कुणास्तव.. कुणीतरी.. (कथा)

भर दुपारची वेळ. डोक्यावर तळपता सुर्य आग ओकत होता. शिवाने आपला मोर्चा एका वस्तीकडे वळवला.

शिवा… मध्यम वयाचा, गरीबीनी गांजलेला इसम. सतत उन्हातान्हात फिरल्यामुळे रापलेला निबर वर्ण, पायात जुनाट स्लिपर्स, अंगात कळकट्ट कपडे, डोक्यावर जीर्ण टोपी, हाताशी मोडकळीला आलेली सायकल, सायकलच्या हॅंडलला दोन्ही बाजूला लटकवलेली गोणती, कॅरियरला बांधेलेली ट्यूब आणि तोंडात ठराविक पद्धतीने घालायची साद “ए भंगार बाटली रद्दीSSSSS”

आज काही मनासारखी भंगार खरेदी झाली नव्हती. संध्याकाळी आदिलशेठला काय विकणार, आणि गाठीशी पैसा कसा साठणार हिच चिंता. आदिलशेठ म्हणजे भंगार खरेदी करणारा दलाल.

काही खरेदी होईल ह्या आशेने शिवा त्या वस्तीमध्ये शिरला. सगळीकडे घरांची दाटीवाटी. एक-दोन खोल्यांची लहान लहान घरं. घरांच्याच बाहेर कचरा, पाण्याचे नळ, आंघोळ करणारी माणसं, कपडे धुणार्‍या बायका, खेळणारी मुलं, सगळीकडे नुसता गजबजाट.

“ए भंगार बाटली रद्दीSSSS, ए पत्रा लोखंड प्लास्टीSSSSक” भुकेल्या पोटीही शिवाने आपलं काम चालू ठेवलं.
“ए इधर आ” एका लुंगी नेसलेल्या वयस्कर माणसाने शिवाला हाक दिली.
“बोलो साब क्या क्या है?”
“बिअर बोतल क्या भाव लेता है?”
“साब तीन रुपया.”
“बहोत कम देता है. मार्केटमें चार रुपया मिलता है”
“नही साब, कोईभी तीन रुपयेसे ज्यादा नही देगा.”
“ठिक है चल, ना तेरा ना मेरा, साडे तीन रुपये में ले.”
“कितना बोतल है?”
“बीस-बाईस रहेगा.”

बाटली मागे दोन रुपये सुटतील. शिवाचा सौदा झाला.
सगळ्या बाटल्या गोणत्यात भरुन शिवाने परत आरोळी दिली. “ए भंगार बाटली रद्दीSSSS”आणि पुढच्या खोलीपाशी आला. खोलीचा दरवाजा अर्धवड उघडा होता. नकळत शिवाने आत एक कटाक्ष टाकला. त्याच्या दृष्टिस एक म्हातारी पडली. सुरकुत्यांनी भरलेलं शरीर, पसरलेल्या पांढुरक्या जटा. अंथरुणावर निश्चल पडलेली. त्या खोलीत अजुन कोणी आहे का हे बघायची शिवाला उत्सुकता लागली. त्याने वाकुन बघण्याचा प्रयत्नही केला पण कोणाची चाहूल लागली नाही. तिची अवस्था पाहून शिवाला वाईट वाटलं.

“ए वहां कुछ नही मिलेगा, बुढिया अकेली है. आगे जा तू.” मगाचचा माणूस त्याच्यावर खेकसला. शिवा निमुटपणे पुढे निघाला.

दिवसभर त्याचं कामाकडे मुळी लक्षच नव्हतं त्यामुळे एकुणातच त्याचा धंदा बेताचा झाला. ती म्हातारी काही त्याच्या मनातून जात नव्हती.

संध्याकाळी दिवसातील झालेली किरकोळ खरेदी घेऊन अदिलशेटकडे जमा केली.
“सेठ वो मेरे काम का कुछ हुआ क्या?” शिवाने आदिलशेठला विचारलं.
“वो नही हो सकता शिवा.” आदिलशेठने त्याला सांगितल.
शिवा हताश झाला आणि तिथून चालू पडला
रोजप्रमाणे रात्री चार पाव आणि बिडीच बंडल घेऊन तो आपल्या झोपडीकडे परतला. त्याने झोपडीत दिवा लावला, हात पाय धुवून आणलेला पाव कसल्याश्या लालभडक रस्स्यासोबत फस्त केला.
रात्री उशिरापर्यंत त्याला झोप नव्हती. म्हतारीच्या विचारात किती बिड्या शिलगावल्या त्याचा पत्ताही नव्हता त्याला. खुप अधीरतेने झोपडीबाहेर तो येरझार्‍या घालत होता. मध्यरात्रीच्या सुमारास त्याचा थोडा डोळा लागला.

सकाळी उठून शिवा आपल्या दिनक्रमाला लागला. डोळे जड होते, रात्री म्हणावी तशी झोपही लागली नव्हती. सायकलला गोणती लटकवून शिवा चालू पडला. नकळत त्याचे पाय कालच्या वस्तीकडे वळाले. वास्तविक त्याच्या धंद्यात एकदा गेलेल्या ठिकाणी पुढचे १०-१५ दिवस सहसा जात नसत. परंतु त्या म्हातारीला बघायला तो बेचैन होता.
आपली नेहमीची आरोळी ठोकत तो म्हतारीच्या घरापर्यंत पोहचला. आज मात्र घराचं दार बंद होतं. शिवा थोडा हिरमुसला. काही क्षण तिथे घुटमळून पुढे जाणार तोच मागून त्याला हाक ऐकू आली.
“ए शिवा.” त्याने वळून पाहिलं.
“गंगे तू इथं?” शिवाने विचारलं.
गंगू.. शिवाच्या झोपडपट्टीत रहाणारी मोलकरीण मुलगी.
“आर माझ्या कामाची चार घर हायेत इथं.”
“त्या म्हातारीच्या घरीभी करतीस काम?”
“नाय रे. ती बिचारी कुठून देनार माझी मजुरी? एकलीच रहाते.”
“म्हन्जे?”
“आता म्हन्जे काय?”
“म्हंजी सगं कोन नाय?”
“आसल पन ते तिला म्हाईत नाय.” शिवाने आश्चर्याने डोळे विस्फारले.
“आरं म्हातारीची सुध हरपलीय. तिला मागलं कायभी आठवना झालय.”
“आनि नवरा?”
“तो गेला पाच वर्षामागं. दोघे ह्या खोलीत रहायला आले आन तो लगेचच गेला. हिच्याबद्दल वस्तीत कोनाला काय म्हाईत नाय. पन शेजारी-पाजारी समदे काळजी घेतायत. जमेल तशी तिची मदत करतात. मी भी हातभार लावते. दिवसाआड येते आन झाडलोट करून देते.”

शिवाला गंगूचं कौतुक वाटलं “लय चांगलं करतीस बघ.”
“इथली लोकभी आसच बोलतात मला. आपन होईल तेव्हड करायच. पन आपल्याला मानतात बघ सगळे, म्हातारी पन आनि आजुबाजुचे पन.”
शिवा लक्ष देऊन ऐकत होता.
“तरी सवताची खोली हाय, नाहीतर म्हातारीचे हाल व्हते बघ.”
शिवा जरा सुखावला. “व्हय तेबी हाय.”
“बाकी तुझा धंदा पानी कसा चाल्लाय?”
“कसला काय. काय जोर नाय. आज आजुनपर्यंत खरेदी नाय बघ”
“व्हईल व्हईल. मी चलते, मला आजुन एक घर बाकी हाय.” गंगू घाईत निघाली.
शिवाने तिला अडवलं “ऐक, म्हातारीच्या घरातून काय जुन-पुरान मिळतं काय बघ की.”
“तिच्याकडे काय आसनार?”
“अग बघ की जरा. काही चालल, माझा धंदाभी व्हईल आन म्हातारीला चार पैस भी मिळतील.”
गंगू शिवाची विनवणी टाळू नाही शकली.
“बरं विचारते.”

गंगू दार लोटून खोलीत शिरली. शिवा उघड्या दारातून आत न्याहाळत होता. “आजे..” गंगूने म्हातारीला हाक मारली. ती कशीबशी अंथरूणातून उठत म्हणाली, “काय ग, काय झालं?”
“काय नाय, तुझ्याकड काही जुन लोखंड, प्लाष्टीक आसल तर बघ, बाहेर भंगार गोळा करायला आलाय.”
“लक्षात नाही येत, पण वरती माळ्यावर काही आसल.” म्हतारी थकलेल्या आवाजात म्हणाली. “तुझ्या वळखिचा हाय तो?”
“व्हय. आमच्या शेजारी रहातो, शिवा.” गंगूने माळ्यावर चढत उत्तर दिलं.
शिवा म्हातारीला एकटक निरखुन बघत होता. म्हतारीने पण त्याला एकदा पाहून न पाहिल्यासरखं केलं, तरी त्याची नजर हटली नाही.
“हे बघ हे मिळालं.”
गंगूने माळ्यावरून एक गोणतं खाली काढलं आणि बाहेर शिवासमोर ठेवलं. म्हातारीही गंगू मागे बाहेर आली.

शिवाने आतील वस्तू पाहिल्या आणि वजन न करताच म्हतारीचा हातात शंभराची नोट ठेवली. त्याच्या अशा वागण्याचं गंगूलादेखील आश्चर्य वाटलं.
गोणता पाठीला लावताना अजाणतेपणे त्याच्या तोंडून “येतो माय” असे शब्द निघाले आणि करुण भावाच्या डोळ्यांनी म्हतारीला निरोप दिला.
म्हातारी स्तब्धपणे त्याच्याकडे बघत बसली.
गंगूच्या आश्चर्याचा ओघ ओसरला तसा तिने म्हातारीचा निरोप घेतला. “येते ग आजे.”

“काय रं, एकदम शंभर रुपय?” गंगूने आपली शंका शिवापुढे मांडली.
शिवा कसल्याशा विचारा गर्क होता. “आर, काय म्हनते मी?”
“कळालच नाय मला. आलगद झालं. वाटलं गरज आसल तिला.” आजपर्यंत कोणासाठी दमडीपण न उधळलेल्या शिवाच्या औदार्याचं गंगूला आश्चर्य वाटलं.
“पण तुझ्यामुळ म्हातारीला भेटता आलं. लय बर वाटल बघ तिला भेटून. अस वाटल की ती कोनी परकी नाय.”
गंगूने स्मित केलं.
“का कुनास ठाऊक, पन मला तिला कुठतरी पाहिल्यासारखं वाटतय.”
“बर, चल निघते मी.” कामाच्या घाईने गंगूने शिवाचा निरोप घेतला.

आजही शिवाचं कामात मन लागेना. तो तिथुन तडक आपल्या झोपडीवर आला. त्याला खुप बेचैन वाटत होतं. पूर्ण दुपार त्याने बिडीच बंडल धुर करण्यात घालवली. नाहक शंभर रुपये गेल्याचं त्याच्या मनात सुद्धा आलं नाही.
काहीतरी झालं तसं ताडकन उठून म्हातारीकडून आणलेल्या वस्तु त्याने गोणत्यातून बाहेर काढल्या. त्यात जुन फुटकं घमेलं, लोखंडी तवा, रिकामे चेपलेले पेंटचे डबे, आणि बारीक सारीक लोखंडी सामान होतं.
त्यातील एका वस्तुकडे तो नुसता पहात बसला. त्याने ते अंगातल्या शर्टाने पुसलं आणि जमेल तेवढं स्वच्छ केलं. ते होतं एक छोटसं मेडल.

त्याच्या हातात जे होतं त्यावर त्याचा विश्वास बसेना. त्याने ते मेडल चारही बाजूने निरखून पाहिलं. आणि त्याचा चेहरा एकदम खुलला.
तो उठला आणि घाईने गंगूकडे आला. “गंगे, ए गंगे..”
“काय र, असा आग लागल्यागत बोंबलायला काय झालं?” गंगूच्या बापाने, केश्याने विचारलं.
“गंगू कुठ हाय?”
“आलीच बघ ती.” केश्याने मान वर करत सांगितलं.
“काय र शिवा?” गंगूने विचारलं.
“हे बघ काय.” शिवाने ते मेडल गंगूला दाखवलं.
“काय हाय हे?”
“मला विश्वास नाय बसत. तुला माहितेय ना मी पाचव्या वर्गापर्यंत शाळा केलीय.”
“व्हय. मग?” गंगूला पुर्वी शिवाने त्याने पाचवी पर्यंत शिकल्याचं सांगितलं होतं.
“मी पळन्यात पटाईट होतो. शर्यतीत नेहमी पहिला नंबर असायचा. मला आजुन डोळ्यासमोर हाय तो दिवस.” शिवा बोलताना पूर्ण हरपला होता. “शाळेत स्पर्धा चालू होती. मी नेहमीप्रमाणे जितलो आणि हे भेटलं मला.”
त्याने हातातलं मेडल त्या दोघांसमोर धरलं.
“आसल, पन आज का दावतोयस असा लगबगीनं?” गंगूने शंका काढली.
“कारन ते आज मला सापडलय.”
“आता कुठं सापडलं ते?”
“तुला विश्वास नाही बसनार, मला ते त्या म्हातारीकडून आनलेल्या मालात सापडलं.” गंभीरपणे शिवा म्हणाला.
“काय?” गंगू थबकली.
केश्याला काही कळेना. “कोन म्हातारी? कोनाबद्दल बोलतोय?” त्याने प्रश्न मांडले.
“अर बा…” गंगूने सगळी हकिकत केश्याला सांगितली.
“पन कशावरून तू सांगतोस हे तुझ हाय?” गंगूने पुन्हा शंका काढली.
“हे दिसतय?” शिवाने त्याच्यावरती कोरलेलं ‘S’ हे अक्षर दाखवलं. “मला आजुन आठवतय हे मी कोरल व्हत.”
“मला नाय बा पटत, इतकी वर्स गेली आन तुला हे आठवतय.” आता केश्याने शंका काढली.
“आर हे माझ्या हाताने कोरल व्हत. आनि हा लोखंडी डाग दिलेला दिसतोय? घरी आनताना हे माझ्या हातून पडल आनि त्याचा पितळी पत्र्याला चीर गेली म्हनून केलं मी, नायतर बा ने बेदम मारला आसता. राक्षस व्हता तो.”

शिवाच्या आई-बापाबद्दल कोणाला काहीच माहीत नव्हतं, आज पहिल्यांदाच तो आपल्या पुर्वायुष्याबद्दल आणि आई-बापाबद्दल बोलत होता.
“शेवटी सावत्रच होता ना.”
“सावत्र?” गंगूने विचारलं.
“मी लहान असतानाच माझा बा गेला. आईन दुसर लग्न केलं. आन माझा छळ झाला चालू. माझ्या आईने पन त्याला खुप विरोध नाय केला. मातेर झाल बघ माझ. घरातून हाकलला मला. जेमतेम दहा वर्साचा व्हतो.” शिवाच्या डोळ्यात पाणी दाटलं.
“गाव सोडलं नि इकडे आलो. रस्त्यावर राहिलो, उपाशी पोटी पानी पिऊन दिवस काढले र मी. तेभी आई जिती आसताना. पोट भरायला काहीच नव्हत, भीक पन नव्हती मागायची. ठोकर खात खात ह्या धंद्यात पडलो.”

शिवाने शर्टाच्या बाहिने डोळे पुसले. केश्या आणि गंगूला पण भरून आलं. केश्याने शिवाला एका मोडक्या स्टुलावर बसवलं. गंगूने पाणी आणून दिलं.

“उगाच मागच्या आठवनी नको उगाळू.” केश्याने शिवाच्या खांद्यावर हात ठेवत म्हटलं.
“पन मग ते मेडल का काय ते तिच्याकड कस आल?” गंगू पुटपुटली. “म्हनजे तिच तुझी आई तर…” वाक्य अर्धवट ठेवत, कपाळपट्टिवर आठ्या उमटवत विचार करू लागली.
शिवाच्या चेहर्‍यावरचे भाव बदलले, त्याच्या चेहर्‍यावर आश्चर्य होतं. त्याने विस्फारलेल्या डोळ्यांनी गंगूकडे पाहिलं आणि तो परत कसल्याश्या विचारांच्या अधीन झाला.
केश्याला पण नशीबाच्या ह्या खेळीचं आश्चर्य वाटलं. “आर देवा! खरच आस असल? काय म्हनाव ह्याला देवाची करनी, नशीबात पन काय काय लिवलेल आसतय.”
गंगूचा चेहरा खुलला. शिवासाठी ती खुष झाली.
शिवा मात्र धीरगंभीर. त्याच्या डोक्यात काहीतरी चालू होतं.

“आर कसला विचार करतोयस? काय झाल? तुला नाय वाटत ती तुझी आई आसल?” केश्याने विचारलं.
“आसल. मागल्या दोन दिवसात जे काय काय झालं त्याचा अर्थ आता कळतोय मला.” शिवाची नजर शुन्यात हरवलेली.
“म्हन्जे?” गंगूने विचारलं.
“म्हन्जे का माझे पाय तिच्या खोलीकड वळाल, का मला तिच्या एकलेपनाबद्दल वाईट वाटलं, का तिची काळजी वाटून राहिली आनि का शंभराची नोट माझ्या हातून नकळत गेली.”
गंगूने मान हलवून सहमती दर्शवली. “आन दुपारलाच तू मला बोलला व्हता की तुला तिला कुठतरी पाहिल्यागत वाटतयं.”
“आर हा वरच्याचा संकेत आसल, तुझ्या आन तिच्या नशिबात भेट आसल म्हनुन तुला तशी बुद्धी झाली.” केश्याने शिवाला वडीलधार्‍या माणसाच्या भुमिकेने समजावलं.
शिवाचा चेहरा धास्तावलेला होता.
“आता खुश व्हायच सोडून, असा उदास का बसलाय?” केश्याने शिवाला झटकला. “आता माय लेकरु झ्याक -हावा एकत्र.”
शिवाने नकरार्थी मान हलवली. “ते नाय शक्य.” शिवाच्या आवाजात गंभीरता होती.
“का र? येड लागला का तुला?” केश्याने शिवाला फटकारलं.
“लहानपनापासून जे हाल मी भोगलेत त्याला माझ्या सावत्र बा एवढी ती पन जवाबदार हाय. माझ आयुष्य नासवलं, ना निट आसरा, ना पोटाला चार घास. आर तो बा सावत्र होता पन ही तर सख्खी आई होती ना माझी? म का नाय कधी आडवला तिने बा ला?”
“हे बघ ती कशावरुन तुझ्या बा ला घाबरत नसल? तिला काय बोलायची, करायची मुभा नसल तर?”
केश्याच्या प्रश्नाने शिवा निरुत्तर झाला.
“आर आई तुझी ती. इतक्या वर्साने भेटली, त्या परमेस्वरानं गाठभेट घातली तुमची. आस करु नको शिवा, जे झाल इसरुन जा.” केश्याने समजावलं.
“आनि ती एकलीच हाय र, इतके महिने मी तिच्याकड जाते, लय मायाळू वाटते र.” गंगूने त्यात भर घातली.
शिवा थोड नरमला. “पटतय मला तुम्ही काय म्हनता ते.”
“उद्या जाऊ आपन तिकडे, बा तु भी चल आमच्यासोबतीन. म्हातारी लय खुष होईल आनि वस्तीवाले पन. तिची लय काळजी हाय समदयाना.”
गंगूने शिवाला बोलायची संधीच दिली नाही. ती खुप खुष होती, त्या दोघांसाठी.

रात्रभर शिवाला झोप लागली नाही. एक प्रकारची अधीरता, रुखरुख त्याच्या मनात होती.

सकाळी गंगू आणि केश्या त्याच्याकडे आले. “शिवा ए शिवा.” गंगूने शिवाला बाहेर बोलवण्यासाठी हाका मारल्या. शिवा स्वच्छ आंघोळ, बर्‍यापैकी कपडे करुन तयारच होता.
तिघेही थोड्या वेळात म्हातारीच्या घरी पोहोचले.

“आजे, ए आजे.” गंगूने दार ठोठावलं.
बराच वेळ काहीच चाहुल नव्हती.
“आजे..” गंगूने पुन्हा हाक मारली.
चार-पाच शेजारीही जमले. सगळ्यांना काळजी वाटू लागली. आता सगळ्यांनीच म्हतारीला हाका मारायला सुरुवात केली.
“काल रात्री खोकत होती जोरात” जमलेल्यापैकी एकजण बोलला “मला वाटलं नेहमीसारखं असेल..”
शिवालाही काळजी वाटू लागली. मनात शंकेची पाल चुकचुकली, भलते-सलते विचार येऊ लागले.
तेव्हड्यात म्हतारीने ग्लानीने भरलेल्या डोळ्यांनी दार उघडलं. सगळ्यांचाच जीव भांड्यात पडला.
“काय किती येळ ग.” गंगू फक्त रडायची शिल्लक होती.
“आग डोळा लागला होता.”
शिवाला तिथे आलेला बघून तिला आश्चर्य वाटलं.
“आजे तुझ्यासाठी खुषखबर हाय बघ. आनि आपल्या समदयांसाठी भी.” गंगूने तिने जमलेल्या सगळ्यांना सांगितलं.
“व्हय.” केश्याने शिवाच्या खांद्यावर हात ठेवत सगळ्यांची उत्सुकता वाढवली.
त्या सगळ्यांइतका शिवाही अधीर झाला होता, सगळ्यांची आणि म्हातारीची प्रतिक्रिया बघायला.

जवळ जवळ सगळ्यांनी काय खुषखबर म्हणून विचारलं. गंगू स्मित करत म्हातारीकडे बघत होती.
“बोल की ग, काय आहे?” म्हातारीने विचारलं. गंगूने शिवाकडे पाहिलं. त्याची नजर म्हातारीच्या चेहर्‍यावर खिळलेली. डोळ्यात तेच करूण भाव, त्यात काहितरी मिळवण्याची आस होती.

“आजे तु एकली न्हाईस. तुला एक मुलगा हाय.” म्हातारी थबकली, तिला आपल्या कानांवर विश्वास बसेना, पण पुढचं ऐकायला कान तरसलेले.
“हा शिवा हाच तुझा मुलगा.” गंगूने म्हातारीचा हात हातात घेतला.
म्हातारीच्या तोंडून शब्द फुटेनात. आश्चर्य आणि आनंद यामध्ये कुठेतरी तिच्या भावना अडकल्या. चेहरा केविलवाणा झाला.
“खरंच” गंगू हसत म्हणाली.
“मला तसभी काय आठवत नाय, पन…. आसल.” शिवाकडे बघताना म्हातारीच्या डोळ्यातून पाणी तरळलं.

गंगूने आणि केश्यानी सगळी कहाणी म्हातारीला आणि शेजार्‍यांनी सांगितली. सोबत आणलेलं मेडल दाखवलं.
कोणाला आनंद झाला तर कोणाला आश्चर्य वाटलं. म्हातारीच्या आश्चर्य, प्रेम, ममता, आनंद अशा सगळ्याच भावना उफाळून आल्या. शिवाच्या डोळ्यातही पाणी दाटलं.
“आये.” अस काही पुटपुटत तो म्हातारीसमोर उभा राहीला. तिने दोन्ही हात त्याच्या डोकयावरून फिरवले. “हा दिवस बघायलाच देवानं मला अजुन जिवंत ठेवली वाटतं.”
तिच्या अश्रुंचा बांध फुटला. गंगूच्याही डोळ्यातून पाणी वाहू लागलं. शिवाने मात्र स्वतःला सावरलं.

----

त्यादिवसापासून शिवा मोठ्या आनंदाने आपल्या आईसोबत राहू लागला. तिची काळजी घेऊ लागला. तिच्याबद्दलच्या कटू भावना त्याने मनातून काढून टाकल्या. तिच्याही जगण्याचं सार्थक झालं. झालेला स्म्रुतीभंश, आलेलं वार्धक्य तिच्या नशीबाच्या आड नाही येऊ शकले. पोटचा मुलगा इतक्या वर्षाने भेटलाच.
ह्यालाच तर नशीब म्हणतात. जे लिहिलेलं असतं ते मिळतचं. पण असं म्हणतात माणूसच स्वतःच आपलं नशीब घडवतो, आणि त्याबरोबर कधी कधी इतरांचही!
त्यानंतर शिवाने तीन-चार दिवस कामाला विश्रांती दिली.
एकदा त्याला रस्त्यात अदिलशेठ भेटला.
“क्या शिवा है किधर? दो-चार दिन आया नही तू माल लेके.” अदिलशेठने चौकशी केली.
“हां थोडा काम मे उलझा था. कलसे आयेगा.”
“ठीक है, और मैने सुना तुने तेरी झोपडी बेच दि.”
“और क्या करता, आपसेभी मांगा था, पर हुआ नही. तो कोई चाराभी नही था.”
“मैं तेरी मदत करना चाहता था खुदा की कसम, मगर तुने जो रकम मांगी थी बहुत ज्यादा थी.” आदिलशेठने त्याला समजावलं.
शिवा शांत होता.
“लेकिन हुआ क्या मां का ऑपरेशन?”
“अगले हफ्ते करनेका बोला है डॉक्टर.”
“और तेरा भाई है ना गांवेमे तेरी मांके साथ?”
“हां, उसने भी जोडा पैसा, बाकी मैने जोडा झोपडी बेचकर.”
“फिर रहता किधर अभी? फुटपाथपे?”
“नही सेठ. एक बुढियाके साथ. सिरपे छप्परके लिए कुछ ना कुछ तो करना पडेगा ना…. तो कर दिया.” शिवाने स्मित केलं आणि तिथुन चालू पडला.

----

दिवस असेच पालटत होते. म्हातारीची प्रकृतीही दिवसेंदिवस ढासळत होती. तिच्या शेवटच्या घटकेत तिच्या सोबत असणं शिवाच्या नशीबात नव्हतं. तो कामावर घराबाहेर असताना तिने प्राण सोडला. ती मरणघटका मोजत असताना गंगू मात्र तिच्यासोबत होती. म्हातारी गेल्याने तिला अतीव दुःख झाले.
शिवाने मात्र नेहमीप्रमाणे स्वतःला सावरलं. अश्रुंनी त्याच्या डोळ्याच्या कडा काही ओलांडल्या नाहित. आतुन तो निर्धास्त झाला होता. आता तो त्या खोलीचा मालक होता. सगळ्या गोष्टी जुळवून आल्यासारख्या त्याच्या पथ्यावर पडत होत्या.
त्यानंतर दोन दिवसांनी शिवा काही कामानिमित्त केश्याकडे आला. झोपडीबाहेर असताना शिवाला केश्याचा आणि गंगूचा संवाद कानी पडला.
“गंगे, आता उद्यापासून कामावर जायला सुरु कर. किती दिवस म्हातारी गेल्याचा सोक करनार अजुन? तिला जाऊन झाले की दोन दिवस.”
“तिचा माझ्यावर लय जीव होता रं. बघकी शेवटाला पन माझ्या हातूनच पानी घेतलं.”
“ते खर हाय, पन मला ह्या शिवाचं नशीब काही समजत नाय बघ, इतक्या वर्सानं त्याला आई भेटली पन महिन्या दिड महिन्यातच…. “
गंगूने आसवं टिपली, तिचा चेहरा गंभीर झाला. “बा, जाताना आजे मला काय बोलली म्हायतेय?”
“काय?”
“की शिवा तिचा पोरगा नाही. शिवाला वाटलं की ती आई हाय त्याची पन आजेला माहीत होतं की शिवा तिचा पोरगा नाही. ती मला म्हनाली की मला मागचं काही आठवत नसलं तरी मी कधी कोनाला जन्म दिला नाही हे पक्क. पन त्या लेकराला माझ्यात त्याची आई दिसली आनि भेटली, ते पन इतक्या वर्सानं, तर कसं मोडू त्याचं मन. लेकराला त्याची आई भेटल्याचं सुख तरी मिळालं आनि मला मरायच्या आधी आई झाल्याचं! शेवटी आई ती आई असते, ती खरी खोटी नसते.”
बाहेर शिवा सुन्न, निस्तब्ध उभा होता. हालचाल होती ती फक्त दुःखाश्रुंची, यावेळी मात्र त्यांनी डोळ्यांच्या कडा ओलांडल्याच.

– समाप्त –