आयुष्य आणि करिअर

{{{ - सर्व हक्क लेखकाच्या स्वाधीन.}}}

शेवटचं वाक्य तितकंसं वास्तवात उतरत नाही.

मायबोलीवर लेख टाकला म्हणजे लेखाचे बरेच हक्क मायबोली मालकांना मिळतात.

लेख पटला आणि बराच रिलेट झाला.

शिक्षण आणि करियर याची सांगड घालणे आमच्या सारख्या कोणत्या कलेत आणि क्षेत्रात गती नसलेल्या सामान्य विद्यार्थ्यांना अपरिहार्य होते.

आम्ही शिकलो त्या काळच्या बऱ्याच पालकांची चांगले शिक्षण= चांगली नोकरी + चांगले स्थळ= चांगले आयुष्य हीच धारणा होती आणि त्या विरोधात बोलायची हिम्मत आमच्याकडे तरी नव्हती. आणि त्यांच्या प्रमाणे आयुष्यभर भाड्याच्या घरात राहून, गरिबीत खस्ता काढून एक एक रुपया जमवून फी भरत असतो तर कदाचित माझी पण विचारसरणी तीच असती.

आताची विद्यार्थी पिढी बरीच फोकस्ड आणि वेल अवेअर आहे. पालक पण ठोकळेबाज विचारसरणीतून बाहेर पडत आहेत. तेव्हाचे पालक आणि आजकाल आजी आजोबा असलेले सर्व सुद्धा विचाराने मॉडर्न आणि supportive झाले आहेत.
आर्थिक परिस्थिती पण सुधारलेली आहे. डॉक्टर, इंजिनिअर, वकील आणि CA सोडून पण बऱ्याच क्षेत्रात करियर करता येते याची अवेअरनेस येते आहे.

मी जरा एक २० ते २५ वर्षे उशिरा जन्माला आलो असतो तर किती बरे झाले असते .....

मान्यच!
रोजचे काम बोरींगवाटून त्या तथाकथित धकाधकी उर्फ ड्र्जरीतून बाहेर पडण्यासाठी काहीतरी छंद जोपासणे आणि वेळीअवेळी त्यावर लेख, फोटो, इत्यादी टाकत बसणे याचे मूळ हेच आहे.
फार कमी लोकांना जीविका आणि उपजीविका यातला फरक मिटवता येतो. आणि तसे एकदा झाले की प्रत्येक दिवस मजेचा!

लेख पटला, आवडला.
असे मार्गदर्शन उपलब्ध असते याची कल्पना ना पालकांना असते ना मुलांना. खुपदा चुकीची शाखा निवडली जाते आणि मेहनतीच्या
बळावर यशही मिळते.. पण मग आयूष्यभर ते न आवडणारे क्षेत्र सतत मानगुटीवर बसलेले असते.

माझी मुलगी या वर्षी दहावीत गेली. कुठल्या क्षेत्रात वाहून घ्यायला आवडेल याबद्दल तिला अजिबात कल्पना नाही. मार्गदर्शनासाठी कोणती चांगली संस्था आहे का?

लेख पटला आणि आवडला.
पूर्वीपेक्षा किंचित परिस्थिती बदलतेय का आता? म्हणजे मुलं इंजिनियरींगलाच (मेडिकल सगळ्यांच्या खिशाला परवडत नाही म्हणून) फक्त प्राधान्य न देता जरा वेगळा मार्ग निवडतायत का? स्वानुभव नाही ह्यांचं त्यांचं ऐकून असं वाटलं.

त्या क्षणी 'योग्यवेळी केलेल्या करीअरप्लानींग आणि गायडन्सचा आयुष्यात मोलाचा वाटा आहे' हे जे कोरल्या गेलं ते कायमचंच. >>

प्रत्येकाला आयुष्याच्या उमेदीत आपली आवड कळेल याची काहीच खात्री नाही. कित्येकदा एका विशिष्ट क्षेत्रात पुढे गेल्यावर मागाहून आपल्या मनाचा कल कळतो. आपल्याकडे प्रचलित व्यवस्थेत एका क्षेत्रातून दुसऱ्या क्षेत्रात जाण्याच्या किती संधी मिळतात?
विज्ञान शाखेतल्या एखाद्याला इतिहास शिकण्याची आवड असली तरी तशी संधी त्याला प्रचलित व्यवस्था देते का ?

दुसरीकडे, आपल्याला एखादी गोष्ट आवडते की नाही, हे प्रत्यक्षात पडताळून पाहण्याची संधी तरी किती जणांना मिळते?
एखाद्याच्या घरी दोन वेळच्या जेवणाची मारामार असताना स्वतःची आवड जोपासण्याची संधी मिळेल? संगीत, चित्र, नृत्य, अभिनय इत्यादी गोष्टींची तोंडओळख तरी होईल का?

चांगला लेख.
सामाजिक दबावाखातर, मित्रांच्या आग्रहाखातर, कुठल्यातरी स्नेहींच्या यशस्वी कारकिर्दीकडे पाहून >>>> आमच्या वेळी खरोखर अशीच परिस्थिती होती आता बदलली आहे की काय ते माहित नाही.
हल्ली ते करियर काउन्सिलिंग चे प्रस्थ ही ऐकू येते. पण त्यात पण फिंगर प्रिंट्स वरून कल सांगणार अशा प्रकारची हस्तमुद्रिक सद्रुश जाहिराती पण दिसतात, लुटायचे नवनवीन उपाय !

चांगला लेख. बहुतांशी पटला पण एक गोष्ट पटली नाही.
> थोडंफार सोडलं तर आपल्याकडे हे असंच चित्र आहे.
माझेही मत बरीच वर्षे तुमच्यासारखे होते पण आता या एका मुद्द्यावर बदलले आहे. हे मी सर्रास अमेरिकेतही पाहतो आहे. काही युके आणि मेक्सिकोतल्या मित्रांच्या संभाषणातून तिथेही वेगळी परिस्थिती नाही. मी त्या त्या देशातल्या मुख्य प्रवाहातल्या कुटुंबाबद्दल लिहितो आहे. (बाहेरून तिथे स्थायिक झालेले नाही) एक फरक नक्कीच आहे की शिक्षणाचा खर्च आईवडील करतीलच असे नाही. पण नक्की काय करायचे हे माहिती नसल्यामुळे कर्ज काढून आपल्याला जमत नसलेले शिक्षण घेणे, फुकट शिक्षण ( सरकारी आर्थिक मदतीतून) मिळाले म्हणून त्यात लक्ष न घालणे आणि वर्षे वाया घालवणे, मित्रांच्या प्रभावाखाली येऊन स्वतःला न पेलवणार्‍या वर्गात प्रवेश घेणे जगात सगळीकडे आहे. उलट वैयक्तीक स्वातंत्र्याला पाश्चात्य देशात खूप महत्व असल्याने , कर्ज मिळणे बरेच सहज असल्याने, भारतात जो पालकांचा थोडासा तरी अंकुश असतो तो ही इथे नाही. उलट मागचा पुढचा विचार न करता केवळ प्रेमाकरता एखाद्या कॉलेजमधे जाणे , लहान वयातच मूल होऊ देणे हे प्रश्न अजून तरी आपल्याकडे तितके नाहीत ( मी असताना तरी नव्हते).

आणि मुद्दे थोडेफार बदलले असतील, पण माझ्या पालकांबरोबरचे माझे संवाद आठवले आणि माझी आणि माझ्या मित्रांची मुले यांच्याबरोबरचे संवाद पाहता , दर पिढीत हे होतच असते. हे वयात येताना , व्यक्तिमत्वात होणार्‍या बदलांचा परिणाम आहेत. समाजा-समाजात थोडे फार फरक असतीलच पण हा फक्त "आपल्याकडचा" प्रश्न नाही. हे एकदा लक्षात आले की कदाचित तुम्ही याकडे वेगळ्या चष्म्यातून पाहू शकाल.

पाश्चात्य देशात आपल्या शिक्षण पद्धतीपेक्षा खूप स्वातंत्र्य आहे. हवे ते विषय शिकता येतात हे सगळेच सांगतात. पण या स्वातंत्र्याचा उपयोग करूनही जी काही नोकरी मिळेल ती करून परत दु:खी राहणे जगात सगळीकडेच आहे. केवळ system ने स्वातंत्र्य दिले, समाजाने सकारात्मक दृष्टीने सगळ्या व्यवसायांकडे पाहिले तरी मूलभूत प्रश्न ( मी काय केले की मला यशस्वी वाटेल) सुटलेले नाहीत.

नानाकळा,
"आपल्याकडे" हा शब्द थोडा व्यापक अर्थाने घेतला. तुम्ही म्हणताय तशीच "सामाजिक परिस्थिती" मलाही अपेक्षीत आहे. मी महाराष्ट्राबाहेर , भारतातच इतर राज्यात काही वर्षे राहिलो आहे. तिथेही स्थानिक रहिवाशी तरूणांच्या निर्णयक्षमतेबद्दल बोलतांना "त्यांच्याकडच्या" सामाजिक परिस्थितीबद्द्ल बोलायचे. मला काही वर्षांपूर्वी बंगळुरात एका कानडी सहकार्‍याबरोबरचं संभाषण आठवलं. तुमच्या लेखातली काही वाक्ये मी पुन्हा एकदा नव्याने ऐकतो आहे (Deja Vue) असे वाटले. फरक इतकाच की तेंव्हा तरी महाराष्ट्र म्हणजे सगळ्यात प्रगत राज्य अशी इतर राज्यातल्या रहिवाशांची समजूत होती.

आगाऊ +१
अतरंगी म्हणतात त्यातही तथ्य आहे. आज जी पिढी चाळिशीत आहे त्यातल्या अनेकांचे (सर्व नाही) आईवडील कठीण परिस्थितीतून वरती आलेले होते त्यामुळे आर्थिक स्थैर्य हे सगळ्यात महत्वाचे अशी त्यांची त्यांच्या दृष्टीने बरोबर धारणा होती. त्यामुळे ज्या नोकरीत पैसे चांगले (बॅन्क, डॉक्टरी, इंजिनीअर, इ.) ते शिक्षण मुलांना दिले पाहिजे अशी साहजिकच एक मानसिकता होती. त्यातही वेगळं काही करू बघणार्‍याला पाठिंबा देणारेही पालक होते. पण कमी प्रमाणात. 'बिकट वाट वहिवाट नसावी धोपट मार्गा सोडू नको' हे मध्यमवर्गीय मराठी मानसिकतेचं त्यावेळचं व्यवच्छेदक लक्षण होतं. तेच निम्नमध्यमवर्ग, निम्नवर्ग, ग्रामीण समाज यातही झिरपलं, विविध आर्थिक सामाजिक कारणांमुळे त्यांचीही तशीच मानसिकता झाली.
आता मध्यमवर्गातला काही टक्का बदलतो आहे पण प्रमाण कमीच.

खरं सांगायचं तर आपल्या शिक्षण व्यवस्थेत मुलांना स्वतंत्रपणे विचार करायला शिकवणे, आसपासच्या वास्तवाची जाणीव होऊन आपला भवताल 'एक्स्प्लोर' करणे (छंदवर्ग, कला, ट्रेकिंग याच्या आखीव चौकटीबाहेर) असं काही फारसं होतच नाही. आपण सगळे सततच 'मार्क्स'वादी असतो. प्रचंड लोकसंख्येमुळे सगळीकडेच स्पर्धा आहे आणि त्यासाठी परीक्षेतील उत्तम गुण गरजेचे आहे हे काही अंशी खरं असलं तरी आयुष्यातलं एकमेव उद्दीष्ट नाही हे घिसंपिटं वाक्य परत एकदा खरोखरीचं समजावलं गेलं पाहिजे. रोजच्या अभ्यासाच्या रेट्यात मुलांना ना विचार करायला वाव दिला जातो ना स्वतंत्रपणे प्रश्न विचारायला, त्यांच्यातील कुतुहल जागे ठेवायला! त्यामुळे दहावीपर्यंत आलेल्या बाळाला झापड लावलेल्या घोड्याप्रमाणे फक्त आणि फक्त परीक्षा, मार्क्स आणि यशस्वी करिअर्स एवढंच दिसत असतं. जोपर्यंत हे बदलत नाही तोपर्यंत करिअर काउन्सेलिंगने किती फरक पडणार? सगळेच जण टॉपर होऊ शकत नाहीत आणि समाजमान्य चारपाच पर्यायांपलिकडेही वेगवेगळे पर्याय असतात, स्वत:चे छंद करिअरमधे बदलता येऊ शकतात, फक्त आर्थिक स्थैर्याच्या मागे पळणे खरं नाही तर आयुष्यात रिस्क घेऊन काही गोष्टी करता आल्या पाहिजेत, यशाबरोबर अपयश पचवता आलं पाहिजे, हे सगळं शाळकरी मुलं आणि त्यांच्या आईवडिलांना समजावायची नितांत गरज आहे. हल्ली तर म्हणे प्रीस्कूलच्या मुलांचा पण पालक घरी अभ्यास घेतात... अशा व्यवस्थेत आणखी दुसरं काय निर्माण होण्याची अपेक्षा बाळगणार?

छान लेख नानाकला .
आयुष्य आणि करिअरचा मार्ग निवडताना बरेचदा वस्तुस्थितीचा विचार न करता आपण केवळ मृगजलामागे धावत सुटतो आणि शेवटी जे मिळालं ते स्वीकारुन गप्प बसतो .

एकेकाळी म्हणजे साधारण १९९० पर्यंत सरकारी नोकरी मिळेल असे शिक्षण घेण्याकडे कल होता. फारतर डॉक्टर किंवा वकील, सीए, प्रोफेसर वगैरे. त्यावेली वाट्टेल ती पदवी घेऊन लोक बँक, एलायसी, शाळा अशा नोकर्‍या करायचे. इंजिनिअर व्हायला कुणी फारसे बघायचे नाही कारण इंजिनिअर लोकांना सरकारी नोकर्‍या कमी होत्या आणि खाजगी तर त्याहून कमी. तरी काही लोक इंजिनिअर झाले आणि त्यांना करियरच्या मध्या पर्यंत खुप चांगले पगार वगैरे मिळू लागले. ते बघून आणि इंजिनिअरींग क्षेत्रात वेगाने उपलब्ध होणारे जॉब्स बघता जवळजवळ १९९० ते २०१० असे २ दशके तरी विद्यार्थ्यांमध्ये इंजिनिअर बनायची क्रेझ राहिली. पण ह्या दशकात तरी नोकरी मिळवण्यासाठी इंजि किंवा एमबीए असलेच पाहिजे अशी आता गरज राहिली नाही. कंटेन्ट डेव्हलपमेंट आणि मॅनेजमेंट, डिजिटल मार्केटिंग, अ‍ॅनालिटिक्स, फार्माकोविजिलन्स, मिडिया, गेमिंग, मोबाइल अ‍ॅप बनवणे अशा अनेक नवीनच शाखांचा उदय झालाय.
हळूहळू अतिहुशार मनुष्य करतोय त्या नोकर्‍या आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स करणार आणि ज्याला लो एन्ड म्हणतात ते कीम्वा ज्यात ए-आय आणणे महाग पडेल असे किंवा "ह्युमन टच" ची गरज असणारे तेवढे जॉब्स माणसं करणार. त्यामुळे आर्किऑलॉजिस्ट, शेफ, कला शाखेशी संबंधित जॉब्स, नर्सिंग अशा नोकर्‍या माणसांकडे रहाणार असे हा मॅकेन्झी रिपोर्ट म्हणतो.

माझे आवडते लेखक युआल नोआ हरारी ह्यांचा हा लेख वाचायलाच हवा: http://ideas.ted.com/the-rise-of-the-useless-class/

निरर्थक आयुष्याला अर्थ द्यायचा प्रयत्न करायला म्हणून अमुक पदवी, तमुक कंपनीत नोकरी, आपल्या आवडीच्या क्षेत्रात काम असा भुलभुलैया बनवून आपण "पैसा मिळवण्यासाठी करायच्या कामात" आयुष्याचा अर्थ शोधतोय. कदाचित येणार्‍या काळात ह्या सगळ्याचा पुनर्विचार करायची वेळ माणसावर येणार आहे.

खुप छान लेख नानाकळा...
मला माझ्या १२वी च्या उन्हाळ्यच्या सुट्टीतील एक प्रसंग आठवला..

आमच टोळक, जवळपास बहुतेकांनी सायन्स मधले व दोन्ही ग्रुप ठेवलेले, एकदा विहरीवर पोहायला गेल्यावर खुप जोरात चर्चा रंगली पुढ काय करायच..? ( तस ते प्रत्येकाने थोडफार ठरवलेल होतच बारावीच्या२ वर्षा मधे )

आमच्या मागच्या पिढी ने आम्हाला काय करायच त्याचा पर्याय निवडण्याची सुट दिलेली होती..
गंम्मत अशी कि आमच्या टोळक्यातल्या प्रत्येकाने वेगवेगळे मार्ग निवडले .. जे त्याना आवडतात ते आणि पुढ त्यात यशस्वी झाले देखील...

एक आर्कीटेक्ट झाला.. मी संगणक क्षेत्रात आलो... एकाने Meteorology मध्ये करियर केल..
पण आमच्या मध्ये एक जण होता .. सगळ्यात हुशार .. मार्क्स मध्ये टॉपर.
त्याच्या घरच्याना वाटायच त्याने मेडीकल मध्ये जाव.. पण हा पठ्या कुठे जातोय.. त्याला वनस्पतीशास्त्रा मध्ये जायच होत.. व पुढे जाउन स्व ताच अस काही करायच होत.. घरच्यानी खुप समजावल.. पण तो बाधला नाही..

शेवटी त्याने वनस्पतीशास्त्रा मध्ये मास्टर्स केली व स्व ताची टीशु कल्चरची लॅब सुरू केली ...
तो त्याच्या आवडत्या क्षेत्रा काम तर करतोच पण आमच्या ग्रुप मध्ये सगळ्यात जास्त त्याचा इन्कम आहे...

विज्ञान शाखेतल्या एखाद्याला इतिहास शिकण्याची आवड असली तरी तशी संधी त्याला प्रचलित व्यवस्था देते का ?..........

माझा घोळ असाच होता. मला कला शाखेची आवड होती पण त्यात नक्की कशात आणि कसे पोट भरता येईल हे काही माहीत नव्हते. विज्ञान शाखा घेतली. पोटापाण्याची सोय केली मग काही वर्षे जॉब करून सध्याच्या क्षेत्रात फारसा काही उपयोग होणार नसताना सुद्धा फक्त आवड म्हणून पुणे विद्यापीठातून आर्टस् आणि मॅनेजमेंट केले.

माझ्या एका मित्राने आय टी आय आणि आर्टस् ची पदवी एकाच वेळी केली होती. आणि आता कोणत्यातरी वाहन विक्रेत्या कंपनीत लोन डिपार्टमेंटला मॅनेजर आहे.

कधी कधी दोन वेगवेगळ्या विषयातले स्पेशलायझेशन/ पदव्या उपयोगी ठरू शकतात.

चांगला विषय.
करियर मार्गदर्शन बद्दल मला सिरीयस डाउटस आहेत.
मी दहावी नंतर असं करियर मार्गदर्शन घेतलेलं. त्यात (मला बरोबर आठवत असेल तर) काही बहुपर्यायी प्रश्न, काही साखळीतील पुढची लिंक सांगा टाईप प्रश्न, काही डेटा अ‍ॅनॅलीसिस टाईप प्रश्न असं ढोबळ स्वरूप होतं. यातून लॉजिक, प्रॉब्लेम सॉल्विग, आकडेमोड इ. अ‍ॅबिलिटीजवर स्कोर करत असावेत आणि मग ह्या अ‍ॅबिलिटीज आणि विविध करियर यांच्या आधीच तयार असलेल्या मॅपिंग वरून 'याने आकडेमोड टाईपचे प्रश्न बरोबर सोडवलेत ना? मग याला कॉमर्सला जायला सांगू आणि मग सीए करायला सांगू. याने क्रिटीकल थिंकिंग केलंय धाडा इंजिनिअरिन्ग ला, पॅटर्न मॅचिंग वाला फाईन आर्टला असं वरवर ढोबळ काही तरी करत असावेत. इतके शार्प स्क्यू असलेले (म्हणजे फक्त लॉजिक बरोबर बाकी सगळं चूक) विद्यार्थी अर्थात जास्त नसतीलच. मग वेन डायग्रॅमच्या वर्तुळांच्या सामाईक भागाला जमलं तर वेगळे करियर पर्याय. नाहीच जमलं तर पहिला ऑप्शन 'हा हा' तो नाही जमला तर दुसरा ऑप्शन हा असे निकाल दिले जात. मला मिळालेला निकाल आणि मला जमलेले प्रश्न, मित्रांना मिळालेले निकाल यावरून हे वरचं अनुमान मी त्या काळी काढलं होतं असं आठवतं.
आज विचार केला तर मला रिवर्स इंजिनिअरीगमध्ये तेव्हा उत्तम गती होती आणि आज करत असलेलं करियर अगदी योग्य बसलंय असं जाणवतं. पण हे हाईड साईट २०/२० च आहे.
हे करिअर न करता दुसरं काही केलं असतं ...डॉक्टर झालो असतो, सायटीस्ट झालो असतो तरी उत्तम प्रगती केलीच असती याची आज खात्री वाटते. आज विचार केला तर हे ही जाणवते की मला मी करत असलेलं काम आवडते म्हणून मी सुखी आहे का? तर नाही. उत्तम पैसा मिळणे हे माझ्यासाठी तितकंच महत्वाचं आहे.
व्यवसाय आणि छंद एकंच असल्याने जीवन सुखी झाले टाईप बऱ्याच लोकांकडून वाचनात येते, जे मला खूपच एककल्ली वाटते (चूक न्हवे, पण वाटतं तितकं ग्लोरीफाईडही नाही). मला संगीताची आवड आहे, आणि त्यातच मी करिअर केलं असतं, तर पैसे कमावून घरी आल्यावर मी परत पेटी घेऊन वाजवत बसलो असतो का? तर मला नाही वाटत. मोस्टली कम्प्युटरवर काही तरी करत बसलो असतो किंवा फिरलो असतो.

एखाद्याला कुठल्या क्षेत्रात जाण/ ओढ आहे किंवा कल हे करिअर मार्गदर्शक अगदी काही सायंटीफिकली प्रोव्हन पद्धतीने जरी सांगत असतील, तरी पण पुढे जाऊन त्या व्यक्तीला त्या क्षेत्राविषयी जास्त माहिती मिळते, जवळून ओळख होते, आवड किंवा नावड निर्माण होऊ शकते. कुठल्याही क्षेत्रात गेला तरी नाविन्य जाऊन ८०-२० रूल (८० टक्के घोडागिरी काम आणि २०% चांगलं काम) समजतो. त्यावेळी वर वरदा म्हणत्येय तसं विचार करायला शिकवलं असेल, वास्तवाची जाण असेल, भोवताल एक्स्प्लोर करायला येत असेल तर माणूस वेगळ काही करू शकतो. त्यामुळे ते सगळ्यात जास्त महत्त्वाचं. करिअर मार्गदर्शन चुकू शकतंच (त्याचेच चान्सेस अधिक असही मला स्वतःला वाटतं) त्यामुळे विचार करणे निर्णय घेणे आणि जवाबदारी स्वीकारणे हे सगळ्यात महत्त्वाचे.

छान लेख आहे. पटला.
पण प्रॅक्टीकल विचार करता हे असेच होणार आणि व्गापक विचार करता असे व्हायलाही हवे. नाहीतर जग चालणे अवघड होईल. जर सारेच आपल्या आवडी आणि छंदानुसार व्यवसाय करू लागले तर समाजाची गरज कशी भागेल? म्हणजे समाजाची गरज भागवण्यासाठी जेवढे बांधकाम गरजेचे आहे तेवढे सिविल ईंजिनीअर नको का? एवढ्या लोकसंख्येचे पोट भरण्यासाठी जेवढे अन्नधान्य गरजेचे आहे तेवढे पिकवणारे शेतकरी हवेतच ना. जर हे आपल्या आवडीनुसार क्षेत्र निवडणारयांचा टक्का वाढला तर हे संतुलन राखणे तितकेच अवघड होत जाईल. त्यामुळे जिथे जॉबच्या संधी जास्त आहेत तिथे लोंढे वळणे हे गरजेचेच आहे.

त्यामुळे स्वताच स्वताची आवड मारणे आणि जिथे स्कोप पक्षी पैसा मानमरातब आहे तिथे वळणारयांबद्दल जास्तीची सहानुभुती ठेवण्यात अर्थ नाही. पण ज्यांच्या छंदाने पॅशनची लेवल गाठली आहे पण केवळ बाह्य घटकांच्या न टाळता येणारया दबावाखाली तडजोड करत घुसनटत जगत आहेत अश्या मोजक्या लोकांबद्दल सहानुभुती आहेच.

{हे करिअर न करता दुसरं काही केलं असतं ...डॉक्टर झालो असतो, सायटीस्ट झालो असतो तरी उत्तम प्रगती केलीच असती याची आज खात्री वाटते. आज विचार केला तर हे ही जाणवते की मला मी करत असलेलं काम आवडते म्हणून मी सुखी आहे का? तर नाही. उत्तम पैसा मिळणे हे माझ्यासाठी तितकंच महत्वाचं आहे.}

याच्याशी सहमत. म्हणुनच {फक्त आर्थिक स्थैर्याच्या मागे पळणे खरं नाही} हे पटलं नाही.
आपण कुठेही गेलो तरी तिकडे टिकुन राहु शकतो, किंबहुना सरासरीपेक्षा चांगलं परफॉर्म करु शकतो, चमकु शकतो हा आत्मविश्वास मुलांना वाटणं गरजेचं आहे. आणि हा आत्मविश्वास मिळायचं एक साधन आहे परीक्षेत चांगले मार्क मिळणं. त्यांना वेगवेगळ्या क्षेत्रांची तोंडओळख करुन द्यायची जबाबदरी पालकांची.

>>कुठल्याही क्षेत्रात गेला तरी नाविन्य जाऊन ८०-२० रूल (८० टक्के घोडागिरी काम आणि २०% चांगलं काम) समजतो

हे देखील पटतंय. अर्थात काही सन्मानीय अपवाद असतीलच. पण या अपवादांनीच नियम सिद्ध होतो.

नानाकळा छान लेख. अजयचे प्रतिसाद पण आवडले.

अजुनही तशीच परीस्थिती आहे अनेक बाब्यांची. अर्थात नुकतेच काही अपवाद बघीतल्यावर तोंडात बोटे घातली आहेत. एकाचा मुलगा परदेशात १२ करुन आपल्या आपल्या परिक्षा देऊन अमेरीकेत उच्च शिक्षणाकरता चालला आहे.

दुसरा एक मुलगा, त्याने ८ वीतच ठरवले की मला जर्मनीला जायचे आहे. त्याकरता तो जर्मन शिकला, ICSC १२ वी करुन आपले आपले जर्मनीतले कॉलेज शोधले व आजच जर्मनीला रवाना होत आहे. मधे एक वर्ष तो फक्त ब्रेड व बटाटे खात होता, सवय व्हावी म्हणुन. अनेक पेनफ्रेंड केले व त्यांच्यासोबत इथे भारतात हिमालय, केरळ व गोव्यात फिरला. मधे १ महिना लडाखला १ महिना एका शाळेत इंग्रजी शिकवुन पण आला. वय वर्ष १९.

आम्ही फक्त तोंडात बोटे घालुन बघतो आहोत. अशी अनेक उदा. असतीलही. थोडा बदल घडतो आहे.

माझा पण मित्र करतील ते करायचे म्हणत बाब्या झालेला. कसे बसे नोकरी व वाणीज्य शाखेत पदवी मिळवुन परत कारकुनी नोकरी केली मग आवड म्हणुन जपानी शिकलो व सरकारी नोकरी सोडुन खाजगीत आलो. आवड होती ठिक पण नंतर त्याला मागणी कमी झाल्यावर इतर शिक्षण नोकरी करतानाच केले व आता इतर आवडी जपत आहे.

योग्य दिशा मिळणे, त्या करता कुणीतरी आयडॉल असणे, योग्य मित्र परिवार मिळणे, नशीब, उपलब्धता असे अनेक मुद्दे आहेत. तसेच आयुष्यातील आवड जपणे याकरता कुटुंबाची आर्थीक कुवत असणेही तेव्हढेच महत्वाचे ठरते.

'आवडीचे शिक्षण आणि त्यातच काम' हे एक मृगजळ आहे. दहावी आणि बारावीतल्या, म्हणजे वय वर्ष साधारण १५ ते १८ च्या किती मुलांचा स्पष्ट कल कळतो? एकट्या महाराष्ट्रातच लाखो मुलं दहावी-बारावीची परिक्षा दर वर्षी देतात. त्यापैकी काही हजारांचा कल तरी स्पष्ट कळलेला असतो का- त्यांना स्वतःला आणि त्यांच्या पालक/ शिक्षकांना? त्यामुळे असा कल कळलेले ५% धरू आणि एकदम तळाचे ५% सोडले, तर मधला ९०% वर्ग हा गटांगळ्याच खात असतो. आणि मग शेवटी फारसे कष्ट न करता, झेपेल तो अभ्यासक्रम आणि त्या बळावर मिळणारी नोकरी यावर संतुष्ट होतो. आत्यंतिक घुसमट होणारे अगदी थोडे अस्तात. बाकी करतात अ‍ॅडजस्ट. आणि तसे काही दु:खातही नसतातच. बाकी, करिअर काऊन्सेलिंग हाही एक व्यवसायच आहे. ज्याला आपली दिशा कळलेली आहे तो तिकडे जातोच. बाकी काऊन्सेलरकडे जाऊनही त्याचं ऐकतीलच असं नाही. फुलप्रूफ तोही काही सांगू शकत नाही, सांगणारही नाही.

हां, आपल्याला काय झेपू शकणार नाही याचं भान हवं. ते दहावीपर्यंतच्या अभ्यासावर येतं... मुलाला तरी नाही तर त्याच्या पालकांना तरी. ते असलं की निराशेचे क्षण बरेच कमी करता येतात.

कल बिल काही नसते,एखादं फॅड डोक्यात शिरले तर असे होते.माझे अनेक मित्र आवड म्हणून मेक ,इलेक्ट्रीकल ,सिविल इंजिनिअरींगला गेले व आता पैशासाठी आयटीमध्ये घुसलेत.मी स्वतः बीएस्सी आवडीने केले,पण नोकरी जमली नाही म्हणून आता शेतात लक्ष घातले ,जनावरांचे शेण काढतो.
शेवटी पैसा महत्वाचा आहे,आवड छंद रिकाम्यावेळी करायचे असतात.

करेक्ट पूनम. काही वेळा पालकांना असुनही उपयोग होत नाही याचा अनुभव सध्या घेत आहे.

@ सिंथेटिक जिनियस >> विपु चेक करा ... शेतात लक्ष घातलेविषयी थोडेसे
----------------------------------------------------------------------------------------------

नानाकळा खूप तळमळीने लेख लिहिलाय आणि बहुतांश प्रतिसादही नोकरी धंदा करता करता काहीतरी आयुष्यात करायचे राहिलंय ज्याच्यात खरेच मन रमले असते आणि आपण समाधानी असतो असे दिसलेत, अर्थात मीसुद्धा ह्याला अपवाद नाहीच. जाना था जपान पहुच गये चीन अशीच खूप जणांची अवस्था होते कधी घरच्यांचे ऐकून तर कधी सेटल व्हायच्या घायीपैकी झटपट करिअर निवडून, पण सर्व ऐशोआराम मिळवूनही काहीतरी रुखरुख कायमसाठी मनात राहते ... त्याला योग्य वयात योग्य दिशा मिळाली तर खरेच आयुष्यात त्यासारखे दुसरे समाधान नाही.

रोजचे काम बोरींगवाटून त्या तथाकथित धकाधकी उर्फ ड्र्जरीतून बाहेर पडण्यासाठी काहीतरी छंद जोपासणे आणि वेळीअवेळी त्यावर लेख, फोटो, इत्यादी टाकत बसणे याचे मूळ हेच आहे. >>>> हे असं असेल तर "छंद" ह्या प्रकाराची व्याख्याच बदलायला हवी! वर अमितने लिहिलय ते गाण्याचे उदाहरण पटले.

चांगला लेख, अजय आणि पूनमचे प्रतिसाद आवडले. बाकी काही प्रतिसाद नेहमीप्रमाणे आवेशपूर्ण आहेत.

चांगला लेख!
हा विषयच असा आहे की कोणीही चटकन रिलेट होउ शकतो

माझ्यामते करीअर ही बऱ्याचदा डेस्टीनी असते.... एखादी गोष्ट आयुष्यात करणार नाही असे म्हणणारी माणसे पुढे जाउन नेमकी तीच गोष्ट करताना दिसतात आणि त्यात रमलेलीही दिसतात

अगदी माझ्याच बाबतीत बोलायचे झाले तर वयाच्या प्रत्येक टप्प्यावर करीअरबद्दलच्या माझ्या आकांक्षा आणि स्वप्ने वेगवेगळी होती
आयुष्य जसे उलगडत गेले, अनुभव येत गेले, जगरहाटी कळत गेली तसे हे प्लॅन्स बदलत गेले.... सहज, अगदी माझ्याही नकळत!
Life is all about options.... एखाद्याने एखादा पर्याय का निवडला याचे खरेखुरे उत्तर बऱ्याचदा त्याच्यासमोर इतर पर्याय नव्हते/सहजी उपलब्ध नव्हते आणि समोर असणाऱ्या पर्यायात निवडलेला पर्याय तुलनेने उजवा होता हेच असते.... फार कमी वेळा तो निवडलेला पर्याय सर्वोत्तम पर्याय असतो!

आणि करीअरमधल्या यशापशयाचे म्हणाल तर माझ्यामते तुमचा कल, बुध्यांक आणि ॲकेडमिक्स इतकेच ते तुमच्या करीअरच्या पहील्या काही वर्षांवर अवलंबून असते.... तुम्ही किती शिकता, तुम्हाला कलीग्स कसे मिळतात, जबाबदारी किती पडते, एखादा चांगला मॅंटॉर मिळतो का? यावर पुढची बरीचशी वाटचाल ठरत असते!

The whole concept of one career is changing. A lot of ppl have multiple careers now. Get good education; be it in any field and that's good enough to explore possibilities out there! As far as counseling goes, I believe Standard 9 for school is a very good grade to start to talk to kids about various knowledge ( and thereby work) streams. Any grade earlier is too early and Grade 10 onwards is too late.