचा इतर समाजाला झालेला बोध काय, वगैरे वगैरे गोष्टी नव्याने कळत होत्या. आपण ज्याला कलागुण म्हणतो, जे आपण ’क्लासला-बिसला जाऊन ’जोपासलेत, नक्की कोणत्या पातळीला, कोणत्या कसोटीला उतरतात हे ही नव्याने कळत होतं. खरतर आपल्या बर्‍याच ’मान्यताप्रद कसोट्यांची’ नव्याने खातरजमा करायला हवी हेच मुळात कळत होतं. असो....

एका रात्री, शेकोटीच्या भोवती सादर होणार्‍या विविध करमणुकीच्या कार्यक्रमात एका मुलाने गोंधळ सादर केला. त्याच्याच गावातल्या दुसर्‍या एकाने उलट्या धरलेल्या ऍल्युमिनियमच्या डबड्यावर संबळेचा ठेका धरला.

त्याने डोळे मिटले होते, चेहरा उच्च स्वरात गाताना लाल झालेला पण शेकोटीच्या उजेडात लखलखीत तांब्याच्या मुखवट्यासारखा दिसत होता, चुटक्या वाजवत तो देव देवतांना आव्हान करीत होता...
या, माझ्या गोंधळाला या!

तो तिथे नव्हताच मुळी. कधीच त्या त्याच्या गावच्या देवळाच्या ओवरीत पोचला होता. डोक्यावर भगवा फेटा घालून गिरक्या घेत घेत देवाला आळवणारा गोंधळी झाला होता तो. त्याच्या गावाच्या आजूबाजूच्या समस्त देव-देवतांना आवताण देत होता...,
’या हो या, माझ्या गोंधळाला या!

त्याच्या स्वरात जाणवत होतं की हे नुसतं तोंडदेखलं आमंत्रण नाही.
ही जीवाने शिवाला केलेली विनवणी आहे, जडाने चेतनेला दिलेलं मानाचं निमंत्रण आहे.
’खेळ मांडुन बसलोय, देवा. तुमच्याविना अडलोय!
असाल तसे या, झडकरी या!
ह्या सुदिन, सुवेळा मांडलेल्या खेळाला या देवा,
या पुताचा हट्ट पुरवायला या!
या लेकराचं कोड पुरवायला या!
त्याला आशिर्वादाचं बळ द्यायला या’

खरतर त्याने गायला सुरूवात केल्यावर, काही क्षणातच त्याच्या प्रत्येक उदेकाराबरोबर समोरच्या शेकोटीतली धग बाहेर नसून, माझ्याच शरिरातून, ....आतून बाहेर येतेय असं जाणवायला लागलं.

विस्फारलेल्या डोळ्यांनी ते बघत राहिले. त्याचा आवेश, विनवणी, त्याच्या प्रत्येक शब्दात, सुरात जाणवत होता. तो ’संबळधारी’ सुद्धा ह्या जगात नव्हताच. अतिशय तल्लीन होऊन मस्तं ठेका धरला होता.

आत्ता आठवायला बसले तेव्हा, लक्षात आलं की आधी चौकस नजरेने बघून घेतलेलं सारं काही.... आजूबाजूचा काळोखात बुडालेला प्रदेश, लांबवर दिसणारी गावातली मिणमिणती घरं, हे सगळं सगळं विझल्यागत दृष्टीआड झालं होतं. इतकच काय पण गोल धरून बसलेले आम्हीही कुठेतरी अंतर्धान पावल्यागत झालो.

एक त्याचा तो बुलंद आवाज, त्या आवाजात कुठल्या कुठल्या देव, देवी, दैवतांना, त्यांचा उदेकार करीत केलेलं पाचारण, त्याला साजेसा वाजणारा ठेका आणि या सगळ्याला चैतन्याची लवलवती ज्वाळा देत ढणढणत पेटणारी शेकोटी.... ह्या परतं कशा कशाचं भान राहिलं नाही.

त्या न कळत्या वयातही भान विसरायला लावणारी, मला भेटलेली आणि आठवणारी ही एक, ’प्रार्थना’!

क्रमश:
**********************************************************
’देवा मला चांगली बुद्धी दे, सगळ्यांना सुखी ठेव’, हीच प्रार्थना शिकवली लेकाला, खूप लहानपणी. दररोज झोपताना म्हणायची प्रार्थना. त्याने आपल्याबुद्धीने त्यात घातलेली भर म्हणजे शेवटी अजून तीन शब्दं, ’... आणि मला पण!’.

तो तीनेक वर्षांचा असताना मेलबोर्नला पेंग्वीन्स बघायला गेलो होतो. संध्याकाळच्या झुरूमुरू प्रकाशात, मोठे झालेले एकटेदुकटे तर अजून काही आपल्या आई-बाबांबरोबर असे छोटे छोटे पेंग्विन्स आपापल्या बिळांकडे परतत होते. आम्हीही त्यातल्या एका कुटुंबाकडे लक्ष ठेवून आपापल्या गाड्यांकडे चालू लागलो. कॉमेंट्री करणार्‍या गाईडने आमचं लक्ष एका छोट्या पिल्लू पेंग्विनकडे वेधलं. लडबडत चालेल्या त्या पिल्लाची आई हरवली होती. हे ऐकल्यावर माझ्या तीन वर्षाच्या पिल्लाने माझ्या बोटावरची आपली पकड घट्ट केली.
ते वेडं पेंग्विन पिल्लू इकडे तिकडे बघत होतं. ढाळे ढाळे अंधारचा पगडा पडला आणि माझ्या लेकाने मुसमुसायला सुरूवात केली.

’अरे, मिळते त्यांना त्यांची आई, त्यांच्यात हरवत नाहीत लोक. आईही त्याला शोधत असेलच ना? आत्ता भेटेल बघ.’ असल्या कसल्याही समजावण्याचा परिणाम होईना. शेवटी तिथेच बसकण मारून भोकांड पसरलं. बरोबर चालत असलेल्या इतरांना त्याच्या सेन्सिटिव्ह नेचरचं कौतुक वगैरे वाटत होतं. मला मात्रं आता हा प्रकार कसा थांबवावा कळेना.
आणि खरच अजून त्या पिल्लाला आई, आपलं घर काहीच सापडलं नव्हतं.

शेवटी तो गाईड मदतीला आला. ’हे एक पिल्लू जरा चावटच आहे. पण काळजी करू नका.’ हातातली बॅटरी दाखवत त्याने असं प्रॉमिसही केलं की तो स्वत: त्या पिल्लाची आई शोधून देईल आणि सापडली नाही तर तो सोबतीला राहील. चेहर्‍यावर जराही हसू न दाखवू देता आम्हीही त्याला थॅंन्क्स म्हटलं आणि गाडीकडे चालू लागलो.

चालून, आणि रडून दमलेला माझा लेक गाडीतच झोपला. आम्ही तो झोपलेला बघून झाल्या प्रकाराची चेष्टा करीत घरी आलो. झोपेतच त्याचे कपडे बदलून, अंथरूणात ठेवला.

सगळं आवरून झोपायला आले. निळा स्पायडरमनचा पायजमा, कुशीवर, एक हात गालाखाली, दुसर्‍या हातात त्याच्या बनीचा कान, रडलेल्याचे ओघळ गालावर सुकलेले.... मनात म्हटलं कसं होणार बाई ह्याचं? मगासचं त्याचं तारांगण आठवून हसूही आलं. माझे चाहूल लागून डोळे किलकिले झाले.
’आई, सकाळ झाली?’
’नाही रे. झोप, अजून खूप वेळय’, जरा थोपटलं.
’आई, मी झोपताना बाप्पाची प्रार्थना विसरलो. आत्ता करू?’

हो म्हणून मी केसांवरून हात फिरवला.
’बाप्पा, मला चांगली बुद्धी दे, सगळ्यांना सुखी ठेव... आणि पिल्लू पेंग्विनची आई सापडू दे,... लवकर...... आई, सापडेल ना?’
कसबसा स्वर संभाळत म्हटलं, ’ हो, रे. सापडलीही असेल, एव्हाना. तू प्रार्थना केलीस ना, बाप्पाची? आता नक्की सापडेल.’

थोपटताना मिटू मिटू लागलेले डोळे किती शांत दिसले, नेहमी सारखे त्याची आवडती स्वप्नं बघायला तयार.
हरवल्या पिल्लाची आई त्याला मिळेल हे माझं आश्वासन आधीही होतंच की, मग आत्ताचा भरवसा कशाचा?
मगाशी माझ्याही कुशीत मुसमुसणारं माझं हे पिल्लू, ही नि:शंक झोप कुणाच्या बळे घेतंय?
कधी न पाहिल्या देखल्या कुणा ’बाप्पाच्या’ हाती त्या पिल्लाची काळजी सोपवली ह्याने आणि त्याच्या त्या ’बाप्पाने’ ती स्विकारल्याची ग्वाही मानून आधीचं कावरंबावरं झालेलं मन स्वस्थं झालंही?

त्याच्या त्यावेळच्या त्या भरवशाचा अजून हेवा वाटतो मला!
अर्ध्या झोपेत उठून कुणा पेंग्विनच्या पिल्लासाठी म्हटलेली माझ्या चिमुकल्याची, मला भेटलेली ही एक, प्रार्थना!

क्रमश:
**********************************************************
मागे एकदा नेहमीसारखे भारत भेटीला गेलो आणि त्यावेळी ठरवून पंजाब बघितला. पंधरा दिवस भटक भटक भटकलो. नेहमीची ’लोकप्रिय प्रेक्षणीय स्थळं’ तर बघितलीच पण वाटल्यास अजून एखादा दिवस एखाद्या आवडल्या ठिकाणी काढण्याची ठेवली होती.

अमृतसरला पोचलो आणि कळलं की गुरू ग्रंथ साहेबाला ४०० वर्षं पुरी झाल्याचा महोत्सव चालू आहे. व्वा! पर्वणीच! सकाळी नऊ-दहा वाजताच सुवर्णमंदिरापाशी पोचलो आणि हजारोंची अलोट गर्दी बघितली. जरा हबकलोच. पण कुठेही कचरा नाही, घाण नाही, शिस्तीत सगळं चालू आहे. हजारोंनी भाविक येताहेत, पायातलं काढून ठेवायला सोय आहे, प्रशस्त आवारात झाड-पूस चालू आहे, कलकलाट नाही, गोंधळ नाही.

मंदिराच्या मुख्य कमानीशी झुळझुळणार्‍या पाटात पाय धुवून आत प्रवेश केला. सकाळच्या सोन प्रकाशात झळाळणारा सुवर्णमंदिराचा कळस, त्याला पोचणारी संगमरवराची वाट, त्याच्या दो बाजूंची नक्षी, इतर संगमरवरी इमारती, त्यावरचं नकसकाम, भोवतालचं पाणी, ’सत श्री...’ चा गजर करीत त्यात डुबक्या मारणारे वीर आणि पाई, अवतीभवती कोंदून राहिलेला भक्तिभाव.... काय बघू अन काय नाही असं झालं.
इथे ’सिंगां’ची आणि ’कौरां’ची रांग वेगवेगळी होती. मंदिरातून ऐकू येणारं कीर्तन, शबद ऐकत, मंदिराची महिरप निरखत पुढे पुढे सरकत होते. सवय नसल्याने डोक्यावरचा दुपट्टा सावरण्यात अर्धा वेळ जात होता.

कधी सुवर्णं दाराशी येऊन पोचले कळलच नाही. इतक्यात कसं कोण जाणे पण लक्षात आलं की आपला पाय कुणालातरी लागणार आहे. चटकन थांबून खाली बघितलं तर एक भल्या घरची दिसणारी, थोडी वृद्धशी बाई आपल्या दुपट्ट्याने दारासमोरची पायरी पुसत होती.
मुंबईहून आलेल्या मला पहिल्यांदा वाटलं की भीक मागण्याचा एक प्रकार असावा. आजूबाजूला कुठेही पैसे पडलेले दिसत नव्हते, इतकंच काय पण तिचं माझ्याकडे लक्षच नव्हतं. मागचीने पाऊल पुढे घातल्याने मला आत पाऊल घालावच लागलं. मागे वळून वळून बघत राहिले. प्रत्येक दोन माणसांच्या मध्ये ती बाई पायरी पुसत होती.

असेल, काहीतरी नवस-बिवस असं स्वत:ला समजावत पूजेचा छोटा सोपस्कार पार पाडला. आत गादी समोर शबद गाणारा एक धाकुटा वीर आणि त्याच्याबरोबर तबला वाजवणार्‍या त्याहुनही धाकुट्याचं मनोमन कौतुक करीत बाहेर आले.

उत्सुकता स्वस्थ बसू देईना म्हणून परत एक फेरी मारली. त्या दरवाजाशी ती बाई अजून पुसतच होती. लोकांच्या ओल्या पायांमुळे ओला किच्चा झालेला दुपट्टा जवळच्या एका भांड्यात घट्ट पिळून पुन्हा सुरू. तिला निरखत तिथेच उभी राहिले. इतक्यात एक तरूण मुलगी येऊन तिच्या जवळचं ते पाण्याचं भांडं घेऊन जाऊन रिकामं करून, परत घेऊन आली. ती वळून जाणार इतक्यात मी माझ्या उत्सुक ("भोचक") स्वभावानुसार तिला थांबवून विचारलं, की माँजी काय करतायत, काही व्रत, नवस आहे का?
हसून ती मुलगी म्हणाली, ’नव्हे, ही नुसतीच सेवा आहे’ आणि पळालीही.

मागे नवर्‍याची हाक ऐकू आली म्हणून मीही वळले. सारा दिवस त्या माँजींचा विचार काही पाठ सोडेना. कुणासाठीतरी, कशासाठीतरी ही सेवा आहे हे नक्की.

रात्री रोषणाईत न्हाणारं मंदिर बघायला परत एकदा गेलो. अगदी थोडी माणसं होती आजूबाजूला. संपूर्ण मंदीरावर विजेच्या दिव्यांची रोशणाई केली होती. शिवाय नवल म्हणजे ठाई ठाई दिवट्या पाजळून लावल्या होत्या. भवतालच्या पाण्यात पडलेला ह्या चित्राचा झळाळ अपूर्व होता. हालू नये, बोलू नये असं आपसूकच झालं. नि:शब्द होऊन पाण्यात पाय सोडून नुसतेच बसून राहिलो.

त्याच पायरीवर जरा बाजूला सकाळच्या माँजी बसल्या होत्या. दोन मोठे मुलगे, सुना, तरूण नातवंडही भोवती दिसत होती. सकाळी मला भेटलेली चांदणी, नात असावी.
माजी तिथेच बसल्या, बाकीचा परिवार दर्शनाला गेला असावा. आता मात्रं मला राहवेना. नवर्‍याला आणि लेकाला संभ्रमात सोडून मी जाऊन खालच्याच पायरीवर बसले. माझं नाव सांगितलं, मुंबईहून आलोत, पंजाब हिंडतोय वगैरे सांगितलं. दिवसाच्या समारंभाबद्दल बोलले. मग साहजीकच समोरच्या दृश्याबद्दल आणि इथे येताच कशी आतली खळमळ थांबत्ये, शांत वाटतं वगैरे बोलणं झालं.
न राहवून मी विचारलच की ’आज सकाळी मंदिराची पायरी साफ करताना पाहिलं. हे वेगळं आहे. काही व्रत करताहात का?’

माँजी हसल्या. म्हणाल्या, ’व्रत कशासाठी? काही मिळवण्यासाठी, मागण्यासाठीच करायचं ना. मीहून आजवर काही मागितलं नाही. गुरूंना आपल्यापेक्षा जास्त कळतं, म्हणाल्या. ते देतात तेच आपल्यासाठी ’सही’ आहे, ’सत’ आहे.’

’मग ही सेवा?’ मी अजून साशंकच होते. त्या सेवेमागचा कार्यकारण भाव अजून कळलाच नव्हता.

’सेवा गुरूंची नाही, त्यांच्या पायाशी आलेल्या भक्तांची आहे, बेटी. इथे आलेल्या, प्रत्येकाची मला सेवा करायची आहे. ’सत’ मार्गाला लागलेल्या प्रत्येक भक्तामुळे ही ’जमी’ स्वर्ग बनणार आहे. त्या प्रत्येक सन्मार्गीची सेवा आहे ही’.....
मग हळूच म्हणाल्या, ’तसं मागत नाही असं नाही....... मागते ना, जरूर मागते. गुरूंच्या दारी आलेल्या आणि येण्याची चाहत असलेल्या माझ्या प्रत्येक बेटा-बेटीला शांती आणि समाधान मिळूदे, म्हणते.... बघ, तुझ्यासाठीसुद्धा मागितलं!’ असं म्हणून बोळकंभर हसल्या.

मला काय बोलावं सुचेना. हा तर प्रत्येक आईचा जोगवा. ही माऊली जगातल्या प्रत्येकासाठी तो मागुन राहिली. नुसतेच त्यांचे पाय शिवून आणि सुखी रहाण्याचा आशिर्वाद मिळवून परत आले.

ही पंजाबी माऊली, एक भरल्या घरातली वृद्ध आई!
देव दिल्या आयुष्यातल्या कर्मांवरल्या नितांत विश्वासामुळे तिचं स्वत:साठी असं काहीच न मागणं अन, जगातल्या हर लेकरासाठी तिचं पदर पसरणं, परब्रम्हाभेटी आलेल्या प्रत्येक पुंडलिकासाठी, ’जमी’ घासून-पुसून ठेवण्याची तिची सेवा.... हे सारं मला खूप भिडलं, खूपच खोलवर भिडलं!
क्रमश:
**********************************************************
मधल्या एका भारत भेटीत माझ्या एका सावत्रं मित्राचा नेहमीसारखा फोन. सावत्रं अशासाठी, की "भेटतोय तुला, पण भांडू नकोस या वेळी, आत्ताच बजावतोय" असं मला फोनवर बजावून आल्या क्षणापासून माझ्याशी भांडणारा हा शहाणा.
आमचं मनासारखं काय ते भांडून झालं की, त्यावर उतारा म्हणून मला कुठतरी त्याच्यामते छानपैकी जेवायला घेऊन जाऊन उत्तरपुजा बांधायची, हा अनेक वर्षांचा नेम आहे. तसंच ह्याखेपीही झालच.
"मला बांद्र्याला काम आहे, तुला लिन्क रोडला टाकतो.... काहीतरी शॉपिंग-बिपिंग असेलच तुझं, मग दोनेक तासांनी उचलतो..." ड्रॉप करतो, पिक-अप करतो ह्याचं शब्दश: मराठीकरण करीत जाड्याने माझी आयटनेररी सुलभवून टाकली.
"हाजी-अली.... मला हाजी-अलीचा दर्गा बघायचाय", मी त्याच्या सुलभ वाटेत माझा खड्डा टाकला.
"क्काय? हाजी-अली? दर्गा? " जाड्याने मी ’श्रीलंकेला जाऊन सोन्याच्या विटा बघायच्यात’ वगैरे म्हटल्यासारखा चेहरा केला.
मग "वांद्रा कुठे, महाल्क्ष्मी कुठे... हाजी अलीचा दर्गा कशाला, तुला काय करायचय, सोडायचं तर सोड..." ह्या सगळ्यासकट परत एकदा कटींग चहासारखा भांडणाचा राऊंड होऊन जाड्या तयार झाला.

मेलेला उंदीरही अधिक गुण्या-गोविंदाने टाकत असतिल माणसं... इतक्या गडबडीने मला गाडीतून हाकलून लावून गेलाही, जाड्या. मी मज्जेतच. जिथं टाकलं तिथून दर्ग्याच्या दिशेनं जाणारा रस्ताच गजबजीचा. झक्कास माणसं बघत, इथं-तिथं न्याहाळत चालत राहिले.... तर समोर ती वाट आलीही.
दर्ग्याच्या बेटाला नेऊन सोडणार्‍या, दो बाजूंना समुद्रं कोपरखळ्या मारतोय अशा त्या वाटेला इतका गोड मुरका आहे की पहात रहावं. ह्या दर्ग्या-देवळांचं मला एक आवडतं. कायम सेलची पाटी लावलेल्या आनंदी दुकानांसारखी पताका, माळा, दिव्यांची आरास लेवून असतात. काहीही उत्सव नसला तरी माणसांची जाग असलेलं हे मात्रं श्रद्धेचं ठिकाण.

सूर्यं अस्ताला निघाला होता. अजूनही जरीकाडी उन्हं हाताशी धरून समुद्राचं बुंदी-ठिपक्यांचं वीणकाम चालूच होतं. किनार्‍याशी लडिवाळ करणारी प्रत्येक लाट, नजर ठरू नये अशा लव-लव पातीचा शहारा लेवून ’केसरियाss बालमुवाss’ म्हणत परत जात होती. इतरवेळी मी शांतपणे एखाद्या खडकाशी, बाकड्यावर किंवा पुळणीवर बसलेही असते. गर्दीतही एकटं करण्याचं विलक्षण सामर्थ्यं असलेली ही वेळा मला खूप खूप भुलवते. लाटांचं केसरिया... माझ्या डोक्यात गुणगुणण्याआधीच झुळुकीवर लहरत कव्वालीचे सूर आले.
पायांना काही वेगळं सांगायची गरजच पडली नाही. शहाण्यासारखे आपणहून त्या वेधानं निघालेही. पुढल्या काही पावलांत हेही ध्यानी आलं की, कलावती रागातली कव्वाली आहे... अन एक विलक्षण ताकदीची आवाजी कामगत करतेय.
इतरवेळी जे अंतर रमत-गमत अर्धा तास घेऊन काटलं असतं, त्या तिडबिड गर्दीला चिरून तेच अंतर मिनिटाभरात पार करून मी त्या कव्वालांच्या समोर उभी होते.
दर्ग्याकडे तोंड करून एक टोळी बसली होती. एक मध्यमवयीन कव्वाल पेटी अर्धी मांडीवर अर्धी जमीनीवर अशी ठेऊन, जोरजोरात भाता मारीत कव्वालीचं तोंड गात होता. त्याच्याबरोबर चारजण झील धरल्यासारखे टाळ्या वाजवीत गात होते. मागे एक बुलबुलतरंग, अन ढोलक वादक होते. तसंच समोर तबला अन मांडीत डग्गा घेऊन एक झक्कं म्हातारबुवाही होते, वाजवीत. त्यांच्याच मागे बुरख्यात एक माऊली आपल्या किरकिरणार्‍या पिल्लाला त्या तालात डोलवीत बसली होती. जरा त्रासदायकच रडत होतं पोर.

अल्ला हू... अल्ला हू... अल्ला हू

दोन-चार वेळा पेटीवर कव्वालीचं तोंड वाजवून पेटीवाल्यानं एका झक्कास कॉर्डवर आणून ठेवलं. बुलबुलतरंगावर नुस्तच प-ग-सा ग वाजत राहिलं.
ह्या सगळ्यांच्या मधे बसलेल्या एका पोरसवदा तरुणानं मध्य सप्तकात कडवं म्हणायला सुरूवात केली. त्याच्या शरीरयष्टीला, वयाला अजिबात न शोभणार्‍या अतिशय दमदार आवाजात तो कडव्याची एकेक ओळ सांगत होता. अन एका आवर्तनात त्याचं सागून होताच अल्ला हू... ची झील एक आवर्तन घेत होती.

तू सार्‍या चराचरात भरलेला... अल्ला हू
तू नाहीस अशी रया नाही... अल्ला हू
वार्‍यात गंध तू, फुलांत रंग तू ... अल्ला हू
शब्दांत अर्थं तू, गाण्यात सूर तू ... अल्ला हू
आभाळाची छाया तू, माऊलीची माया तू... अल्ला हू
......
हे वेगळं होतं.... आतापर्यंत अनेक कव्वाल्या ऐकल्या पण आईच्या महतीचं गुण गाणारी ही विरळा. कलावती खरतर भररात्रीच्या प्रहराचा राग. पण कोमल रिषभाच्या वेळीही वेध लावत होती.

आभाळाची छाया तू, माऊलीची माया तू... अल्ला हू
कलावती रागात वेगवेगळ्या जागा घेत आळवणी झाल्यावर, गाणार्‍यानं क्षणात हात उंचावून तार सप्तकात गंधार लावला.... मागे पेटीचा सूर, बुलबुलतरंगची झिणझिण, टाळ्या असं केहरव्याच्या तालात वहात राहिलं.
त्याच्याही मागे गर्दं केशरी रंगात नहालेलं आभाळ, एखाद्या रसरसलेल्या कुंभासारखं सूर्यबिंब, हे सारं काही सळसळत पाण्यात विरघळतंय असं वाटणारा समुद्राचा गहिरा काळसर-किरमिजी रंग अन त्यावरले लाटांचे "स्स्सsss" उसासे.....
बघता बघता... आधी कव्वाली अंतर्धान पावली.... अन त्यामागे आजूबाजूचं सारं सारं काढता पाय घेत विरून गेलं. आजूबाजूच्या खांबांवर प्रखर वीजेचे दिवे लागूनही दिवेलागणीची ती हुरहुर लावणारी वेळा आजूबाजूचं जग अर्थहीन करीत माझ्या आरपार गेली.
विचार करीत राहिले... ही वेळ इतकी कातर का करते? कोणती नाळ तुटल्याचं दु:खं ताजं करीत जखम वाहू लागते? जगातलं प्रत्येक लहानगं ह्या वेळी सार्‍या जगातल्या "त्याची आई" ह्या एकमेव गोष्टीसाठीच का टाहो फोडतं?
तरीही ही वेळा, ही मनाची आर्तता, हे एकलेपण ह्याचं कसलं अन का आकर्षण आहे?
सार्‍या आसमंताला अन प्रत्येक मनाला लेपूनही दिशा-दिशांतून अथक झरणारी करूणा.... ह्या करुणेसाठी आत्म्यानं केलेला आक्रोश आहे का? याचसाठी अट्टाहास आहे का काय?

त्याच क्षणी... माझ्यासाठी, माझ्यासमोर .... आपला अमृताचा कुंभ सार्‍या आसमंताच्या मुखी रिता करणारी सांज-माय साकारली.
माऊली सांज अंधार पान्हा.... विश्व सारे जणू होय कान्हा

आपल्यातल्या प्रत्येकाला ह्या एकलक्षणी, मनाचा तळ दिसण्याइतकं निर्मळ झालेल्या आपल्याच चित्तात हाक घालणारं त्याचं मूळ रूप, आदी-तत्वं... काहीच क्षणांसाठी का होईना पण... दिसत असावं. त्याच हाकेचा पडसाद असावा.... त्याच्या वेधे टाहो फोडून... व्याकूळ होऊन भिरभिरणं... जणू.
त्याच करूणेच्या आकंठ पानासाठी सर्वतोमुख होऊन आक्रोशणार्‍या कान्हुल्याचा, तान्हुल्याचा विचार मनात आला आणि....
आणि सगळी हुरहुर, सारं काहूर थिरावलं.
आता आकाश गर्दं निळावलं, समुद्राचाही कृष्णंकाळा डोह झाल्यासारखा झाला.... त्याची खळबळ जाणवेना.

... मगाशी किरकिरणारं ते पिल्लू, त्याच्या आईनं पदराखाली घेतलं होतं. इथे कव्वालीची लयही वाढली होती. मागे टाळ्या वाजवून झील धरणार्‍या कव्वालांनी ’अल्ला हू’ची धूम लावली होती. मुख्य गायक सरगम, ताना ह्यांच्या रानात शिरला होता. एकूण सगळं तसं दिलखेचक, बांधून ठेवणारं होतं...
पण मी त्यातून कधीच उठून गेले होते... माझ्यासाठी त्या तिन्हीसांजेला अर्थं देणारं काहीतरी मनाच्या उमाठ्यावर उगवलं होतं.

कधीतरी कव्वालांनी त्यांचा गाशा गुंडाळला असणार, तिथं माणसांची वर्दळ वाजू लागली असणार...
कधीतरी जाड्या असाच तिथं येऊन मला मिस्ड कॉल्स देऊन देऊन थकला असणार... कुणातरी गाडीवाल्याला बाबापुता करून गाडी उभी करून धापा टाकीत मला शोधत आला तेव्हा, आता उठून गेलेल्या कव्वालांच्या समोर म्हणून मी बसलेली... आता माणसांच्या चालण्याच्या वाटेत... त्यांच्या वैतागवाण्या नजरांच्या.... पण निवांत बसलेली त्याला सापडली असणार.

त्या तसल्या क्षणांमधून परत माणसांत आणायला जाड्यासारखे दोस्तं लागतात.
’अरे, पुढल्यावेळी परत सोड हं इथेच... तो दर्गा एक बघायचाच राहून गेला’ असं म्हटल्यावर त्यानं खरोखरीचं मारायचं तेव्हढं बाकी ठेवलं होतं.

समाप्तं
**********************************************************

गुलमोहर: 

काय सुंदर लिहिता हो तुम्ही !!!

निव्वळ अप्रतिम !! अप्रतिम !! अप्रतिम !!

तुम्हाला दाद द्यायला आमचे शब्द अपुरे आहेत,

त्या पेग्विनच्या बच्चु साठी तुमच्या बच्चु ने केलेली प्रार्थना .... डोळ्यात आसवांच्या सरी कोसळायला लागतात.

सगळ्या प्रार्थना थेट काळजाला भिडणा-या.

दाद, तुमचे कुठलेच लेख ऑफिसात वाचायची सोय उरली नाहिये. विनोदी असतील तर 'काय एकटीच वेड्यासारखी हसतेय' म्हणून लोक बघणार आणि ह्या लेखासारखे असतील तर डोळ्यांत भरून येणारं पाणी गडबडीने पुसून टाकायला लागणार. आणखी काय बोलू?

छान

__/\__

तुझे असे लेख म्हणजे संसारतप्त मनाला हळुवार लावलेले चंदनलेपच...... शीतल, सुखकर अन सुगंध लाभलेले...
एखादी जमलेली संगीत मैफिल कसा काळजाचा ठाव घेते अशी तुझी शब्दकळा...
सर्वच अवर्णनीय, शब्दांच्या पलिकडले.....
तूच असं लिहू शकतेस..

दाद, काय लिहू ? त्यावेळी पण असेच भारावलो होतो.
प्रार्थना करणार्‍या प्रत्येकाची प्रार्थना सार्थ होवो.. अशीच प्रार्थना करतो.

>>> ही वेळ इतकी कातर का करते? कोणती नाळ तुटल्याचं दु:खं ताजं करीत जखम वाहू लागते? जगातलं प्रत्येक लहानगं ह्या वेळी सार्‍या जगातल्या "त्याची आई" ह्या एकमेव गोष्टीसाठीच का टाहो फोडतं? <<<< सह्ही !

अप्रतिम. खरतर काही प्रतिक्रियाच सुचत नाहीये इतकं सुंदर काळजाला भिडणारं लिखाण आहे.
ग्रेट.

__/\__

Pages