लेख

नॉर्थवेस्टर्न विद्यापीठात शिकत असतानाची गोष्ट. त्या सुमारास इराणच्या राष्ट्राध्यक्षांनी असे मत व्यक्त केले होते की, दुसर्‍या महायुद्धात ज्यूंचे शिरकाण झालेच नाही, ज्यूंचे हत्याकांड हा केवळ एक बनाव आहे. या विधानाचा अर्थात सार्वत्रिक निषेध झाला. पण विद्यापीठातील आर्थर बट्झ नामक एका सहयोगी प्राध्यापकाने मात्र त्यांच्या खाजगी वेबपेजवर या विधानाचे समर्थन केले. असे करण्याची या बट्झमहाशयांची पहिलीच वेळ नव्हती. त्यांनी आधीसुद्धा अश्याच स्वरुपाची विधाने केली आहेत. थोडक्यात, त्यांची ही मते सर्वज्ञात आहेत. हे प्रकरण जेव्हा पेटले तेव्हा मला वाटले की आता ह्यांना डच्चू मिळणार. तर तसे काहीच झाले नाही.

रा.चिं ढेरे परिवाराचे आणि आमचे खूप वर्षापासूनचे अगदी जिव्हाळ्याचे संबंध. नुकतेच ढेरेअण्णा गेले. एक हाडाचा संशोधक, एक विचारवंत, एक लेखक आणि एक व्यक्ती म्हणूनही रा.चिं.ढेरे आम्हा सगळ्यांसाठीच वेगवेगळ्या पातळ्यांवर स्फूर्तीदायक व्यक्तीमत्व होतं. अण्णा गेले तेव्हा माझे आई-बाबा अमेरीकेत असल्याने त्यांच्या अखेरच्या दर्शनाला, ढेरे परिवाराला भेटायला प्रत्यक्ष जाऊ शकले नाहीत ही खंत आई-बाबांना अस्वस्थ करत असणार. या अस्वस्थतेतच बाबांच्या हातून 'अण्णांना आदरांजली' या भावनेनं उतरलेला हा लेख - अखंड नंदादीप !
---------------------------------------------

शाळेत तिसरीचौथीत असताना एका कुठल्याश्या बुधवारी का गुरुवारी रात्री जेवण झाल्यावर गादीवर मी लोळत पडलेलो असताना आईनं टीव्ही लावला. म्हणाली, ’आता सुरू होणार आहे तो कार्यक्रम नीट ऐक. पु. ल. देशपांड्यांचा कार्यक्रम आहे. आपल्या घरी त्यांची पुस्तकं आहेत. तुला कार्यक्रम आवडला तर लायब्ररीतून तुला त्यांची अजून पुस्तकं आणून देईन.’ कार्यक्रमाचं नाव होतं ’निवडक पु.ल.’. कार्यक्रम सुरू झाला आणि संपला. आई, आजी खदखदून हसत होत्या. टीव्हीतले पुलंसमोरचे प्रेक्षकही खोखो हसत होते. मला फारसं काही कळलं नाही. पण तरीही पुढच्या आठवड्यात आईनं सांगण्याआधी मी टीव्ही सुरू केला.

यावर्षीच्या जानेवारी महिन्याच्या 'माहेर' मासिकात श्री. अभिजीत देशपांडे यांनी लिहिलेला हा लेख -

राष्ट्र म्हणजे व्यक्तींचा समूह नव्हे. व्यक्तिमत्त्व असलेल्यांचा समूह म्हणजे राष्ट्र. अखंड विचारप्रवाहानं हे व्यक्तिमत्त्व घडतं. म्हणून विचाराच्या अभिव्यक्तीवरची बंधनं रद्द होणं आवश्यक आहे. या मुक्त विचारासाठी आपण जर उभे राहिलो नाही, तर भीतीचं राज्य निर्माण होईल. - दुर्गा भागवत

आज १० फेब्रुवारी. आयुष्यभर विचारस्वातंत्र्याच्या, अभिव्यक्तिस्वातंत्र्याच्या बाजूनं लढणार्‍या दुर्गाबाईंची जयंती.

१९७५ साली जेव्हा या देशात मुक्त विचारांवर बंदी घालण्यात आली, तेव्हा दुर्गाबाई पेटून उठल्या. आपल्या प्रत्येक भाषणात, प्रत्येक लेखात त्यांनी विचारस्वातंत्र्यावरच्या बंदीचा निषेध केला.

'हृदय प्रत्यारोपणातून वाचले तरुणाचे प्राण', 'चेन्नईकरांनी हृदयासाठी ट्रॅफिक थांबवून दिलं माणुसकीचं दर्शन', 'ब्रेन-डेड माणसाने दिले पाच जणांना जीवन', 'जिवंत हृदय अवघ्या अर्ध्या तासात पुण्याहून मुंबईला पोहोचवले' अशा बातम्या हल्ली वरचेवर आपण वर्तमानपत्रांतून वाचतो. या सार्‍या बातम्या अवयवदानाशी संबंधित आहेत.

नाव - अरुणाचलम् मुरुगनंतम्. वय - ५२ वर्षं. राहणार - पप्पनैकेनपुदुर, कोईमतूर, तमीळनाडू.

पाचवी-सहावीत असेन तेव्हाची ही आठवण आहे. आम्ही तेव्हा बीडला राहात होतो. माझी आजी कॉफी घ्यायची. ती शाळेत असताना गांधीजींनी प्रत्येकाला स्वतःच्या एका आवडत्या गोष्टीचा त्याग करायला सांगितला म्हणून तिनं तिला अतिशय प्रिय असलेला चहा सोडला होता. तेव्हापासून ती कॉफी घ्यायची. आजी चिकोरीमिश्रित कॉफी प्यायची. ही कॉफी तेव्हा पत्र्याच्या लहान गोलाकार डब्यातून मिळायची. तर एका दुपारी मी आजीला उत्साहानं म्हटलं की, मी आज तुला कॉफी करून देते. मी गॅसवर शिस्तीत दूध गरम केलं, त्यात साखर घातली आणि कॉफीच्या डब्यातून कॉफी घालून उकळलं. पण मला कळेना की कॉफीचा वास असा का येतो आहे?

श्रीमती विजयाबाई राजाध्यक्ष यांचा आज ८२वा वाढदिवस. त्यानिमित्त सायली राजाध्यक्ष यांनी लिहिलेला हा अतिशय हृद्य लेख मायबोलीवर पुनर्प्रकाशित करत आहोत.

विजयाबाईंना वाढदिवसानिमित्त मायबोली.कॉमचा मानाचा मुजरा!