gaolaI maaš gaolaI itz\yaar dovaLakDo yaoXTI qaaMbalaI tsaÜ dada pTkna ]BaÜ rvalaÜ. Gaamaana jaIva hOraNa JaallaÜ tovaa kdI yaokda ]tartMya AsaaM tok JaallaaM. kala saasarvaaDIk baayalaok saÜDUk gaollaÜ dada Aaja prt [laÜ. saasaU mhNaa hÜtIÊ ‘dadanaU Ê [lyaat to caar idvasa rvaa’ mhNaanaÊ pNa AaMbyaaÊ kajaIcyaa idvasaat saasarvaaDIk rvalaMya tr Aayao gaaLInaI ]cCad krtlaI (aM toka zavak hÜtaM. baayala kÜNaatrI vaarXyaacyaa lagnaat gaollaI tI itkDoca caar dÜna idvasa rvatlaI hÜtI. jamaat tXaI roTaroTI k$na dadana yaoXTItsaUna paya Baayar kaDlyaana. ]tartukxaNaI itz\yaar gaabatINa idsalaI. caar maaXao ipXavaot Takucao mhNaana dadacaI pavalaaM itkDo vaLlaI. KraM tr yaotanaa vaoMgaulyaa-saUna maaXao AaNaucaÜ tocaÜ ivacaar hÜtÜ pNa ]nhaL\yaacao idvasa .. yaoYTItlaI gadI- AaiNa ]kaDÜ baGaUna dadana tÜ ivacaar saÜDlaÜ. tasaa idD tasaat maaXyaaMcaÜ icaKla JaalaÜ AsatÜÊ magao maaDacyaa mauLar TakUna dovacao laagalao Asato. itz\yaavarcyaa gaabaitNaIkDo manaasaarKo maaXao idsanat. naaya mhNaak caar dÜna maÜzo maaXao hÜtoÊ pNa gaabaitNaIna saaMgalaolaI ikmmat dadak prvaaDacaI naaya hÜtI. Aayaona mhTlaolaona yaotanaa maaXao gaavalao tr AaNa mhNaana pNa Aata ivacaar k$na ]pyaÜga naaya (a tocyaa laxaat [laa. ‘mhNajao Aaja kaya maaXao panaat pDacao naayaʒ ivacaar krIt tÜ vaaTok laagalaÜ. ‘jar rÜjacaI gaabatINa maaXao Gaovana vaaDIyaot [laI AsalaI tr Aayaona Gaotlaona puroÊ naayatr imayaa baajaarak gaolaMya mhNaana tI vagaI rvalaI tr magao Aaja nausatI takacaI kDI panaat pDtlaIÊ %yaapoxaa vaaTot gaabatINa gaavalaI tr itkaMca ivacaa$k hÜMyaaʒ AsaÜ ivacaar krIt dada kdmaana Gaama fusatÊ GarcaI vaaT QarlaI. dadana DaMbarI rstÜ saÜDUna pananaIt pavala TakUk toka tI rÜjacaI gaabatINa idsalaI. ‘[t@yaa lavakr ihcao maaXao saMplao kaya kayaƒ ivacaar krItÊ dadana gaabaitNaIk saad GaatlaI. ‘gao hyaMta kpLar vajaaM ksalaa gaoƒ ‘vajaaMÆ gaabatacyaa kpaLar maaXaaMcyaa vajaa ʒ tI baDbaDt fuDo gaolaI. ‘gao jara ]BaI rvaÊ maaXyaaMcaI TÜplaI ]tr Ê maI bagatMya trI kaya haDlasa taʒ dadacyaa manaat ‘calaa AajacaI saÜya JaalaIʒ hÜ ivacaar [laÜ. ‘jara hat laava paTokʒ mhNataxaNaI dadana itcaI TÜplaI ]t$k madt kolaI. TÜplaI tXaI BarlaolaI hÜtI. ‘Aaja ekadXaI Aasaa kI kayaÆ tU BarlaolaI TÜplaI Gaovaana prt calalasa tIƒ ‘iXaraM pDÜ maaJyaa AazvaNaIvarÊ imayaaM maaXyaaMcaÜ ivacaar krtMya AaiNa Aaja ekadXaI idsataʒ dadana manaatlyaa manaat AaplaI dÜnaya gaalafaDaM vaajavana Gaotlyaana. ‘ekadXaI KMyacaI ro dadaÊ kala punava JaalaI maaroƒ gaabaitNaIna dadak AazvaNa k$na idlaI. ‘maga Aaja kaya laa^k pÜiNa-maa krtt kayaÆ itMyaa maaXao tXaoca Gaovana calalasa tIÆ ³ calaa maajaÜ p`Xna sauTlaܴʒ dada AavaMDÜ igaLlaÜ. ‘maaka kaya maaXao Kplaolao naukÜ AasatÊ pNa mait-k JaalaaM mhTlyaar maaJao maaXao kÜNa Gaotla܃ ‘mait-kƒ dadlyaacyaa manaat car- Jaalaa .. sakaLI sakaLI kÜNa gaolaÜÆ kalapya-Mt kÜNa iXak naaya KÜk kaya AaiNa Aaja ekdma mait-kÆ ‘AgaoÊ kaya saaMgatsa kayaÆ kÜnaacyaa Garatƒ Aata mhatarokDsaUna baatmaI kaDUkca hÜšÊ Garak jaayapya-Mt QaIr QarNaaM toka Xa@ya naaya hÜtaM. ‘baamaNaacyaa GaratÊ tuka zavak naayaƒ ‘baamaNaacyaaÆ Kyalyaa baamaNaacyaaÆ ³Aata ro ekdma kÜNa gacaaklaÜÆ´’ dadacyaa DÜ@yaat ivacaar [laÜ. ‘baaL\yaacyaa. baaL\yaacaI maaš gaolaI mhNata. Aa<aa kÜNatrI saaMgaI hÜtÜʒ gaabaitNaIna TÜplaok hat GaatlaÜ. ‘iXaraM pDÜÊ baaLÜ mhNajao GaratlaÜ maaNaUsaÊ mhNajao Aata itkDo jaavaMcaa [laa. mhNajao Aata maaXao kaya naXaIbaat naaya. Aata (a mhatarocao maaXao GaotlaMya tr ]Va gaavaak saaMgat ifrtlaIÊ dada maaXao Gaovaak qaaMbalaÜ mhNaana. vaLKIcaI gaabatINa AsalaI tr (Ü GaÜTaLÜ jaata. AadIca sagaLo maaJyaa naavaana Kar KattÊ GarkarNaI vaaMgaDa saarkÜ saasarvaaDIk jaayat yaot AsatMya mhNaana. AadIca maaXao GaotlaMya AsatMya tr baraM Jaalaa AsataÊ Aata maaXao ksalao dÜMparcaa jaovaaNa gaavatanaa maaramaar. pNa baaLÜ AaplaÜ maaNaUsaÊ tocyaa madtIk jaavaMk hÜyaaM’. ‘itMyaa maaXao Gaotlasa kayaÆ tr Gao naayatr maaka jaavaMdoʒ gaabaitNaIna dadak jaagaÜ kolaona. ‘hÜya trÊ Aata vaaDIyaor mait-k JaalaaM mhTlyaar maI kaya tujao maaXao GaovaM ka kayaÆ baaL\yaar hÜ AsaÜ p`saMga [laÜ AaiNa tuka maaXyaaMcaa pDlaahaMʒ AsaaM kaya trI baDbaDt dadana qaMyasaUna paya kaDtÜ Gaotlyaana. ‘Aro maolyaaÊ jara paTI kpLar caZvana dIʒ gaabatINa baDbaDt rvalaIÊ pNa dadana laxa idlyaana naaya. kala saasarvaaDIk maaXao Kavak gaavatlao hÜtoÊ tr toMcyaat saÜmavaar krtt. maovaNaÜ ksalaI pÜqaI vaacata mhNaana KaNat naaya. ‘iXaraM pDÜ maolyaacyaa tÜMDarÊ pÜqaI vaacaUna kÜNaacaa BalaaM jaataÆ vagaIca naaTkaM maolyaaMcaIÊ ’ dadana maovaNyaak caar gaaLI GaalaUna Gaotlyaana. KraM tr gaolao dÜna tIna idvasa toka sau@yaacaa doKIla dXa-na JaallaaM naayaÊ mhNaana Aaja ]pasa saÜDUk gaavaat tr taMya naaya. ‘maDa jaaMva mhatarocaa maXaNaatʒ dadana maolyaa mhatarocaa maD\yaak maXaNaacaI vaaT daKvalyaana. ‘gaolyaa mhatarocaa maDaM maXaNaatca jaatalaa mhNaa’.AapNa jara jaÜraMt baÜlalaMya (a tocyaa laxaat [laa AaiNa dada jara varamalaÜ. ‘KMyacyaa mhatarok maXaNaak Gaalatsa ro dadaÆ saaXavaona kaya kÜMbaÜ ibaMbaÜ Gaatlaona naaya idsataÊ ’ vhaLacyaa ZÜparBar paiNayaat gaÜrvaaM saÜDUna basalaolyaa pklyaana dadak Aavaaja idlaÜ. ‘AroÊ itMyaa hDo kaya krtsaƒ dadana camakana pklyaakDo bagalyaana. ‘Aata mhXaI Gaovaana vhaLar maI kaya duQa kaDtlaMya kayaƒ pklyaacaÜ p`Xna. ‘vagaIca faT@yaat paya GaalaU nakÜ ro maolyaaÊ itkDo baÜMbaabaÜMba JaalaI AaiNa tuka mhXaIMcaa bara saucataƒ ‘kÜNa KMya baÜbaaTtaÆ imayaaM tr kaya Aayakak naayaʒ pklyaak p`Xna pDlaÜ. ‘Aro maolyaa baaL\yaacaI maaš gaolaI tr kÜNa baÜbaaTla܃ dadana calata calata vaa@ya pUNa- kolaa. ‘kayaÆ maašÆ kaya saaMgatsa kayaƒ pklyaana saUr badlalaÜ. ‘sakaLpasaUna kaya x.x.x. tÜDI hÜtsa kayaÆ tuka zavak naaya saaMgatsa t܃ ‘XaPpt roÊ maI gaÜrvaaM saÜDUna GaatlaMya tÜ baagaat AasaMya. pNa maašcaa kaya Aayakak naaya maI. tuka kÜNaI saaMgalaaƒ pklyaak gaavaat Asaana kaya zavak naaya (a eokana dadana vagaIca Baava KavacaÜ zrvalyaana. ‘kÜNaI kaya saaMganaa. paNaI Gaala mhTlyaar GaalaUcaa ... tuka mhayat Aasaa maaÆ tovaaM laÜMbata kaya ta ivacaa$ nakÜ. AadI gaÜrvaaM baaMdana yao AaiNa jagalyaak AaiNa dajaIk inarÜp dI. toMka zavak AsatalaaM mhNaaʒ dadana manaatlyaa manaat fuDcaI tyaarI k$k GaotlaI. ‘jagalyaak zavak Asalalyaar maaka saaMgatlaÜ naaya t܃ ‘Aata itMyaa vaoL Gaalava nakÜ . Aasasa tsaÜ jaa AaiNa jagalyaak fuDcaI tyaarI k$k saaMgaÊ maI GarakDo hI ipXaI zovatMya Ê Aayaok saaMgatMya AaiNa tsaÜca jaatya baaLgyaakDoÊ kaya samaajalasaƒ dada GaayaGaayana vaaTok laagalaÜ. ‘Aata tÜMDar pklaÜ gaavalaÜÊ mhNajao GarakDo caaya KavaMk yaoL gaavaacaÜ naaya idsata. trI baraM maI toka jagalyaak saÜdUk pazvalaM naayatr barÜbar [llyaar tabaDtÜba QaavaM maa$caI laagatlaI hÜtIÊ ’ dadana manaatlyaa manat ihXaoba GaatlaÜ. pklyaana kazI hatat Gaovaana mhXaI paNaIyaatsaUna Baayar kaDlyaana. ek dÜna mhXaInaI paNyaat ftkla maarlalaI tovha pklyaak %yaa ZÜparBar paNaIyaat ]tracaa laagalaa pNa Aata Gaaya maa$k hܚ hÜtI. ‘fTkI [laI hoMcyaavarʒ pklyaana mhXaI hakUk naohmaIcaÜ maM~ ]ccaarlaÜ. jagalaÜ AaiNa dajaI dukana baMd k$na jaovaMk Garak jaavacyaa AadI fuDcaI saÜya k$k hܚ hÜtI. mhXaI kXaobaXao gaÜz\yaat GaalaUna pklyaana Aayaok saad Gaatlyaana. ‘jara mhXaIMkDo baga gaoÊ toMka kaya paNaI ibaNaI hÜMyaa tr dIÊ maI jaatMya gaoʒ krIt pklaÜ Baayar pDlaÜ. ‘Aro prkasaaÊ itMyaa calalasa KDoƒ krIt pklyaacaI Aavasa Baayar [laIÊ pNa pklaÜ koMvaaca naayasaÜ JaallaÜ. ‘kaya k$caa (a JaIlaacaaMÆ gaÜrvaaM vhaLar nhotlaÜ mhNaana imayaa paNaI BarIt basaak naaya. Aata maaka trNaI bagalyaanaI sagaL\yaanaI... tovha mhXaIMka paNaI tU dI AaiNa AamaI jaatÜM gaava ]MDrak ʒ pklyaacaI vaaklaolaI Aavasa baDbaDt Garat gaolaI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . laaMbasaUna pklaÜ yaota (aM bagaUna dajaIna saad Gaatlyaanaʑ ro pklyaaÊ Aro nhosaaNa sauTasar Qaavatsa KMyaƒ hvaaLI GaalaIt pklaÜ KL\yaat [laÜÊ ‘tukaca XaÜQaUk [llaMyaÊ mhTlaaÊ tujaI maajaI caukamaUk JaalaI tr prt tuka saÜdUk maI KMya jaaMvaƒ ‘maaka saÜQaUkÆ maI idvasaBar hMyaca tr AsatMya dukanaarÊ DÜLo ]GaDlasa kaya maI idsatlaMya. vaayaMca paNaI pI AaiNa magao saaMga Qaavatsa ik%yaak t܃ ‘qaaMbaak savaD naaya maakaÊ dada inarÜp idlyaanaÊ tbaDtÜp fuDcyaa tyaarok laagaa mhNaanaʒ pklyaana poLor basakNa marlaI. dajaI idlaolaaM paNaI tÜMDak laavaIsarÊ dajaIna jagalyaak hak maa$na AaNalyaana. ‘fuDcaI tyaarIÆ ksalaIÆ kÜNaak pÜcavaMk jaavacaa Aasaa kayaƒ [tI dajaI. ‘hÜya tr kayaÆ gaavaa gavaaNaok jaavacaI tyaarI kolyaar fuDcaI tyaarI mhNattƒ pklyaak jara ragaca [laÜ. ‘Aro pNa ZkalalaÜ kÜNa taM saaMgaXaIt kaya KaMVar itrDI Gaovaana gaavaBar saÜdUk jaaMva maI kÜNa maolaÜ t܃ ‘baaL\yaacaI maaš gaolaIÊ dadana saaMgalyaanaʒ pklyaana vaayaTacaI baatmaI kanaar GaatlaI. ‘dadlyaana saaMgalyaanaÆ tÜ saasarvaaDok gaollaÜ maaÆ tÜ [laÜ kQaIƒ jagalyaana caÝkXaI kaDlyaana. ‘tÜ nauktÜ [laÜÊ itT\yaarsaUna. mhNajao JaalaaM kayaÆ maI vhaLar mhXaI Qauya hÜtMyaʒ pklyaana tocaI kqaa sau$ kolaI. ‘sakaLIca gaÜrvaaM saÜDuna GaatlalaMyaÊ tovha mhTlaa mhXaI paiNayaat Gaalaucyaܒ. ‘Aro dadacaaM kaya ta saaMgaÊ tujyaa mhXaIr fTkI [laI tIʒ jagalaÜ. ‘taMca saaMgatyaÊ itMyaa mhdI mhdI baÜlaa nakÜʒ pklyaak jara ragaca [laÜ. ‘bagatMya tr kayaÊ kÜNatrI pananaItsaUna Qaavat yaota’. ‘dada Qaavat [laÜÊ fuDoʒ dajaIna prt pklyaak ivaYayaavar haDlyaana. ‘tr tÜ saurgaÜÊ Aaplyaa %yaa hocaÜ ro... kaya vaXaaD pDlaaM naaMva tocaaM taMʒ pklyaacaI gaÜYT saMplalaI naaya. ‘pklyaaÊ Aata dadacaa kaya taM saaMgalasa naaya tr kanapaTat Katlasa haMʒ dajaI ragaar JaalaÜ. ‘taMca saaMgatMya tr... tr saurgyaa...’ ‘Aata dadacaaM baÜlaak kaya GaoXaItƒ ‘dadlaÜ maaka gaavalaÜÊ toNaaM maaka tumaka inarÜp dovak saaMgalyaana AaiNa savata Garak gaolaÜ.... Jaalaa samaaQaanaƒ pklyaana hat naacavalao. ‘Aro pNa dadlyaak kÜNaI saaMgalaaMÆ AamaI sakaL pasaUna hMyasarca basalaMhÜÊ trI Aamaka zavak naaya AaiNa dadlyaak baaLgaÜ KMya BaoTla܃ ‘Aata kÜNa gaolaI AsaaM dada KÜTa saaMgaat kayaÆ mhatarI sakaLI barI hÜtI AaiNa Akra vaajata basalyaa jaagaor AaDvaI JaalaIʒ pklyaana dÜnaacao caar krIt baatmaI purI kolaI. ‘AsaaM saaMgalaya naaya tr ho nakÜ taM ivacaarIt rvatlaoʒ pklyaana ivacaar kolyaana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gaatlaolao baro kpDo dadana nhaNaIyaot Taklyaana AaiNa hap pÐT AaiNa gaMijaÍak GaalaUna dadlaÜ Garat [laÜ. Aayaona hatat idlaolaÜ caa caÜ kÜp tÜMDak laavaana toNaa KalaI zovalyaana AaiNa KaMVar ek faTkÜ Tavaola TakUna tÜ vaaTok laagalaÜ. baayala barÜbar Asalyaar baraM JaalaaM Asata AsaaM toka vaaTak laagalaaMÊ mhNajao Garat baayalamaaNasaaMcaI yaovasqaa bagaUk [laI AsatI. ‘baamaNaaMcyaa Garat naayatrI ekdma Aat jaavacaaM laagaNaa naaya’ dadlyaana savatacaI samajaUt GaatlaI. baaLgyaacaa Gar javaL [laaM tsaÜ dadlyaacaÜ paya ADKLak laagalaÜ. ‘sadak barÜbar Gaotlyaar baraM’ yaa ivacaarana tocaI pavalaaM sadacyaa GarakDo vaLtlaI hÜtI. ‘pNa sada hÜ baaLgyaacaÜ XaojaarIÊ tovaaM tÜ kdIca itkDo pÜcalaÜ AsatlaÜ. vaarXaI AsalyaamauLo toMcaa itt@yaasaaM baraM naaya mhNattÊ pNa trI AXaa yaoLak kÜNa pazIfuDo bagaucaÜ naaya. maašcaa baraM vaayaT iktI vaajata Jaalaa kÜNa jaaNaoÆ pklyaak maolyaak sagaL\yaa jagaacaI baatmaI Asata pNa gaavaat kaya Jaalaa zavak naayaʒ dada savataca baDbaDt calaa hÜtÜ. baaLgyaacaa Gar [laa tsaÜ dadana qaaMbaana jara laaMba ]BaÜ rvaana kana Tvakarlyaana. ‘baaLgyaacyaa GarakDo kaya gaDbaD idsaNaaM naaya. kÜNaacaÜ rDNyaacaÜÊ AaraDNyaacaÜ Aavaaja pNa yaoNaa naaya. baakI kÜNa Garat nasalaI trI vayanaI Garat AsatlaI. sadacyaa GarcaI baayalamaaNasaaM pNa itkDo pÜcalaI AsatlaI. kÜNaacaÜ trI Aavaaja yaovak hÜyaÜ. baaLgaÜ Garat ekTÜca Aasaa kI kayaÆ maolyaa pklyaana jara laxa idlyaana tr kaya JaalaaM AsataÆ Aata pMcaayatI [laI. AaQaIca caar maaNasaaM jamalaI AsatIt tr jaavak kaya vaaTNaaM naaya. Aata ekdma Garat jaatlaMya ksa܃ ivacaar krta krta dadana hLUca vaakana baaLgyaacyaa Garat bagalyaana. ‘kÜNa ro tÜÆ dada kaya roƒ baaLgyaacyaa p`Xnaar dada camaaklaÜ. ‘iXaraM pDÜ maaJyaa tÜMDarÊ Aata KDo lapaMƒ ivacaar krIt dadana paya fuDo TaklyaanaÊ ‘imayaaMca tÜ.’ ‘baaLgyaacyaa tÜMDar najar TakU kaya nakÜʒ hÜ ivacaar krIt dada KL\yaat [laÜ. baaLgyaakDo bagaUna vaaTNaaM naaya maašcaa kaya baraM vaayaT Jaalaa Asaat AsaaMÊ pNa ivacaartlaya kayaƑ dada manaat mhNaalaÜ. ’kaya ro dadaÊ dÜMparcaÜ calalasa KMyaƑ baaLgyaacaÜ p`Xna. ’KMya naaya .... sahjaca ....‘ ’sahjacaÆ KaMVar Tavaola TakUnaƑ baaLgyaana AajaUna caÝkXaI kaDlyaana. ’naaya vagaIca. rs%yaana jaaya hÜtMya tovha jaraM qaaMbalaMyaʑ dadak kaya baÜlaaMcaaM kLnaa. ’baraM Jaalaa [lasa tÜÊ basa jaraÊ paNaI pI AaiNa magao jaaʑ baaLgaÜ paNaI AaNaUk vaLlaÜ. ’nakÜÊ paNaI ik%yaakÆ basatMya imaMyaa hMyaʑ dadlyaak kaya kLnaa. ’(a baaLgyaacyaa mastkar pirNaama JaalaÜ kaya kayaÆ Garat tr kÜNa idsaNaaM naaya AaiNa gaabatINa saaMgata maaš gaolaI mhNaanaÊ Aata ro kaya k$yaaƑ maga dadana iBaMyat iBaMyat ivaYaya kaDlyaana. ’maašcaaM kaya taMƑ ’maašcaa kaya taƑ baaLgyaak vaaTlaaM dada naohmaI prmaaNaa maašcaI caÝkXaI krta mhNaana. ’naaya maašcaa ksaaM calalaMhaƑ dadlaÜ kurkurlaÜ. ’maaš Aaja sakaLIca gaolaI.‘ dadlyaacaÜ jaIva BaaND\yaat pDlaÜÊ ’mhNajao maaš AaTaplyaacaI baatmaI KrI hÜtI tr‘. ’kala pya-Mt tXaI kaya vaata- naaya hÜtIÊ imayaa saasarvaaDIk gaolaolaolaMya‘. ’kalacaaM kaya Gaovaana basalaMÊ Aaja sakaLIca zrlaaMʑ baaLgaÜ saaMgaak laagalaÜ. ’dadlyaacaaM kaya KraM idsaNaa naaya. [kDo itkDo bagata kaya Ê Garat jaaga Gaota kayaƑ baaLgyaacyaa manaat [laaM. ’dadaÊ Aro XaÜQatsa kayaÆ pana baIna kaya vhMyaaƑ baaLgyaana ivacaarlaana. baaLgyaacyaa laxaat [laaM mhNaana dada jara varamalaÜ. ’nakÜ ro pana nakÜÊ imaMyaa sahjaca bagaI hÜtMya.... itMyaa maašcaa kaya mhNaa hÜtƑ ’maaš maaMÆ sakaLIca gaolaIÊ maI jaatlaMya hÜtMya kuDaLak pÜcavak‘. ’kuDaLak pÜcavakÆ kuDaLak ik%yaak roÆ AamaI kaya maollaÜMƑ dadana ivacaarlyaana. ’vaXaaDI yaova ro maaJyaa tÜMDarÊ AXaa p`saMgaak maollaÜM hÜ Xabd yaota nayao hÜtÜʑ dadana jaIBa caavalaI. pNa baaLgyaacaÜ laxa naaya hÜtÜ. ’tumaka AaiNa trasa ik%yaaÆ GarkarINa kuDaLak jaatlaI hÜtIÊ tovaa irxaat GaatlaMya AaiNa paTvana idlaMya‘. ’maollyaa maaNasaak irxaat GaalaUna pazvalyaanaÆ GarkarNaI barÜbarÆ (a baaLgyaacaa kpaL ibapaL ifrlaaM ka kayaƑ dadacyaa manaat ivacaar [laÜÊ ’trIca kÜNaak kaya zavak naaya idsataʑ dada manaatca mhNaalaÜÊ AaiNa magaoÊ ’pNa kuDaLak ik%yaak pazvalasaƑ toNaa ivacaarlyaana. ’kuDaLak ik%yaa mhNajaoÆ Aro sakaLI maumbaOcaI rolvao Asata naayaÆ toNaa jaatlaI hÜtI tIʑ (a dadlyaacaa kaya KraM idsaNaaM naaya. ’Aata hI mhatarI irxaatca gaolaIÊ kaya rolvaot gaolaIÆ kaya kLak maaga- naaya. Aata kaya ivacaaÉƑ dadana ivacaar k$k laagalaÜ. ’qaaMba maI jara paNaI AaNatya tuka‘ mhNat baaLgaÜ Garat gaolaÜ. ’trIca maI mhNatya magaasapasaUna Garat kÜNaacaÜ rDNyaacaÜ Aavaaja naaya kaya naaya. vayanaI kuDaLak pÜcavak gaolaI. (a baaLgyaak maašba_la kaya zavak Aasaa AsaaM vaaTNaaM naaya‘. baaLÜ Garat Asaasar Baayalyaa Baayar pLana jaavacaaM AsaÜ ivacaar dadacyaa manaat [laÜ. ’pNa AsaaM pLNaaM baraM idsaNaaM naayaÊ baaLgaÜ kaya mhNaatÆ fTkocaÜ vaaMkÜ yaova %yaa pklyaarÊ maolyaana inarÜp idlyaana kaya naaya kÜNaak zavakÆ kaya dajaI KMya pasalaÜ pDlaÜha. kQaI maolao vaoLar yaovacao naayaʑ dadana sagaL\yaaMk gaaLI GaalaIt caPpla payaat sarkvalyaana. ’baaLgaÜ AajaUna Garat Aasaa tÜpya-Mt hMyasaUna pL kaDUk hÜyaÜʑ toNaaM zrvana Taklyaana. itt@yaat toka jagalaÜ AaiNa dajaI yaotanaa idsalao. ’maolao ]XaIraM [lao trI sagaLI tyaarI k$na [laolao idsattʑ dajaIcyaa KaMVar iXaDI bagaUna dada pTkna fuDo JaalaÜ. ’ro hyataM saamaana zovaaM hkDoÊ maI kaya saaMgatMya ta Aayakaʑ dadana sau$vaat kolaI. ’maI pklyaak laakDaMcaI saÜya k$k fuDo QaaDlaMyaÊ tovaaM tocaI kaLjaI k$k nakÜÊ baakI saamaana AaNaUk maaNasaaM pazvalaItÊ ‘ dajaIna Aaplaa kama caÜK kollyaana. ’kuMBaarakDo kÜNa gaolaÜ roÆ‘Ê dajaIna jagalyaak ivacaarlyaana. ’imaMyaa [jaUk inarÜp idlaMyaÊ tU tocaI kaLjaIca k$ nakÜʑ jagalyaacaaM ]<ar. ’hyasar maolyaanaU kayatrI GaÜL JaalaÜ haÊ baaLgyaak kaya p<yaa naaya haƑ dada gaujagaujalaÜ. ’AaMÆ baaLgyaacaI Aavasa gaolaI Garat AaiNa baaLgyaak zavak naayaÆ da$ Kavana [lasa kaya ro sakaLI sakaLIƑ ’Aro Aayak ro. imayaa ivacaarlaMya toka pNa tÜ mhNata tI sakaLI ]zana kuDaLak gaollaI mhNataÊ toka fuDo kayaca zavak naayasaa‘ dadana toka hÜtI tI maahotI purvalaI. ’Aro pNa tuka jaoNaI kÜNaI saaMgalaa tocaI trI maahotI barÜbar hÜtI kayaƑ Aata kujabaujaacaI paLI jagalyaacaI hÜtI. dada tocyaar icaDana kayatrI ]<ar dotlaÜ hÜtÜ pNa itt@yaat baaLgaÜ Baayar [laÜ. jagalaÜÊ dajaI AaiNa dada hLUhLU ik%yaak baÜlatt mhNaana toNaaM ’ro jagalyaaÊ sagaLo gaujaUgaujaU kaya krtat ro AaiNa hatat kaya vhyaMtaƑ baaLgyaak XaMka [laI. ’(a baga baaL\yaaÊ Aata tuka svatak saMBaaLUk hÜyaaMÊ maašcaa jaaM kaya jaalaaM ...‘ dadacaa vaa@ya puraM hÜvacyaa AadIca baaL\yaacyaa laxaat kaya tÜ p`kar [laÜ. baaL\yaana basakNa maarlaI AaiNa tÜ rDak laagalaÜ. dada AaiNa dajaI toka Qa$k fuDo saraklaoÊ jagalyaak na@kI kaya k$caa ta kLnaaÊ mhNaana toNaa hatatlaI iXaDI tXaIca KL\yaat Taklyaana AaiNa tÜya baaL\yaak saava$k [laÜ. Jaalyaa p`karcaÜ Aqa- Aata baaLgyaak laagalaÜ. dadacaa Qaavat Qaavat yaoNaaÊ KaMVavarcaÜ TavaolaÊ paNaI nakÜÊ pana nakÜ mhNaNaaM Ê maašcaI caÝkXaI AaiNa Garat vaakana vaakana bagaNaaÊ ho sagaLo p`kar toka maašba_la saaMgaacaI tyaarI hÜtI tr. jagalyaaÊ AaiNa dajaIcyaa hatatlaI mayatacaI tyaarI bagaUna tocaI Ka~I JaalaI. ’trI maI maašk saaMgaa hÜtMyaÊ itMyaa bara nasatanaa maumbaOk jaavacaÜ h+ k$ nakÜ mhNaanaÊ pNa tI Aayakak tyaar naaya.‘ ’maašk kaya baraM naaya hÜtaMƑ dadak ivaYaya gaavalaÜ. Aata baatmaI baaL\yaapya-Mt pÜcalaI mhTlyaar fuDcyaa tyaarok laagaak hrkt naaya hÜtI. ’kdI pasaUna tI ZÜpraM duKttÊ ZÜpraM duKtt mhNaaÊ pNa maaka vaaTlaaM idvasaBar Aat Baayar krta.... Aata vaya JaalaaM...‘ ’AatasaÜ kÜNaacaÜ kaya BaravasaÜ naayaÊ samaajalaM .... AaplaÜ tÜ (ÜÊ kaya trI baraM naaMva tocaaÊ tocaÜ maovaNaÜ .... Gaama yaotaÊ Gaama yaota mhNaana Da@TrkDo gaolaÜ kuDaLak .... tr irxaa pÜcalaI Da@TrakDo AaiNa (Ü pÜcalaÜ dovagaDak... kaya maaNasaaMcaa Aasaa samaajaNaa naaya...‘ dusaáyaa kÜNaacyaa mayatacaI gajaala Aayaklyaar baaL\yaana prt gaLÜ kaDlaÜ. dajaIna dadak DÜLo vaTarlao pNa dada kÜNaa kÜNaacao gajaalaI saaMgaIt savalaÜ. qaÜD\yaa vaoLana baaLgaÜ jara saavaarlaÜÊ tÜpya-Mt baatmaI psaarlaolaI hÜtI. gaavaatlao irkamako JaIlagao baaL\yaacyaa GarakDo jamaak laagalao. caar caÝGaat jamatIt tXao hLUhLU tk-ivatk- caalaU Jaalao. totlyaa kahI ]%saahI maaNasaanaI fuDcaI tyaarI sau$ kolaI. dajaI hLUca Baayar saTaklaÜ AaiNa toNaaM sau~aM tabyaat GaotlaI. Aata mau#ya kama hÜtaMÊ gaollyaa maašk XaÜQaUk jaaMvacaa. maaš kuDaLak jaatanaa irxaana gaolaI hocyaa fuDo kÜNaakca kaya mhayatI naaya hÜtI. baraM maašcaa naava kaDlyaar baaLgyaak huDk laagata %yaamauLo toka ivacaa$caI saÜya naaya hÜtI. mauLat maašk gaavaat haDlyaaiXavaaya fuDo kÜNaacaI sauTka hÜtlaI naaya hÜtI. ksaÜbasaÜ QaIr k$na dadana baaLgyaasamaÜr ivaYaya kaDlyaana. ’Aata ... AapNaak kuDaLak jaaMvak hÜyaaMÊ karNa...‘ baaLgyaana AaiNa huDk kaDUk naaya ta bagaUna dadak jara QaIr [laÜ. ’itMyaa jara XaT- GaalaÊ magao jaavayaa.... tU kaya kaLjaI k$ nakÜ samaajalaaMÊ AamaI AasaÜ maaM sagaLo... irxaaÊ T^@XaI kaya imaLat ta Gaovaana jaavayaaÊ kaya samaajalaaM....‘ dadana hLUhLU baaLgyaak taL\yaar AaNalaÜ AaiNa XaT- GaalaUk Aat pazvalyaana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . baaLgyaacyaa GarkarNaIna maašk rolvaot basavana idlaI AaiNa tI BaajaI baajaarat BaajaI Gaovaana Garcyaa vaaTok laagalaI. KraM tr tI maaXao Gaovak qaaMbatlaI hÜtIÊ pNa ]kaDÜ AaiNa gadI-Ê tocyaat maaXaaMcaÜ icaKla jaatlaÜ (aM itka zavak hÜtaMÊ mhNaana tI tXaIca yaoYTok caDlaI AaiNa itz\yaar yaovaana ]tarlaI. dÜna hatat dÜna ipXavao Gaovaana tI pananaItsaUna calaak laagalaI tXaI itka kaya baayalamaaNasaaM vhaLar kpDo QaUtanaa idsalaI. itNaa naohmaI prmaaNaa ’gaÜ saumalyaaÊ AgaÜ Aaja Aavaaja baMd saÜƑ mhNaana saad GaatlaonaÊ pNa saumalyaana kaya KalacaI maana var kolyaana naaya. toNaIca naayaÊ tr kÜNaca kaya baÜlaNaaM naaya (a itcyaa laxaat [laa. baaL\yaacaI GarkarINa hI AgadI mavaaL. rs%yaana jaaNaaáyaa yaoNaaáyaa maaNasaaMka madt krNaarI. tovaaM itcyaa barÜbar dÜna Xabd baÜlalyaaiXavaaya gaavaatlaa ekya baayalamaaNausa fuDo gaolaaM naaya. JaIlagao pNa ’kaya ko vayanaIÊ kXaI AasasaÆ‘Ê [t@yaa trI ivacaarIt. pNa Aaja ekanaya maana var k$k naaya mhTlyaar itka jara ragaca [laÜ. ’kaya gaÜÊ kanaat yaorMDola GaalaUna [laasa kayaÆ baÜlaNaasa naaya tIÆ‘Ê itNaa prt ivacaarlyaana. Aata maa~ saumalyaar ]<ar doNaa Baaga hÜta. vayanaIcyaa Garak jaÜ kaya p`kar JaalaÜ tÜ vhaLar ]Byaa rvaana saaMgaucaa laagata nayao mhNaana saumalaaM imazacaI gauLNaI Gaotlaolyaana. ’naaya gaoÊ jara Gaaya hÜtIÊ mhNaana laxa naaya gaolaÜʑ saumalyaana saarvaasaarva kolaI. ’maakaya ]XaIr JaalaÜ nhya gaÜÊ naayatr ]Byaa rvalaMya AsatMyaʑ baaLgyaacyaa GarkarNaIna GarcaI vaaT QarlaI. vhaLavarcyaa baayalamaaNasaaMcaÜ ivacaar krIt tI kdI GarasamaÜr [laI taM itkaca kLlaaM naaya. GarasamaÜr yaotaca itcaI najaar var JaalaI AaiNa maa~ itcaI vaacaa basaacaI paLI [laI. KL\yaat ek paca pMcavaIsa iJalagaoÊ hLU hLU baÜlattÊ AaiNa toNaI jaa kaya saamaana AaNalaaM ta kÜNaacaa baraM vaayaTÊ KraM tr vaayaT Jaalyaar AaNatt taM itka zavak hÜtaM. itcaI najaar sagaL\yaaMvar pDlyaar sagaL\yaanaI maana KalaI GaatlaI AaiNa sagaL\yaaMcao Aavaaja baMd Jaalao. ’maašk tr imayaa sakaLI rolvaot basavalaMyaÊ AaiNa imayaa tr ijataM Aasaya mhNajao.... mhNajaoÊ hoMka kayaƑ Aata hMbaarDÜ fÜDucaI paLI itcaI hÜtI. baaL\yaak kayatrI JaalaaM AaiNa tocyaasaazI hI tyaarI calalaIha AsaaM itka vaaTlaa AaiNa itNaa qaMyaca KL\yaat hatatlao dÜnaya ipXavao Taklaona AaiNa jaÜrat gaLÜ kaDlaona. XaT- GaalaUk gaolaolaÜ baaLgaÜ AatsaUna Baayar [laÜÊ AaiNa AaplaI baayala KL\yaat basaana rDta (a bagaUna tÜ Qaavat KL\yaat [laÜ. ’maašcaaM AsaaM JaalaaM Asatanaa hI ekTI Garak [laI kXaIƑ toka p`Xna pDlaÜ. ’AgaÜÊ Aata tU AajaUna rDa nakÜÊ Garat cala bagauyaaʑ toNaa baayalaocyaa hatak Qarlyaana. rDNyaacyaa BarabarÜbar itka ek xaNa kaya kLlaaM naayaÊ pNa [t@yaa iJalagyaat Aaplyaa hatak hÜNa Qa$caÜ naaya (aM itka zavak hÜtaÊ mhNaana ’(Ü kÜNa maaka saaMgaUk [laÜʑ mhNaana itnaa var bagalaona tr baaLÜ savata itka Qa$na rDa hÜtÜ. ek xaNa itcaÜ ivaXvaasa basanaa pNa ’AaplaÜ GaÜ tr ijatÜ AasaaÊ tr magao hI tyaarI ik%yaakƑ hÜ p`Xna itka pDlaÜ. baaLgyaana itka hatak Qa$na Garat nholyaana AaiNa maaš gaolyaacaI baatmaI itcyaa kanaar Gaatlyaana. ’pNa maašk tr maI maumbaO gaaiDyaor saÜDuna [laMya maa hÜÊ magao tI maumbaOk gaolaIʑ itka prt p`Xna pDlaÜ. ’mhNajaoÆ maaš gaaiDyaok basaasar barI hÜtIÆ maga hÜ dada kaya maaka saaMgataƑ baaLgyaana dadakDo najaar TaklaI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Káyaa Aqaa-na sada hÜ baaLgyaacaÜ XaojaarI AsalaÜ trI tocaaM Gar (aM baaLgyaapasaUna hakocyaa AMtravar hÜta. dÜna GaraMcyaa madI AaMbyaacaI JaaDaM hÜtIÊ vaya hÜtIÊ caar dÜna XaotaM hÜtI %yaamauLo baaLgyaacyaa GaratlaI gaDbaD sadacyaa GarakDo eokak [laI naaya. magaaXaI baaLgyaana AarD maarlaI trI tI Garat AsalyaamauLo toMcyaapya-Mt pÜcalaI naayaÊ pNa Aata baaLgyaacyaa GarkarNaIna maarlaolaI AarD sadacyaa kakaMcyaa kanaat pDlaI AaiNa Bar duparI ’hÜ p`kar kaya‘ mhNaana ta%yaanaI Baayar yaovaana bagalyaanaI. baaL\yaacyaa GarakDo gadI- bagaUna ta%yaanaI payaat caPpla caDvalaaM AaiNa to tXaoca baaLgyaacyaa laÜT\yaar [lao. qaMya kÜNaacaÜ payapÜsa kÜNaacyaa payaat naaya. jaÜ tÜ kayatrI baÜlaa hÜtÜ AaiNa kÜNaca kÜNaacaa Aayaka naaya hÜtÜ. ’ro jara vagaI rvaa roʑ ta%yaaMcaÜ caDlaolaÜ Aavaaja Ayakana sagaLo XaaMt jara Jaalao. ta%yaanaI sau~aM hatat GaotlaI. gaavacyaa maaNasaanaI jagalyaa AaiNa dajaIkDoÊ jagalyaana AaiNa dajaIna pklyaakDo AaiNa pklyaana dadakDo baa^T kolyaamauLo sagaLo dadakDo bagaUk laagalao. ’gabaitNaIna maaka saaMgalaonaʑ (a dadacaaM mhNaNaaM kÜNaak pTlaaM naayaÊ trI ta%yaanaI XaaMtpNao Aayakana GaotlyaanaI. ’ro Aata (a rDNaaÊ kDNaa baMd kra AaiNa (a saamaana jaa kaya haDlaat ta naayasaaM kra bagaU AdIʑ ta%yaacaaM mhNaNaaM sagaL\yaanaI AayaklyaanaI trI kÜNa jaagacaÜ hlalaÜ naaya. ’AadI dadana kaya taM saaMgaucaaʑ kÜNatrI kurkurlaÜ. ta%yaaMcyaasamaÜr baÜlatanaa Aavaaja KalaI zovacaÜ Asata (aM toka maahotI hÜtaM. ’taM kaya ta maI bagatMyaÊ ‘ mhNat ta%yaanaIÊ ’ro dada jara fuDo ]BaÜ rava.‘ dada yaovana dadaMcyaa samaÜr ]BaÜ rvalaÜ. ’tuka kÜNaI saaMgalaaM maašcaa baraMvaayaT JaalaaM mhNaanaƑ ’maaka gaabaitNaIna saaMgalaona maaš gaolaI mhNaanaÊ maI maaXao Gaovak itka qaaMbavalaMya tovaa ‘ dadana maana vartI kolaI naaya. ’baraM tumaI kÜNaI Aaja roDvaÜ AayaklaatƑ ta%yaaMcyaa caoháyaar ]maaTlaolaI hasyaroYaa kÜNaI maana var k$na bagaUk naaya. ’tumacaÜ roDÜ .... tumacyaa gaÜz\yaat .... AamaI kaya naamadova AasaÜM kayaƑ jagalyaana tocaÜ p`Xna ivacaarlyaana. ’maolyaa roDÜ n(ya... roDvaÜ ivacaarlaMya AaiNa naamadova nhya &anadovaacaI gaÜYT tIÊ XaaLa iXaklalaat tr samaajalaaM Asata tumakaʑ ta%yaaMcaÜ saUr jara caD laagalaÜ. jagalyaacaI maana JaalaI gaolaI. ’roDvyaacyaa mhdIca kaya kaDlaat ta%yaanaUƑ jamalaolyaa maaNasaaMpOkI eka vayaskrana p`Xna GaatlaÜ. ’saaMgatya AayakaÊ Aaja sakaLI ‘baaL naayakacaI’ mhNajao iXavaXa>IcaÜ ilaDr Aasaa tocaI baayala ‘maaš’ dovaGarak gaolaIÊ hI baatmaI roDvyaar kÜNaI AayaklaatƑ ’kÜNa mhTlaatƑ ’baaL naayakacaI baayala maašÊ baaL\yaa naayakacaI Aavasa maaš nhyaÊ kaya samaajalaasaÆ gaabaitNaIk kÜNaItrI tI baatmaI saaMgalaolaI AsatlaI. itka vaaTlaaM AamacaI maaš gaolaI mhNaana AaiNa taM itNaa dadlyaak saaMgalaonaʑ ta%yaanaI ]<ar idlaaM. ’kaya saaMgatasa kaya ta%yaanaUƑ hÜ p`Xna jagalyaana ivacaarlyaana KrÜÊ pNa tÜpya-Mt baaLgyaana fuDo hÜvaana dadacyaa kanapaTat jaaM ’kDama‘ kolyaana tÜ Aavaaja ta%yaaMcyaa Garak kaya tr sagaL\yaa gaavaak Aayakak gaolaÜ AsatlaÜ AaiNa dada kDama BaolakaMDt KL\yaat jaavana pDlaÜ. -- ivanaya dosaaš