गेली अनेक शतके मनुष्याला अखंड साथ लाभत आली, ती स्वर आणि सूररूपी संगीताची! मात्र या प्रवासात अनेकदा अशी वळणे येतात, जेव्हा या कलेची मीमांसा करणे गरजेचे होऊन जाते. काही टोकदार प्रश्न विचारावे लागतात, प्रसंगी कलेच्या काही अंगांवर अभ्यासक-समीक्षकांना कठोर शब्दांत टीकादेखील करावी लागते. कारण, या संगीतकलेचा तिच्या उगमस्थानाशी असलेला संपर्क तुटलेला असतो.
भारतीय शास्त्रीय संगीतात गायक-वादकांचा आदिपूज्य म्हणता येईल असा तानपुरा! तानपुर्‍याबद्दल मला माहिती असलेल्या काही गोष्टी लिहायचा हा प्रयत्न आहे. काही चुकत असेल तर ते आवर्जून दुरुस्त करा आणि अजून काही माहिती असेल तर ती अवश्य द्या. ती माहिती लेखात समाविष्ट करेन.
सैरभैर माझं मन, कुठे मिळेना आधार,
आणि श्वासांत तुझ्या गं, कसा रंगला गंधार?
माझे काट्यातले गीत,आणि जखमी अंतरा,
व्यथा मुकीच ही माझी, तुझा जुळे तानपुरा ।
दोन स्वरांच्या मधली फक्त पोकळीच माझी,
तुला ओतप्रोत स्वर, झोळी मोकळीच माझी ।
सखे मैफिलीत गासी गीती प्राण तू ओतून,
'पिया बिरह न आवे कभी' अशा बोलांतून ।
सूर खिळविती लोकां, शब्द भेदती अंतर,
त्यांना काय ठावे, अर्थ तुझे शोधती अंतर !
तुला मैफिलीत टाळ्या आणि वाहवाची दाद,
मला एकलेपणाची एक काळी छाया गर्द ।
तरी उरते आयुष्य, भोग टळले न कोणा,
किती क्षणांची सोबत? कधी कळले न कोणा ।
माझी मुकी ही व्यथाच मला देईल आधार,
मायबोलीचे मोबाईल अॅप (अँड्रोईड + आयओएस) सर्वांसाठी उपलब्ध आहे.
