मराठीभाषा : शुद्धी आणि समृद्धी

मान्य आहे. सन्मान केला गेला पाहिजे.

वात्रट मोड ----------
काही शब्द मराठीमधे सध्याही जसेच्या तसे आहेत. जसे
की बेकुब च्या पुढचे दोन शब्द.
वात्रट मोड समाप्त----------------

मुटेसाहेब, मी कोल्हापूरचा आहे. => शिव्यांचा नितांत आदर करतो.

हे शब्द सध्याही आहेत इतकंच म्हणायचं आहे. कृपया गैरसमज नसावेत

तुम्ही अत्यंत चांगला उपक्रम सांगितला आहे. रुढ मराठीत वेगवेगळ्या बोलीभाषांमधील शब्द, इंग्रजीला पर्यायी शब्द आणले तर मराठीची समृध्दी अजूनच वाढेल!

सांडशी
खकाणा
ऐनक
मेकुड
आव
गंज
गुंडी
कोपर
आंबिल

हे शब्द माझ्या मते बोलीभाषेत व लिखित भाषेत प्रचलित आहेत. हे शब्द आमच्या घरी [आम्ही नागपुरी नसलो तरी] बोलण्यात आहेत. फक्त ते त्याच अर्थी आहेत का हे माहित नाही

मुटेसाहेब, हे शब्द ह्या अर्थांनीच मला ठाऊक होते :-)! हुश्श! फक्त आव हा शब्द अ‍ॅमिबायोसिस किंवा पोटात आव पडणे ह्या अर्थी माहित होता. किंवा 'कसला आव आणतो अमका तमका माणूस हुशारीचा' अशा अर्थी. तुम्ही दिलेला अर्थ माहित नव्हता. गंज हा शब्द एका प्रकारच्या भांड्यासाठी वापरला जातो. स्वयंपाकघरात गंज, कुंडा, सतेले, कावळा, तामली, गुंडा, तसराळे, कलथा -उलथने, सांडशी/ चिमटा, ताट, ताटली, बगुणे, कळशी, तांब्या, फुलपात्र, ओगराळे, घंगाळे इ. इ. नावे आजही टेफ्लॉन वेअर, नॉनस्टिकच्या जमान्यात टिकून आहेत हेदेखील नवलच आहे.

येथील लिखाण उडवण्यात आले आहे, कारण कायद्यान्वये मायबोली गोत्यात येऊ नये म्हणून.

चांगला लेख मुटे साहेब. मी पण इथे जाणीव पूर्वक मराठी चांगले लिहायचा प्रयत्न करते. वर अकू ने लिहीलेले शब्द मी पण वापरते. माझ्याकडे दोन गंज आहेत. एक ताकाचा छोटा दुसरा पाण्याचा मोठा. मुलगी लहान असताना तिला काही मैत्रीणी गुंडी म्हणत. गुंड चे स्त्रीलिंग या अर्थाने. माझे मेव्हणे नागपुरी आहेत त्यामुळे त्यांच्या कडे भैताड, देउन देशील वगैरे शब्द्प्रयोग नेहमीचेच. चाळीशीपलिकडील ते मुलगे आईला माय म्हणतात ते एवढे छान वाटते सांगू.

>>तरी पण हे मराठीशब्द शक्य तेवढे वापरायलाच हवे. मात्र तसा अट्टाहास धरणे फ़ारसे लाभदायक ठरणार नाहीत.<<
अट्टाहास धरण्यात अर्थ नाही. खरेच. माझे गुरू आहेत त्यांच्याशी एकदा यासंदर्भात मी चर्चा करत होते. ते मला प्रयोगकलांचे सौंदर्यशास्त्र शिकवायला होते आणि त्यांचा भाषाशास्त्राचा अभ्यास आहे. एक लेख लिहित असताना आयकॉनोग्राफी, सेमिऑटिक्स या शब्दांना मराठी पर्याय काय लिहावा हा मला प्रश्न पडला होता. आम्ही बराच वेळ विविध शब्द बघत होतो. चिन्हमिमांसा, चिन्हशास्त्र पासून अनेक. किमान १५ तरी शब्द काढले होते प्रत्येकी पण दरवेळेला ह्या शब्दाचा अर्थ तंतोतंत लागू पडत नाहीये हेच जाणवलं. मग नवीन शब्द तयार करायचा प्रयत्नही केला जो अजूनच समजण्यासाठी अवघड बनतोय असं लक्षात आलं. माझ्याकडून हा सगळा अभ्यास करून घेतल्यावर सरांनी काही शब्दांना मराठी पर्याय शोधण्याच्या अट्टाहासातला फोलपणा समजावून सांगितला. वेगवेगळ्या शास्त्रा/ तंत्रांच्या संदर्भातले ठराविक शब्द/ संज्ञा हे भाषांतरीत करण्यापेक्षा ती संकल्पना समजण्याकडे जास्त लक्ष देणे गरजेचे आहे हे ही अधोरेखित करून दिलं. माझ्यामते सॉफ्टवेअर आणि हार्डडिस्क आणि ब्लॉग यांना पण आपण याच यादीत घालू शकतो.

बाकी प्रदेशाप्रमाणे भाषेचा पोत बदलतो आणि त्या पोताला अनुसरून लिहिलेली भाषा (मराठीच नव्हे इतर कुठलीही!) ही अशुद्ध असू शकत नाही. परंतू कार्यालयीन कामकाजामधे किंवा तत्सम काही ठिकाणी सुसूत्रता ठेवण्यासाठी प्रमाण भाषा असण्याची गरज पडते. आता अमुकच प्रमाण भाषा का? इत्यादी वादात जाण्यात अर्थ नाही. आपल्या आपल्या प्रदेशाच्या लहेजाबरोबरच ही प्रमाण भाषा पण माहित असणे अतिशय गरजेचे आहे असे मला वाटते.

त्याबरोबरच इतर भाषांतून अनुवाद केल्यासारखे जे वाकप्रचार(अजून पाय मोडता येत नाहीये) हल्ली प्रचलित झालेले आहेत ते मात्र मराठी भाषेची हानी करणारे आहेत. उदाहरणार्थ माझी मदत, त्याची मदत इत्यादी.. हिंदीमधे मेरी मदद, उसकी मदद असं म्हणतात त्याचं हे तसंच्या तसं भाषांतर. मराठीत मला मदत करणे, त्याला मदत असं योग्य आहे खरंतर. पण बिनदिक्कतपणे टिव्हीवर आपल्याला तेच सतत ऐकवले जाते (याठिकाणी काही जण ऐकवल्या जाते असेही म्हणतील. ते मी कधी एरवी ऐकले नसले तरी असा प्रयोग कुठून आला असावा याबद्दल कुतूहल आहे.)

बाकी तुम्ही सांगितलेली ही यादी >>टोंगळा,घोटा,वज,हिडगा,गंज,गुंडी,कोपर,भेद्रं,चारं,टेंबरं,धान,आंबिल,सुतना,मनिला,
खकाणा,भोकणा,लमचा,इच्चक,चेंगड,सांडशी,बुहारा,पिलांटू,बंबाड,लल्लाऱ्या,माहुरा,बोथर,टालगी,
जित्रुब,पहार,बाज,जुप्न,सुदा,नावकुल,नावनाव,बंदा,सप्पा,सिद्दा,अध्धर,ऐनक,बेकुब,आव, कवटा,खाती, कंदोरी,शायवान,तुत्या,इरित,वार्त,वार्ती <<
अर्ध्याहून अधिक शब्द आम्हाला माहित सुद्धा नाहीत. कारण बहुतांश शब्दांना प्रादेशिक सीमा आहेत. गंज, गुंडी, धान, आंबिल, खकाणा, सांडशी, जित्रुब (म्हणजे जित्राबं = जनावरं असंच ना?), पहार, बाज, ऐनक (हिंदी, चष्मा?), आव इत्यादी सोडल्यास. कोकणातल्या माणसाला तर हे पण शब्द माहित नसतील. त्यांचे शब्द आम्हाला नवीन, नागपुरापर्यंत तर ते अजूनच अनोळखी.
असं असताना या सगळ्यांना प्रमाणभाषेत स्थान मिळावं कसं?
बाकी सर्वच शब्दांचा अर्थ कृपया स्पष्ट करावा म्हणजे आमच्या ज्ञानातही भर पडेल.

>>टोमॅटोला भेद्र हा पर्यायी शब्द प्रमाणभाषा का स्विकारीत नाही हे गौडबंगालच आहे.प्रमाणभाषेत टोमॅटोला बेलवांगे हा मराठी शब्द आहे पण अर्थसुचक नसल्याने तो मराठीत वापरला जात नसावा.<<
टोमॅटो हे फळ मिरची, बटाटा यांच्याप्रमाणेच मुळात भारतीय नाही हे तुम्हाला माहित असेलच. बटाटा हा मूळचा पोर्तुगीज शब्द आपण मराठीत सहजपणे घेतलेला आहे हे ही माहित असेलच तुम्हाला. दुर्दैवाने मला तरी भेद्रं म्हणजे टोमॅटो हे माहित नव्हते. ते सांगितल्याबद्दल आभार पण भेद्र हा शब्द ठराविक भागातच प्रचलित आहे असा माझा समज झालाय. तर तो प्रमाणभाषेत कसा वापरावा?

खरंतर असे अनेक शब्द विविध भाषांच्यातून आपण घेतलेले आहेत. आपले मानलेले आहेत. ज्याचा उगम विसरला गेलाय ते मराठीच झालेत ज्यांचा उगम अजून आपल्याला माहितीये ते परके वाटतायत.
भाषा अशीच वाढत असते. संपन्न होत असते. हे प्रत्येक भाषेच्या बाबतीत आहे.

बाकी आधी घरातल्या वातावरणामुळे आणि मग नंतर सतीश आळेकर, समर नखाते, राजीव नाईक या गुरूंच्यामुळे पूर्ण मराठीच बोलायची सवय लागलीये. त्यामुळे शक्य तेवढं पूर्ण मराठीच बोललं जातं.

माझी एक शंका कोणत्या बाफवर योग्य होईल हे समजत नाहीये. या बाफचा विषय योग्य वाटतोय.

मराठी भाषेतले काही उच्चार हे पेठीय आणि इतर वेगवेगळे आहेत. च च्या उच्चारावरून ते लगेच. लक्षात येतं.

ज आणि ज़ , च आणि च़, छ आणि छ़
याशिवाय फ़ (दंतव्य) आणि फ ( ओठांचा वापर करून उच्चार)

असे काही फरक काढूनच टाकावेत का अशा काही चर्चा पाहण्यात आल्या. ऋ आणि रु यातही हल्ली खूपसा फरक केला जात नाही. तर हे फरक काढूनच का टाकू नये असा एक प्रश्न चर्चेत आहे. त्यावर दोन्ही बाजूनी अनुमोदने येत आहेत. असे आणखीही काही शब्द, अक्षरं, उच्च्चार आज बदलताहेत. त्यांची शुद्धी करावी कि आपणच बदलावे ?

याबद्दल काय वाटतं ?