अध्यात्म

मानस -रामनवमी उत्सव सन १९०५

स्थळ: थोरले राम मंदिर, गोंदवले
वेळ- सकाळी ६ची

दोन इंटरेस्टिंग कथा आहेत .. खऱ्या खोट्या देव जाणे पण अध्यात्मिक वाटचाल करू इच्छिणाऱ्यांसाठी मार्गदर्शक आहेत.

श्रीहरी स्तोत्रम् ऐकून आलेली विचारमौक्तिकं ललितामध्ये ओवण्याचा प्रयत्न केला आहे.

युक्ताहार -
यापुढील भागात आहाराबाबत काही मुद्दे पाहू.
साधनेच्या दृष्टीने आहारशुद्धीचे फार महत्त्व आहे. अन्नाद् भवति भूतानि। (भ.ग३/१४)

साधनेचे विविध मार्ग
त्रयी सांख्यं योग: पशुपतिमतं वैष्णवमिति ।
प्रभिन्ने प्रस्थाने परमिदमद: पथ्यमिति च ॥
रुचीनां वैचित्र्याद्रृजुकुटिलनानापथजुषां।
नृणामेको गम्यस्त्वमसि पयसामर्णव इव॥ (श्री शिवमहिम्नस्तोत्र – ७)
अर्थ - वेद,सांख्य,योग,शैवमत, वैष्णवमत अशा वेगवेगळ्या पंथांत आपलाच मार्ग हितकर आहे, असे रुचिवैचित्रयामुळे म्हणणार्‍या, सरळ किंवा वक्र अशा नाना मार्गांनी जाणार्‍या सर्व लोकांचे अंतिम ध्येय ; जसे सर्व नद्यांचे अंतिम मीलन महासागरात होते, ; तसे तूच केवळ आहेस.

नमस्कार मंडळी.
माझ्या परिचयातील एका ज्येष्ठ व्यक्तीने केलेली काही टिपणे, त्यांच्या निधनानंतर माझ्या हाती देताना त्यांच्या पत्नीने खंत व्यक्त केली की, त्यांचा हा अभ्यास लोकांपर्यंत पोहोचला असता तर बरे झाले असते. त्यांमध्ये त्यांचे अभ्यासपूर्ण विवेचन आणि नोंदी असे स्वरूप आहे. तर आता मुख्य मुद्द्याकडे येते. प्रस्तुत लेख हा त्या टिपणांचं संकलनात्मक रूप आहे, याची कृपया नोंद घ्यावी म्हणजे त्यामधील मते वा उल्लेख माझे व्यक्तिगत व अभ्यासपूर्ण असे नसून केवळ उद्धृत केलेले आहेत.
मायबोली हे विचारांना व्यक्त करण्याचे योग्य व सुलभ माध्यम असल्याने केलेला हा एक प्रयत्न.

“मनुष्याणां सहस्त्रेषु कश्चिद्यतति सिद्धये।
यततामपि सिद्धानां कश्चिन्मां वेत्ति तत्त्वत:॥“ ( गीता - ७.३)
अर्थ - हजारांत एखादाच माझ्या प्राप्तीकरिता प्रयत्न करतो व तशा प्रयत्न करणार्‍यांमध्ये एखाद्यालाच माझ्या स्वरुपाचं ज्ञान होतं.

हा लेख तत्वज्ञान विभागात हलवला आहे.

समाजात राहून समाजापेक्षा वेगळंही दिसायचं, श्रेष्ठही दिसायचं आणि त्यांच्यातलंच एक आहोत हे ही दाखवायला धडपडायचं. सर्वच कर्मकांडांमागे हीच अगम्य भावना असते माणसाची. त्यातूनच वेगवेगळे पूजाविधी, देव जन्म घेतात. 'मी इतरांपेक्षा जास्त श्रद्धावान आणि परमभक्त आहे' ही भावना ही एकाच देवाच्या देवळात जमलेल्या भक्तांच्या वेगवेगळ्या आविर्भाव, हालचाली, घोषणा यांतून जाणवते. सृष्टीवर आपले नियंत्रण चालत नाही म्हणजे नियंत्रण ठेवणारा कुणीतरी असलाच पाहिजे, त्याला आपण खुश ठेवलं पाहिजे ह्या विचित्र अहंकारातून 'देव' संकल्पनेचा जन्म झाला.

हिंदी चित्रपट गीतांमध्ये दडलेला असाही अर्थ